Luigi Amedeo di Savoia, książę Abruzzi
Książę Luigi Amedeo Giuseppe Maria Ferdinando Francesco di Savoia, duca degli Abruzzi, o utrwalonym w polskim piśmiennictwie imieniu Ludwik Amadeusz Sabaudzki, książę Abruzji (lub książę Abruzzów, ur.
29 stycznia
1873
w
Madrycie
; zm.
18 marca
1933
w Jowhar niedaleko
Mogadiszu
w
Somalii
) – członek
włoskiej
dynastii królewskiej (
dynastii sabaudzkiej
), wojskowy (
admirał
), słynny
alpinista
, podróżnik, badacz
Alaski
,
Arktyki
,
Afryki
i
Azji
o olbrzymim dorobku.
Urodził się w ostatnim roku panowania swego ojca
Amadeusza I
(króla
Hiszpanii
w okresie 1870-1873). Jego matką była królowa
Maria Wiktoria
. Wychował się w
Turynie
oraz w górzystym regionie
Abruzji
w środkowych Włoszech u stóp
Gran Sasso
(najwyższego pasma
Apeninów
), co miało ogromny wpływ na jego karierę alpinisty.
Wspinaczki alpejskie
W młodości wszedł na szereg szczytów alpejskich, w tym
Monte Rosa
,
Mont Blanc
, m. in.
1894
odbył wspinaczke trudną granią Zmutt (3 przejście) na
Matterhorn
w towarzystwie jej pierwszego zdobywcy z
1879
r., Alberta F. Mummery'ego.
Najważniejsze wyprawy
W roku
1897
dokonał swego pierwszego wielkiego wejścia, zdobywając
Górę Świętego Eliasza
na Alasce (5 489 m n.p.m.), czwarty co do wysokości z najwyższych szczytów w
Ameryce Północnej
, wyrastający niemal wprost znad morza, który odparł próby kilku wcześniejszych ekspedycji.
W okresie
1899
-
1900
książę Ludwik Amadeusz dowodził 20-osobową ekspedycją, która ówcześnie rekordowo zbliżyła się
bieguna północnego
. Najpierw badacze dopłynęli na statku "Stella Polare" do
Ziemi Franciszka Józefa
(należącej do
Rosji
) i po zimowaniu na
wyspie Rudolfa
ruszyli ku pn. (jednak Ludwik stracił w wyniku odmrożeń dwa palce u rąk i nie mógł uczestniczyć w jeździe saniami).
11 marca
zaufany towarzysz Ludwika Amadeusza z wielu wypraw, kpt. Umberto Cagni na czele kilkuoosobowej ekipy wyruszył na zaprzężonych w psy saniach w stronę bieguna i
25 kwietnia
1900
roku dotarł do 86° 34' szer. geogr. północnej (nieco dalej ku północy niż dotychczasowy rekord
Nansena
z roku
1895
, ok. 86° 14´ N). Grupa ta powróciła w dramatycznych okolicznościach po 104 dniach. Ekspedycja zbadała także pn. wybrzeża wyspy Rudolfa oraz dwie inne wyspy. Jedna z większych wysp archipelagu została później oficjalnie nazwana Wyspą Ludwika (Luigi Island, Ostrov Luidżi).
W roku
1906
Ludwik Amadeusz udał się do Afryki równikowej, gdzie zdobył - jako pierwszy - najwyższe szczyty pasma górskiego
Ruwenzori
[1].
W
1909
r. podjął pierwszą próbę zdobycia
K2
[2] w
Karakorum
. Wyprawa nie zdobyła wprawdzie szczytu K2, ale osiągnąwszy wysokość 8 000 metrów ustanowiła rekord wysokości osiągnięty do tego czasu. Owocem tej wyprawy była m. in. pierwsza mapa fotogrametryczna okolic K2 w skali 1:100 000 i inna bogata dokumentacja topograficzna. Rozpoznano również najdogodniejszą drogę ataku, którą potem wykorzystały inne wyprawy, w tym zwycięska ekspedycja włoska z
1954
roku. Drogę tę nazwano z czasem Żebrem Abruzzi (Żebrem Abruzzów, Żebrem Księcia Abruzji etc.) na cześć księcia Ludwika[3].
Jako wojskowy i polityk
W czasie
I wojny światowej
Ludwik Amadeusz w stopniu
admirała
dowodził flotą włoską na
Adriatyku
.
Po wojnie osiedlił się we wsch. Afryce, gdzie współtworzył kolonię z eksperymentalnym rolnictwem ok. 90 km na północ od Mogadiszu, nad rzeką
Uebi Szebeli
w dzisiejszej Somalii. Kolonię tę nazywano Villaggio Duca degli Abruzzi i okresowo stanowiła ona najbardziej wydajny rolniczo rejon w kraju (poprzednie nazwy Giohar, od 1960 Jowhar). Mimo zmian politycznych w
metropolii
i pogarszających się stosunków w rejonie, wyjazdu części włoskich osadników oraz podupadania na zdrowiu, pozostał tam aż do śmierci.
Pozostawiony dorobek
Pozostawił po sobie wspomnienia z wyprawy do bieguna (wyd. ang. On the "Polar Star" in the Arctic Sea, 1903) oraz bogatą dokumentację topograficzną i fotograficzną
Karakorum
(w tym szeroko rozpowszechniane, doskonałe technicznie zdjęcia
Vittorio Selli
), która okazała się niezwykle pomocna dla wielu kolejnych ekspedycji z różnych krajów, w tym dla zakończonej sukcesem wyprawy na K2 w roku
1954
– zaś Włosi na długo stali się najlepszymi ekspertami od kartografii rejonu K2 i leżącego u jego stóp lodowca
Baltoro
.
Bibliografia
- Carl Waldman & Alan Wexler: Encyclopedia of Exploration. New York 2004,
Przypisy
- ↑ Utożsamianego powszechnie z mitycznymi
Górami Księżycowymi
- ↑ Wtedy przejściowo nazywanego jako Mount Godwin Austen
- ↑ Zbigniew Kowalewski, Janusz Kurczab: Na szczytach Himalajów. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983. .
Linki Zewnętrzne
Wystąpił problem z bazą danych.
Spróbuj ponownie poprzez naciśnięcie przycisku "Odśwież".
Przepraszamy za powstały problem.