Pokrzywa zwyczajna
Pokrzywa zwyczajna | Gatunek leczniczy |
Łodyga z parzącymi włoskami Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica
L.
) –
gatunek
rośliny z rodziny
pokrzywowatych
(Urticaceae Juss.). Znana także pod nazwami: pokrzywa dwupienna, pokrzywa wielka, pokrzywa parząca, żgajka, parzawka[2]. Występuje w stanie dzikim w
Europie
,
Azji
,
Afryce Północnej
,
Ameryce Północnej
[3]. W
Polsce
pospolita. Morfologia-
Łodyga
- Wysokość do 1,5 (1,8) m. Czterokanciasta, pokryta wydzielniczymi
włoskami
parzącymi, zazwyczaj nierozgałęziona. Pod ziemią roślina wytwarza silnie rozgałęzione
rozłogi
.
-
Liście
-
Ulistnienie
nakrzyżległe, liście z brzegu grubo ząbkowane, podługowatojajowate, u nasady sercowate, pokryte włoskami parzącymi.
-
Kwiaty
- Roślina przeważnie
dwupienna
. Kwiaty niepozorne, zielone, z czterodzielnym
okwiatem
, zebrane w
groniasty
kwiatostan dłuższy od ogonków liściowych, wyrastający z pachwin liści. W
kwiatach męskich
4 pręciki, w
żeńskich
1 słupek z pędzelkowatym znamieniem. Kwiatostany żeńskie zwieszone po przekwitnieniu.
-
Owoce
- Jednonasienne jajowate
orzeszki
[4].
Biologia i ekologia
Bylina
,
hemikryptofit
. Kwitnie od czerwca do listopada, jest
wiatropylna
. Owoce rozsiewane są przez wiatr. Wszystkie części rośliny, chociaż najwięcej liście, zawierają
witaminę C
,
K
,
B
i
kwas pantotenowy
,
flawonoidy
,
olejek eteryczny
,
histaminę
,
acetylocholinę
, kwas krzemowy i
mrówkowy
, fitoncydy oraz składniki mineralne (
żelazo
,
magnez
,
wapń
,
mangan
,
krzem
). Preferuje
siedliska
ruderalne, wilgotne
lasy
i
zarośla
, ogrody, przydroża. Preferuje stanowiska żyzne, zasobne w azot (
roślina azotolubna
). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych
gatunek charakterystyczny
dla
Cl.
Artemisietea vulgaris i
gatunek wyróżniający
dla
Ass.
Poo-Arabidetum[5]. Obecność pokrzywy w środowisku jest potrzebna niektórym gatunkom
motyli
(dla motyli:
krasopani hera
,
rusałka ceik
,
rusałka kratkowiec
,
rusałka osetnik
pokrzywa zwyczajna jest jednym z żywicieli gąsienic) do przeobrażenia zupełnego i warunkuje wystąpienie ich postaci dorosłej. Tępienie pokrzywy jako
chwastu
[6] powoduje w konsekwencji eliminację gatunków zwierząt (w tym motyli) z tą rośliną związanych. Zastosowanie-
Roślina lecznicza
:
-
Surowiec zielarski
: liść – Folium Urticae (Folium Utricae majoris), ziele – Herba Utricae dioicae (H. U. majoris), korzeń – Radix Utricae dioicae (R. U. majoris), nasiona pokrzywy – Semen Utricae dioicae.
- Działanie: stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych. Zawarte w
korzeniu
sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu
prostaty
, w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój. Jest środkiem pomocniczym w leczeniu
cukrzycy
. Wpływa dodatnio na procesy
przemiany materii
, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego i zwiększa ilość krwinek czerwonych, poprawia perystaltykę jelit. Pokrzywa pomaga też w pielęgnowaniu urody.
Liść
pokrzywy stosowany jest do pielęgnacji
skóry
i
włosów
skłonnych do przetłuszczania się i zawarty jest w licznych kosmetykach. Szczególnie polecana jest na wiosenne osłabienie. Chlorofil otrzymywany z pokrzywy wykorzystuje się w leczeniu
choroby popromiennej
. Używany miejscowo sprzyja gojeniu się ran, czyraków i wrzodów. Zdolność pokrzywy do tamowania krwotoków znana była już w starożytności, opisał ją m.in. Dioskurides i
Pliniusz
. Obecnie z pokrzywy i krwawnika sporządza się płynne
wyciągi
, które stosowane do wewnątrz tamują krwawienia nosa, jelit, macicy i płuc. Przeciwwskazaniem do stosowania są krwotoki wywołane polipami i rakami macicy oraz przydatków.
