Jan Andrzej Jagmin-Sadowski
ps.
"Stefan Jagmin" (ur.
24 kwietnia
1895
[1] w
Grójcu
, zm.
5 października
1977
w
Warszawie
) –
generał brygady
Wojska Polskiego
.
Był synem Andrzeja Sadowskiego (zm. 1907), inspektora ubezpieczeń i Kamili Ladachowskiej, nauczycielki. Wychowywał się w
Tomaszowie Mazowieckim
pod opieką stryja
Kazimierza Sadłowskiego
, pedagoga, społecznika, malarza. Jego ojciec pochodził z rodziny Sadłowskich. Zapis nazwiska rodowego bez litery Ł był spowodowany pomyłką urzędnika stanu cywilnego. W
Tomaszowie
tworzył nielegalne struktury harcerskie. Studiował od roku 1912 na Wydziale Mechanicznym
Politechniki Lwowskiej
, gdzie zetknął się z konspiracją niepodległościową. Należał do
PPS – Frakcja Rewolucyjna
,
Polskich Drużyn Strzeleckich
i Sokolich Drużyn Polowych. Wtedy też zaczął używać pseudonimu Jagmin, który potem był stale uzupełnieniem jego rodowego nazwiska.
Po wybuchu
I wojny światowej
wstąpił jako ochotnik do
1 Pułku Piechoty Legionów
. W październiku 1914 odznaczył się w walkach pod
Anielinem
i
Laskami
. W 1915 brał także udział w ciężkich walkach pod
Łowczówkiem
,
Konarami
, Józefowem. W 1916, w składzie
I Brygady Legionów
, pod wodzą
Józefa Piłsudskiego
bił się z Rosjanami w krwawej
bitwie pod Kostiuchnówką
. W czasie
kryzysu przysięgowego
został wraz z innymi oficerami internowany w obozie w
Beniaminowie
.
W czasach
II Rzeczypospolitej
był jako porucznik instruktorem w
Szkole Podchorążych Piechoty
w
Warszawie
. W 1919 wstąpił do
Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego
w Warszawie, skąd wkrótce został skierowany na dwuletnie studia do paryskiej Wyższej Szkoły Wojennej (
franc.
École Supérieure de Guerre). Po jej ukończeniu z wyróżnieniem został awansowany do stopnia majora i wyznaczony na stanowisko szefa Wydziału Mobilizacyjnego Oddziału I
Sztabu Generalnego WP
. Z dniem 6 marca 1925 mianowany został zastępcą dowódcy
11 Pułku Piechoty
w
Tarnowskich Górach
, a w styczniu 1928 dowódcą
15 Pułku Piechoty "Wilków"
w
Dęblinie
. 1 stycznia 1929 awansował na pułkownika. W 1931 przeniesiony został do
23 Dywizji Piechoty
w Katowicach, na stanowisko II, a następnie I
dowódcy piechoty dywizyjnej
. 17 lipca 1936 wyznaczony został na stanowisko tej dywizji. Odpowiadał między innymi za budowę fortyfikacji
Obszaru Warownego "Śląsk"
.
19 marca 1939 został awansowany na stopień generała brygady. W
kampanii wrześniowej
dowodził
Grupą Operacyjną "Śląsk"
, w składzie
Armii Kraków
. Przygotował linię obrony ciągłej od
Świerklańca
do
Rybnika
i
Żor
, wzmocnioną obsadzeniem 23 DP i
55 Dywizją Piechoty
, Grupy Fortecznej Obszaru Warownego "Katowice",
95 Dywizjonem Artylerii Ciężkiej
i grupą artylerii przeciwlotniczej. Całość ubezpieczała eskadra lotnicza i pociąg pancerny. W odwodzie pozostała kompania tankietek
TK
.
Oddziały Jagmina zaangażowały się w ciężkie walki z Niemcami (bój opóźniający), niejednokrotnie miejscami przechodząc do działań zaczepnych. Najbardziej krwawe walki stoczyła 55 DP, gdzie pod
Mikołowem
i
Wyrami
, zadała poważne straty 8 i 28 dywizjom niemieckim. Jednak wskutek przełamania przez wroga frontu pod
Częstochową
i
Nowym Targiem
i zbliżającej się groźby oskrzydlenia Jagmin wycofał swoje oddziały za
Przemszę
. W uznaniu jego zasług, rozkazem Naczelnego Wodza
Edwarda Rydza-Śmigłego
jego Grupę Operacyjną przemianowano na GO "Jagmin". Brała ona jeszcze udział w obronie
Krakowa
, na Kielecczyźnie, nad
Sanem
. 17 i 20 września 1939, okrążona przez Niemców pod
Tomaszowem Lubelskim
uległa rozbiciu. Generał dostał się do niewoli. Przez pięć lat był jeńcem w
Oflagu VII A Murnau
. Po jego wyzwoleniu przez aliantów w 1945, wstąpił do
PSZ na Zachodzie
. Do Polski powrócił w 1946 roku, gdzie natychmiast został przez władze komunistyczne przeniesiony w stan spoczynku.
W proteście przeciw odznaczeniu przez władze
PRL
radzieckiego przywódcy
Leonida Breżniewa
Orderem Virtuti Militari I klasy
zorganizował w 1976 uroczystość złożenia na
Jasnej Górze
orderów Virtuti Militari przez żyjących jeszcze przedwojennych dowódców wojskowych.
Jest autorem m.in. prac "Działania Grupy Operacyjnej "Śląsk" 1-3 września 1939 r." i "Przygotowanie centralnego regionu przemysłowego Śląska do obrony w okresie międzywojennym".
Przypisy
- ↑ Jan Zieliński, Generał Jan Jagmin-Sadowski ... podał, że Jan Andrzej Sadowski urodził się 24 czerwca 1895 r. w Radomiu. Inne opracowania podają datę 24 kwietnia 1895.
Bibliografia
- Tadeusz Kawka, Leksykon I Liceum Ogólnokształcącego im. Jarosława Dąbrowskiego w Tomaszowie Mazowieckim 1902-1998. Sławni absolwenci, nauczyciele i rodzice uczniów szkoły, Tomaszów Mazowiecki 1998, , s. 113-114.
- Jan Zieliński, Generał Jan Jagmin-Sadowski obrońca Śląska 1895-1977, Muzeum Śląskie, Katowice 1988,