Język średnio-wysoko-niemiecki (
niem.
Mittelhochdeutsch) - historyczna forma
języka niemieckiego
. Formę tę poprzedza
język staro-wysoko-niemiecki
, zaś po niej nastąpił
język wczesno-nowo-wysoko-niemiecki
.
Badacze przyjmują, że funkcjonowała ona w przybliżeniu w okresie między rokiem
1050
a rokiem
1350
. Niektóre źródła za cezurę końcową przyjmują rok
1500
.
Chociaż nigdy nie powstał standardowy język średnio-wysoko-niemiecki, to prestiż domu
Hohenstaufów
spowodował wyłonienie się w końcu
XII wieku
ponadregionalnego, opartego na dialekcie szwabskim języka literackiego (mittelhochdeutsche Dichtersprache). Jednak ten opis jest trochę komplikowany przez fakt, że nowoczesne wydania tekstów z tego okresu starają się ujednolicać pisownię, w wyniku czego język pisany sprawia wrażenie większej spójności, niż miała w istocie miejsce w rękopisach. Nie jest pewne, na ile język literacki odpowiadał ponadregionalnemu językowi mówionemu dworów.
Periodyzacja
Jak zwykle w takich wypadkach daty początku i końca okresu są wyłącznie orientacyjne.
Istnieje kilka kryteriów, które odróżniają język średnio-wysoko-niemiecki od wcześniejszego staro-wysoko-niemieckiego:
- osłabienie nieakcentowanych samogłosek do /e/ - taga → tage ("dni"),
- pełne rozwinięcie
przegłosu
(
umlautu
) i jego zastosowania do oznaczenia kilku kategorii morfologicznych,
- ubezdźwięcznienie końcówek - tag → tac ("dzień").
Z punktu widzenia kulturowego, te dwa okresy odróżnia przejście od kultury piśmiennej tworzonej wyłącznie w kręgach kościelnych do kultury skupionej wokół dworów arystokracji średniowiecznej. Dwór
cesarski
w
Wiedniu
, powstanie silnego
szwabskiego
domu
Hohenstaufów
, a później
Habsburgów
spowodowały, że południowe Niemcy zyskały dominującą polityczną i kulturalną pozycję.
Przejście do następnej formy
języka wczesno-nowo-wysoko-niemieckiego
związane jest z:
-
dyftongizacją
długich
samogłosek
i wydłużeniem krótkich, w wyniku czego powstał system samogłoskowy identyczny z systemem współczesnego niemieckiego - hûs → Haus ("dom"); sagen → sagen /
saːgen
/ ("powiedzieć")
- zgubienie w wielu miejscach nieakcentowanych samogłosek - vrouwe → Frau ("kobieta")
W następnym okresie dwory przestają być głównymi centrami kulturowymi, a ich miejsce zajmują miasta.