- Roślina jadalna: młode pędy (stare liście stają się włókniste) dodaje się do
sałatek
i
szpinaku
po uprzednim sparzeniu w temp. ok. 60 °C (w tej temp. inaktywuje się
histamina
i
kwas mrówkowy
, które są odpowiedzialne za parzące właściwości pokrzywy). Z pokrzywy robi się także
zupę
oraz
klops
. Pokrzywa jest jednym z dodatków do
jajecznicy
.
-
Kosmetyka
: z liści pokrzywy otrzymuje się
chlorofil
a i b, którego zawartość w świeżej masie dochodzi do 5%. Ma on szerokie zastosowanie w produkcji kremów,
maseczek
i
toników
.
-
Roślina pastewna
: dodaje się do mieszanki dla
drobiu
i innych zwierząt hodowlanych, gdyż wartością odżywczą nie odbiega od roślin strączkowych.
-
Włókiennictwo
: włókna pokrzywy otrzymywane z łodyg, których wydajność wynosi ok. 10%, są długie i mocne. Kiedyś były powszechnie wykorzystywane do produkcji szpagatu, lin a nawet tkanin.
Ajnowie
z
Sachalinu
od wieków wykorzystywali pokrzywę do otrzymywania przędzy, z której pletli powrozy i sieci rybackie. Podobnie postępowali rybacy z
Kamczatki
, którzy włókna pokrzywy wykorzystywali do produkcji sieci odznaczających się trwałością i lekkością, długo nie nasiąkały wodą i nie gniły (w tamtych rejonach nie rosną inne
rośliny włókniste
.) W XIX w. w Europie z pokrzywy wyrabiano tkaniny i sita do przesiewania mąki. Podczas I wojny światowej w
Niemczech
z pokrzywy wytwarzano materiały ubraniowe, ze względu na brak
bawełny
.
Obecność w kulturze i symbolicePokrzywie od wieków przypisywane są właściwości magiczne. Wykorzystywana była w postaci
naparu
o właściwościach eterycznych, którym należało skropić ubranie i pomieszczenia mieszkalne. Ma przywracać spokój ludziom i domowi, oczyścić ze złej energii nieprzyjemnych uczuć. Obyczaj ten był jedną z metod
egzorcyzmu
. Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-01-19].
- ↑ Aleksander Ożarowski, Antonina Rumińska, Krystyna Suchorska, Zenon Węglarz: Leksykon roślin leczniczych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990. .
- ↑
Germplasm Resources Information Network (GRIN)
. [dostęp 2010-03-26].
- ↑ F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 140. .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976, s. 40.
Bibliografia-
Jakub Mowszowicz
: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. .
Inne hasła zawierające informacje o "Pokrzywa zwyczajna":
Murawa bliźniczkowa
...
Ziołorośla
drzewach. Oprócz niej występują tu takie rośliny, jak: rdestówka zaroślowa,
przytulia czepna
,
Pokrzywa zwyczajna
,
bluszczyk kurdybanek
,
oset kędzierzawy
,
chmiel zwyczajny
, który podobnie, jak kielisznik ...
Orzysz (jezioro)
piaszczysty i łatwo dostępny. Występują tu także
rośliny synantropijne
:
łopiany
,
serdecznik pospolity
,
Pokrzywa zwyczajna
,
trybula leśna
,
glistnik jaskółcze ziele
,
bylica pospolita
. Dalej na wschód ...
Parzydełkowce
...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Tygodnik Powszechny
...
Zwyczajna forma rytu rzymskiego
...
Rozesłanie (liturgia)
...
Paweł VI
...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Pokrzywa zwyczajna":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
dominują tutaj: wierzba, topola, dąb, wiąz, czarny bez, fiołek błotny, nawłoć, trzmielina, Pokrzywa zwyczajna
- występują w dolinach rzecznych, na przykład dolina Wisły, Sanu
...
Rośliny użytkowe (plansza 20)
e height=380 width=770 >
Charakterystyka roślin ruderalnych
Pokrzywa zwyczajna
Pospolity chwast, azotolubny. Występuje w miejscach zacienionych, bagiennych lasach olszowych, zaroślach, ...
Kwasy karboksylowe (plansza 6)
...
|