Lubow Biełozierska – druga żona Bułhakowa
Michaił Afanasjewicz Bułhakow (
ros.
Михаил Афанасьевич Булгаков, ur. 15 maja [3 maja
ss
] 1891 w
Kijowie
, zm. 10 marca 1940 w
Moskwie
) – pisarz rosyjski.
Życiorys
Jego ojciec –
Afanasij Iwanowicz
był wykładowcą
teologii
i profesorem Kijowskiej Akademii Duchownej, niestety wcześnie zmarł i pisarz wychował się bez ojca. Mimo skromnych warunków materialnych rodzina Bułhakowów interesowała się teatrem i muzyką, prowadziła nawet amatorską scenę. Michaił Bułhakow kształcił się w Pierwszym Kijowskim Gimnazjum, a od 1909 roku studiował medycynę na Kijowskim Uniwersytecie św. Włodzimierza. Mimo niezgody rodzin, 11 kwietnia 1913 roku poślubił Tatianę Łappę. Pierwsze dwa lata
pierwszej wojny światowej
spędził w szpitalach polowych, a od 1916 roku pracował jako wiejski lekarz. Również w
1916
roku został zmobilizowany do wojska i skierowany do miejscowości Nikolskoje w guberni smoleńskiej. Prowadził tam z małżonką szpital, w którym przez okres roku przyjął ponad 15000 pacjentów. Po demobilizacji wrócił do
Kijowa
i otworzył prywatną praktykę jako
wenerolog
. Podczas
wojny domowej
był kilkakrotnie mobilizowany, a w 1916 roku walczył z białą armią na
Kaukazie
. 18 września 1917 roku został przeniesiony do Wiaźmy, gdzie zaczął pisać. Hasła
rewolucji październikowej
spowodowały plany emigracji, lecz ostatecznie Bułhakow pozostał w kraju. Od 1921 mieszkał w
Moskwie
– pracował m.in. jako reporter, kronikarz, urzędnik oświatowy.
Pisywał korespondencje i felietony do różnych gazet. Debiutem literackim były autobiograficzne Zapiski na mankietach (zachowane jedynie we fragmentach). Kolejno powstawały Diaboliada (1924) i Biała gwardia (1924), która po częściowym opublikowaniu na łamach czasopisma Rossija zwróciła uwagę krytyki. Oprócz entuzjastycznych pochwał mnożyły się opinie negatywne. Pierwszym płodem literackim było autobiograficzne opowiadanie Morfina, ukończone w 1927 roku. Rok 1919 to praca nad Zapiskami młodego lekarza, które w latach 1925–1927 będą ukazywać się w różnych czasopismach, głównie w "Miedicinskim rabotniku".
Trzydziestoletni Bułhakow, walcząc z ciągłym brakiem pieniędzy szukał pracy, o którą było niezmiernie trudno. Był konferansjerem w małym teatrzyku, współpracownikiem gazety "Raboczij", reporterem i kronikarzem "Torgowo-Promyszliennogo Wiestnika". Kontynuował pisanie Notatek na mankietach. 2 lutego 1922 roku dowiedział się o śmierci matki, co miało decydujące znaczenie dla powieści Biała gwardia zredagowanej ostatecznie w roku
1923
i pomyślanej przez pisarza jako pomnik pamięci matki. Na bazie tej powieści powstał dramat Dni Turbinów (w latach 1926–1929 grany był w
Moskiewskim Teatrze Artystycznym (MChAT)
, ponownie wrócił na afisze w 1932 roku po osobistej interwencji
Stalina
.
Pisarz był także utalentowanym aktorem. Gdy zachorował aktor grający Sędziego w
Klubie Pickwicka
– zagrał jego rolę. Siedzący na widowni
Stanisławski
nie poznał go. Któż to? Co za wspaniały aktor! – krzyknął[1].
Z początkiem lat dwudziestych Bułhakowowie zostali zakwaterowani w lokalu nr 50 w kamienicy przy ul. Bolszoj Sadowoj 10. Mieszkanie to, utożsamiane ze słynnym mieszkaniem nr 50 z
Mistrza i Małgorzaty
, stało się też inspiracją licznych opowiadań. Wiosną 1922 roku Bułhakow zaczął regularną współpracę z pismem "Nakanunie" (z
Osipem Mandelsztamem
,
Siergiejem Jesieninem
, Walentynem Katajewem) wydawanym w
Berlinie
, gdzie w latach 1922–24 publikował fragmenty Białej gwardii, Zapisków młodego lekarza, wybór Notatek na mankietach, reportaże. W 1924–25 powstały dwa utwory
science-fiction
–
Fatalne jaja
oraz
Psie serce
. Ten drugi, skonfiskowany podczas rewizji w mieszkaniu autora, został mu za wstawiennictwem
Gorkiego
zwrócony po dwóch latach – publikacji doczekał się dopiero w 1987 roku.
Wiosną 1923 Bułhakow otrzymał stałą pracę jako redaktor "Gudoka" – organu Związku Kolejarzy – do którego napisał około 100
felietonów
. W kwietniu 1924 roku Bułhakow rozstał się z pierwszą żoną, aby związać się z, poznaną w okresie pracy w redakcji, Lubow Jewgieniewną Biełozierską.
