Sosna limba
Sosna limbaSosna limba (Pinus cembra
L.
) –
gatunek
drzewa
iglastego z rodziny
sosnowatych
. Sosna limba występuje na obszarze
Alp
,
Tatr
i
Karpat Wschodnich
na terenie państw:
Austria
,
Francja
,
Niemcy
,
Polska
,
Rumunia
,
Słowacja
,
Szwajcaria
,
Ukraina
,
Włochy
. Drzewo iglaste, wolno rosnące. Może osiągnąć wiek do 500 lat. Morfologia- Pokrój
-
Korona drzewa
regularna i gęsta, początkowo stożkowata, z wiekiem staje się cylindryczna. Konary sięgają czasem do ziemi.
-
Pień
- Osiąga średnio 20 m wysokości, dorastając do 25 (35[3]) m, oraz 1,5 m średnicy. Często powykrzywiany u starszych egzemplarzy. U młodych drzew
kora
jest gładka, szarozielona, z wiekiem ciemnieje i pęka. Młode gałązki rdzawo owłosione, z czasem łysieją.
-
Liście
- Sztywne szpilki zebrane w pęczki po 5 na krótkopędach, ciemnozielone lub sinozielone, z delikatnie ząbkowanym brzegiem. Długość igieł 6–8(9[4]) cm, gęsto osadzone na gałązkach.
-
Szyszki
- Szyszki męskie (kwiatostany złożone z kwiatów zredukowanych do pręcików) są żółte, bez łodyżek, wyrastają w dolnej części rocznych pędów. Szyszki żeńskie początkowo sinozielone[4] do zielono-purpurowych[3], osadzone pionowo na krótkich szypułkach. Dojrzałe szyszki brązowe, jajowate, o długości 5–8 cm. Tarczki łusek nasiennych szerokie, półkoliste, z wyrostkiem na brzegu.
Nasiona
duże, bez skrzydełek, grubościenne.
- Gatunki podobne
-
Sosna syberyjska
(Pinus sibirica), ale ma trochę większe szyszki i liście z trzema kanałami żywicznymi.
Biologia i ekologiaGatunek
jednopienny
,
wiatropylny
. Limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat (70–80 lat[4]). Kwitnie i produkuje nasiona co 2–3 lata, ale tylko w jednym roku na 4–10 obficie[5]. Pylenie w czerwcu i lipcu. Szyszki dojrzewają po 2 latach i opadają w całości. Igły pozostają na drzewie przez 3 do 6 lat. Jedna wiązka przewodząca i dwa kanały żywiczne w liściu. Limby w Dolinie Małej Zimnej Wody w Tatrach W
Polsce
w stanie dzikim występuje tylko w
Tatrach
, gdzie rośnie pojedynczo wśród kosodrzewiny w
reglu górnym
oraz na górnej granicy lasu. Typowe siedliska znajdują się na wysokościach od 1200 do 2600 m n.p.m. Na granicy lasu tworzy często czyste gatunkowo skupiska, ale także
lasy mieszane
ze
świerkiem
lub
modrzewiem
. Uważana jest za gatunek charakterystyczny górnoreglowych borów świerkowych. Limba rośnie na skalistych zboczach, przeważnie na podłożu krystalicznym, chociaż dobrze czuje się także na
nizinach
o żyznych, glinianych glebach, dobrze nawodnionych. Lubi miejsca nasłonecznione. Jest drzewem wolno rosnącym. W warunkach naturalnych może minąć 30 lat zanim osiągnie wysokość 1,3 m. W związku z powolnym wzrostem limba przegrywa walkę o światło w konkurencji z innymi gatunkami drzew. Jest jednak lepiej przystosowana do warunków wysokogórskich, dzięki czemu może tworzyć jednolite stanowiska powyżej granicy występowania tych gatunków. Powolny wzrost w początkowej fazie naraża także limby na ataki chorób wywoływanych przez grzyby, w warunkach długotrwałego przebywania pod pokrywą śnieżną. Z tego powodu limby nie zasiedlają miejsc i obszarów, na których śnieg długo się utrzymuje.[5] Nasiona chętnie zjadane, a przy tym rozsiewane, przez ptaki, m.in.
orzechówkę
(Nucifraga caryocatactes). Orzechówka może zebrać ok. 25000 nasion w ciągu roku. Nie zjada ich od razu, tylko zakopuje w ziemi na zapas. Systematyka i zmiennośćSynonimy: Apinus cembra (L.) Neck., Pinea cembra (L.) Opiz, Pinus cembra subsp. communis Endl., Pinus cembra var. helvetica Lodd. ex Loudon, Pinus montana Lam., Pinus montana Salisb., Strobus cembra (L.) Moldenke. Pozycja gatunku w obrębie rodzaju
Pinus
[6]: Jest to jeden z czterech gatunków sosen opisanych przez
Linneusza
w
Species Plantarum
(obok
P. pinea
,
P. strobus
i
P. sylvestris
)[3]. Sosna limba jest blisko spokrewniona z sosną syberyjską (P. sibirica) i niektórzy systematycy łączą te dwa gatunki w jeden Pinus cembra s.l. lub włączają sosnę syberyjską do sosny limby w randze podgatunku Pinus cembra L. subsp. sibirica (Du Tour) Krylov. Zagrożenia i ochronaNa terenie Polski gatunek podlega
ścisłej ochronie
. Zagrożeniem dla gatunku była w przeszłości wycinka drzew w celu pozyskania cenionego surowca drzewnego (używanego do wyrobu mebli i w rzeźbiarstwie). Obecnie naturalne stanowiska limby chronione są na terenie
Tatrzańskiego Parku Narodowego
i gatunek nie jest zagrożony. Najliczniej występuje w pobliżu
Morskiego Oka
i
Doliny Roztoki
.[4] Międzynarodowa organizacja
IUCN
przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[2]. Zastosowanie- Drzewo ozdobne, sadzone w
parkach
i w przydomowych ogródkach.
- W przeszłości nasiona limby, nazywane
orzechami
, były elementem jadłospisu ludzi mieszkających w lasach.
- Drewno limby jest miękkie i łatwe w obróbce, dlatego znajduje zastosowanie w
stolarstwie
i
meblarstwie
. Cenione także w rzeźbiarstwie.
Zobacz teżPrzypisy- ↑ P. F. Stevens:
PINACEAE
. W: Angiosperm Phylogeny Website [on-line]. 2001–.
- ↑ 2,0 2,1 Conifer Specialist Group (1998):
Pinus cembra
(
ang.
). IUCN 2009.
IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.1
. [dostęp 2009-07-23].
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Christopher J. Earle:
Gymnosperm Database - Pinus cembra
(
ang.
). [dostęp 2009-07-24].
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Wyd. II. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2006, s. 346, seria: Flora Polski. .
- ↑ 5,0 5,1 M. Ulber, F. Gugerli, G. Bozic:
EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use for Swiss stone pine (Pinus cembra)
. Rzym: International Plant Genetic Resources Institute, 2004. . [dostęp 2009-07-24]. (
ang.
)
- ↑ Christopher J. Earle:
Gymnosperm Database - Pinus
(
ang.
). [dostęp 2009-07-22].
Inne hasła zawierające informacje o "Sosna limba":
Maine
...
Chojnik (Karkonosze)
...
Bór świeży
...
Orzysz (jezioro)
...
Mazurski Park Krajobrazowy
...
Torfowisko
...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Dziupla
...
Rybołów
...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Sosna limba":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
210. Szata roślinna Polski (plansza 5)
...
004. Organy generatywne i cykle rozwojowe roślin nasiennych (plansza 5)
...
|