Sęki - grupa
wad drewna
określająca wrośnięte w
drewno
pnia
części
gałęzi
o węższych
przyrostach rocznych
i barwie zazwyczaj ciemniejszej niż otaczające drewno.
Sęki powstają w ciągu całego życia
drzewa
, gałęzie są niezbędne do podtrzymywania
aparatu asymilacyjnego
drzew wskutek czego drewno bezsęczne praktycznie nie istnieje. Najgłębiej położone i najmniejsze sęki są umiejscowione w części odziomkowej pnia.
Zależnie od gatunku drzewa, uschnięte gałęzie (w wyniku tzw. procesu oczyszczania się) odpadają w całości albo kawałkami. U
buka
gałęzie odpadają najczęściej w całości przy samej powierzchni pnia w kilka lat po uschnięciu. U
świerka
- proces ten trwa znacznie dłużej. Po odpadnięciu gałęzi, w miarę przechodzenia od
odziomka
ku wierzchołkowi sęki stają się coraz większe i dochodzą coraz bardziej do obwodu. U podstawy sęków wytwarza się warstwa ochronna, która zabezpiecza ich drewno przed
pasożytniczymi
grzybami
do czasu zarośnięcia przez słoje roczne pnia.
Drzewa pozbywają się suchych gałęzi w różny sposób. Ze sposobem obłamywania związany jest sposób zarastania pozostałych przy pniu części gałęzi i łączenia się z otaczającą
tkanką
drewna pnia. W okresie życia gałęzi drewno sęków jest zawsze zrośnięte w jedną całość z drewnem pnia. Takie sęki nazywa się
zrośniętymi
.
Wraz z zamarciem gałęzi przerwana zostaje łączność tkanki sęka z drewnem pnia. Nowo powstałe słoje roczne pnia otaczają stopniowo coraz większą część pozostałej suchej gałęzi, nie mając z nią bezpośredniego połączenia. W ten sposób powstają
sęki niezrośnięte
.
Pozostający po opadnięciu gałęzi czy podkrzesywaniu fragment gałęzi określany jest jako tylec.
Podział sęków
Odpowiednia
norma
(PN-79/D-01011) dzieli sęki na:
- sęki otwarte
w zależności od stopnia zrośnięcia z otaczającym drewnem:
- zrośnięte,
- częściowo zrośnięte,
-
sęk niezrośnięte
,
w zależności od stanu zdrowotnego: - zdrowe,
- nadpsute,
- zepsute
w zależności od stopnia zgrupowania: - pojedyncze,
- skupienie sęków.
- Po odpadnięciu gałęzi pozostałe tylce zostają z czasem zarośnięte przez słoje roczne, a na powierzchni pnia formują się w tych miejscach w zależności od gatunku wypukłości zwane
sękami zarośniętymi
:,
Wypukłości te świadczą o głębokości zalegania sęków.
Wpływ sęków na drewno
Sęki wywierają ujemny wpływ na mechaniczne właściwości drewna, zmniejszają zwłaszcza wytrzymałość na
rozciąganie
wzdłuż
włókien
i wytrzymałość na
zginanie
statyczne. Sęki zdrowe wpływają dodatnio na
wytrzymałość
drewna na rozłupywanie. Ujemny wpływ sęków otwartych na mechaniczne właściwości drewna występuje w znacznie silniejszym stopniu w
tarcicy
niż w sortymentach okrągłych. Odpowiednie normy
sortymentów drzewnych
określają dopuszczalną liczbę sęków, minimalną odległość między nimi, wymiary, zdrowotność itp.
Zobacz też