Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Ścinawie
Fragment ścinawskiej starówki - w tle budynek przetwórni owocowo-warzywnej
Czołg-pomnik
T-34
na rynku w Ścinawie
Mosty na
Odrze
w Ścinawie - na pierwszym planie drogowy, dalej kolejowy
Ścinawa (
niem.
Steinau an der Oder) to
miasto
w
woj. dolnośląskim
, w
powiecie lubińskim
, siedziba
gminy miejsko-wiejskiej Ścinawa
.
W latach 1975-1998
miasto administracyjnie należało do
woj. legnickiego
. W
1945
miasto zostało zniszczone w 75%.
Położenie
Ścinawa leży w północnej części
województwa dolnośląskiego
w
powiecie lubińskim
nad
Odrą
i
Zimnicą
. Miasto liczące niecałe 6 tysięcy mieszkańców leży w dolinie Odry na terenie równinnym na skraju
Wysoczyzny Lubińskiej
oraz
Obniżenia Ścinawskiego
. Przez Ścinawę przebiegają:
W mieście istnieje
stacja kolejowa
.
Historia
Pierwsza wzmianka o grodzie datowana jest na
1202
rok. Mowa jest tam o wsi będącej we władaniu klasztoru w
Trzebnicy
.
Prawa miejskie
Ścinawa otrzymała między rokiem
1248
a
1259
od
księcia głogowskiego
Konrada I
. Ścinawa była w swej historii stolicą odrębnego samodzielnego księstwa piastowskiego. Władał nim
Jan ścinawski
, który kazał się tytułować „dziedzicem Królestwa Polskiego”. Miasto było wielokrotnie niszczone. W
1343
roku
Kazimierz Wielki
w bitwie z Luksemburgami o
Wschowę
zdobył Ścinawę, a następnie nakazał jej spalenie i zburzenie murów. Miasto zmieniało również często właścicieli. Początkowo władali nim
książęta oleśniccy
, którzy byli właścicielami Ścinawy kilkaset lat aż do wymarcia ostatniego potomka tejże linii. Od roku
1492
miasto przeszło na własność korony czeskiej. Kres miastu przyniosła
wojna trzydziestoletnia
, podczas której Ścinawa została niemal doszczętnie zniszczona.
11 października
1633
roku doszło pod Ścinawą do bitwy wojsk cesarskich pod dowództwem księcia
Albrechta von Wallensteina
z wojskami szwedzkimi dowodzonymi przez von Thurna zakończonej druzgocącą klęską tych ostatnich. Wojska Wallensteina zdobyły m.in. cały obóz oraz 16 dział. Zniszczenia miasta po tej bitwie były tak znaczące, że zahamowały jego rozwój na kilkaset lat. W
XVIII wieku
miasto splądrowali
Szwedzi
, a w latach
1740
-
1742
Ścinawa przeszła pod władanie Prus. Z biegiem lat Ścinawa stała się małym, nic nieznaczącym miasteczkiem znanym tylko z organizowanego tutaj jarmarku. Wielki pożar, który nawiedził miasto w
1834
roku, zniszczył liczne budynki w mieście, kolejny raz ograniczając rozwój miasta. Ścinawa podniosła się gospodarczo dopiero pod koniec
XIX wieku
. Znaczenie miasta podkreślał fakt, że do roku
1932
Ścinawa była stolicą odrębnego powiatu, w składzie którego znajdowały się miejscowości posiadające wówczas prawa miejskie, jak
Rudna
czy Chobienia. Przeprowadzenie linii w
1874
roku na trasie
Wrocław
-
Głogów
, a następnie w
1898
roku na trasie
Rawicz
-
Legnica
znacząco ożywiło gospodarkę miasta. Do roku
1919
Ścinawa była połączona bezpośrednią linią kolejową przez
Krzelów
oraz
Górę Śląską
z
Lesznem
, po tym okresie w związku ze zniszczeniem w czasie
powstania wielkopolskiego
mostu pod Lesznem na
Kopanicy
oraz wytyczeniem granicy państwowej kolej docierała do Góry Śląskiej. Większego znaczenia nabrał także port na Odrze. Na terenie miasta funkcjonowała m.in. cukrownia, cegielnia, odlewnia żelaza, fabryka mydła, browar. Upadek miasta spowodowała
II wojna światowa
, konkretnie zaś przejście frontu zimą
1945
r. Ścinawa została bowiem zamieniona w twierdzę stanowiącą silny punkt oporu niemieckich wojsk na Dolnym Śląsku. Na przedmieściach wybudowano wiele budowli obronnych, w tym ponad 60 schronów betonowych. Miasto broniła liczna armia złożona m.in. z adeptów Szkoły Podoficerskiej z
Jaworowa
, którzy dysponowali ponad 30 czołgami oraz znaczną ilością artylerii. Po ciężkich walkach
31 stycznia
1945
roku Ścinawa została zdobyta przez wojska radzieckie. Walki upamiętnia czołg
T-34
, który znajduje się na cokole przed ścinawskim ratuszem. To on jako pierwszy sforsował Odrę w 1945 roku. W wyniku działań wojennych miasto Ścinawa zostało zniszczone w 75%-w wiekszosci tuz po wyzwoleniu przez zolnierzy Armii Czerwonej,ktorzy podpalili nawet zabytkowy budynek ratusza. Większość zabytkowych budynków w mieście legła w gruzach, m.in. ratusz,klasztor ojców
bonifratrów
, zamek, zabytkowe kamieniczki, pomniki czy budynki użyteczności publicznej. W rezultacie II wojny światowej miasto zostało włączone do Polski, zaś jego ludność wysiedlono do Niemiec i zastąpiono polskimi osadnikami. W następnych dziesięcioleciach ciężko zniszczoną Ścinawę częściowo odbudowano i rozbudowano. W
latach 60 XX w
. wybudowano nowy ratusz oraz nową pierzeję rynkową w stylu socjalistycznym. Mimo tego do dziś pozostały w centrum puste place po niegdyś istniejących budowlach. Po wojnie powstały nowe osiedla mieszkaniowe, ośrodek zdrowia, liczne firmy. W latach
1945
-
1975
miasto należało do
województwa wrocławskiego
, w latach 1975-
1998
należało do
województwa legnickiego
a od 1998 roku należy do
powiatu lubińskiego
województwa dolnośląskiego
.