W 1931 roku zawarł trzecie, w końcu udane małżeństwo z Heleną Siergiejewną Szyłowską, która była pierwowzorem Małgorzaty z
Mistrza i Małgorzaty
. Szyłowska (z domu Nürenberg) pochodziła z
Rygi
, z rodziny
Niemców bałtyckich
, była dobrze wykształcona i władała trzema językami. Dla niej to było również trzecie małżeństwo; decydując się na związek z pisarzem – porzuciła wygodne życie u boku gen. Eugeniusza A. Szyłowskiego, naczelnika sztabu okręgu moskiewskiego[1].
Stalin
umożliwił Bułhakowowi zatrudnienie w charakterze asystenta reżysera w Teatrze Artystycznym oraz pracę konsultanta w Teatrze Młodzieży Robotniczej. Równolegle do pracy dla teatru Bułhakow kontynuował pisanie
Mistrza i Małgorzaty
. W roku
1934
, na zamówienie Teatru Satyry powstała sztuka Iwan Wasiliewicz – rzecz o przeniesieniu Iwana Groźnego w czasy współczesne pisarzowi. Rok 1934 przyniósł Bułhakowowi kolejny wielki wstrząs – po złożeniu podania o pozwolenie wyjazdu za granicę 7 czerwca pisarz dostał oficjalną odmowę. Wiosną 1935 roku powstała pierwsza wersja sztuki Aleksander Puszkin, kontynuacja Iwana Wasiliewicza. Po krótkiej podróży do
Kijowa
wiosną 1936 roku Bułhakowowie wyjechali pod
Władykaukaz
. Jeszcze jesienią 1936 roku Bułhakow podjął na nowo zapiski rozpoczęte w 1929 zatytułowane "Tajemnemu przyjacielowi", nadając im nowy znamienny tytuł Notatki nieboszczyka, które cenzura dopuściła do druku w latach 60. jako Powieść teatralną. Pod koniec 1937 Bułhakow odłożył na zawsze Notatki nieboszczyka i postanowił ukończyć swoją wielką powieść. Szósta wersja książki miała już ostateczną strukturę i tytuł Mistrz i Małgorzata. 28 maja 1938 roku pisarz postawił ostatnią kropkę w ostatniej wersji rękopisu w sześciu zeszytach. Pozostało jeszcze mozolne przepisywanie tekstu na maszynie, czego pod dyktando autora wprowadzającego jeszcze liczne poprawki podjęła się siostra Heleny Siergiejewny – Olga Bokszanska.
Po zakończeniu pracy 24 czerwca Bułhakow wyjechał do żony odpoczywającej od kilku tygodni w Lebiedianie. W ciągu miesiąca ukończył przerwaną Mistrzem i Małgorzatą adaptację Don Kichota dla Teatru Wachtangowa. Jesienią 1939 roku wyjechał z żoną do Leningradu i tam zaczął odczuwać pierwsze oznaki choroby: gwałtowne bóle głowy i półślepotę. Diagnoza była jednoznaczna:
nerczyca
. Jako lekarz i świadek śmierci swojego ojca na tę samą dolegliwość, Bułhakow nie miał wątpliwości co do swojej przyszłości – miał świadomość, że pozostało mu sześć miesięcy życia. Jego stan zdrowia na przemian pogarszał się i poprawiał. Przez cały czas byli przy nim żona i przyjaciele. Do lutego 1940 pisarz dyktował ostatnie poprawki do Mistrza i Małgorzaty. To wówczas powstał początek rozdziału 32. "Przebaczenie i wiekuista przystań".
Michaił Bułhakow zmarł 10 marca 1940. Spoczął w Moskwie na
cmentarzu Nowodiewiczym
w kwaterze
MChAT
-u graniczącej z kwaterą Teatru Wielkiego. 15 marca "Litieraturnaja Gazieta" pisała w nekrologu o twórcy "bardzo wielkiego talentu i wspaniałego kunsztu", który "przeszedł trudną i skomplikowaną drogę i wejdzie do historii literatury jako wybitny i oryginalny mistrz" .
Najważniejsze dzieła
- Notatki na mankietach (1920-1922)
-
Zapiski młodego lekarza
(1925-1927)
-
Morfina
(1927)
- Czerwona korona (1922, opowiadanie)
- Diaboliada (1924)
-
Biała gwardia
(1924)
-
Fatalne jaja
(1925)
- Mieszkanie Zojki (1925, sztuka teatralna)
-
Psie serce
(1926)
- Dni Turbinów (1926, sztuka teatralna)
- Bieg (1928, sztuka teatralna)
- Szkarłatna wyspa (1928, sztuka teatralna)
- Zmowa świętoszków (1929 sztuka teatralna o Molierze)
- Adam i Ewa (1931, sztuka teatralna)
- Błogostan (1934, sztuka teatralna)
- Ostatnie dni (1934 sztuka teatralna o Puszkinie)
- Batumi (1935, sztuka teatralna o młodości Stalina)
-
Iwan Wasiljewicz
(1935, sztuka teatralna)
-
Mistrz i Małgorzata
(1928-1940)
- Życie pana de Moliere (wydane w 1962)
Przypisy
Źródło
Linki zewnętrzne