Podczas
powodzi
21 maja
2010
zalane zostały liczne domy w Ścinawie.
Zabytki
Podczas II wojny światowej wiele ważnych budowli miasta uległo zniszczeniu, m.in. ratusz, zabytkowe kamieniczki, kościoły, klasztor oraz zamek. Mimo to na terenie Ścinawy zachowało się kilka zabytków, do których należą:
- Fragmenty murów miejskich – pochodzą z
XIV
-
XV
wieku. Dawniej posiadały one dwie bramy:
Bramę
Odrzańską i Bramę Głogowską. W XV wieku bramy te zostały powiększone o dwie furty: Starą i Łazienną. Mury, które od
XIX
wieku były sukcesywnie rozbierane i przeznaczane na materiał budulcowy, obecnie zachowały się w niewielkim fragmencie w zachodniej części miasta. Zbudowane są one z cegły typu gotyckiego. W niektórych miejscach są widoczne ślady dawnej fosy.
- Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego – jest to najcenniejszy zabytek Ścinawy. Pierwsza notka o tym kościele pochodzi z
1209
roku. Poważnej przebudowie uległ w XV wieku. Kościół jest murowany z cegły gotyckiej, trzynawowy, typu halowego, z wydłużonym
prezbiterium
. Do wykonania dekoracji użyto piaskowca. W zachodniej części budowli dominuje potężna, czworoboczna
wieża
, w górnej części przechodzi ona w ośmiobok. Góra nakryta ośmiobocznym
hełmem
zakończonym figurą krzyża. Wewnątrz zachowały się dwa nagrobki kobiet pochodzące z
1595
i
1605
roku. Nagrobki te posiadają bogate zdobienia.
- Wieża ratusza – ostatni ścinawski ratusz został znacznie przebudowany w XIX wieku. Podczas II wojny światowej został poważnie zniszczony i do naszych czasów zachowała się tylko monumentalna, czworoboczna wieża, która w górnych partiach staje się ośmioboczną. Wieża ta nakryta jest stożkowatym hełmem. Do wieży ratuszowej dobudowany jest nowy budynek, w którym mieści się obecnie Urząd Miasta i Gminy Ścinawa.
- Zabytkowe kamieniczki – część ścinawskiej starówki przetrwała wojnę, jednak jest to niewielki fragment dawnego zespołu staromiejskiego. Większość zachowanych kamienic w centrum miasta pochodzi z końca XIX i początku XX wieku.
- Budynek
dworca i stacji kolejowej
- z drugiej połowy XIX wieku wraz całym zespołem urządzeń i budynków: wieża ciśnień, rampy i magazyny kolejowe, budynki administracyjno mieszkalne, nastawnia oraz budka dróżnika.
- Mosty na Odrze – drogowy i kolejowy.
Gospodarka
Ścinawa jest lokalnym ośrodkiem handlowym, przemysłowym i usługowym. Do większych przedsiębiorstw należy Zakłady Chemii Gospodarczej "Pollena", Zakład Gospodarki Komunalnej, Gminna Spółdzielnia "Samopomoc Chłopska", Total Polska, zakłady usługowe, punkty handlowe, serwisowe, hurtownie, stacje benzynowe. W gminie Ścinawa zarejestrowanych jest ponad 500 podmiotów gospodarczych. Znaczna część ścinawian dojeżdża do pracy poza teren miasta i gminy. Pracują oni w
LGOM-ie
oraz w
Prochowicach
,
Wołowie
,
Brzegu Dolnym
.
Kultura
Animatorem życia kulturalnego w Ścinawie jest Centrum Kultury i Turystyki, dawniej Ścinawski Ośrodek Kultury. Organizuje on imprezy stałe i okresowe, a także zajmuje się organizacją imprez w plenerze. Prowadzi także sekcje zainteresowań, kursy językowe, zespół flecistów, kurs nauki gry na instrumentach. Dumą CKiT jest Zespół Folklorystyczny Ziemi Ścinawskiej, który istnieje od ponad 20 lat. 20-osobowa grupa posiada w swoim repertuarze pieśni ludowe, folklorystyczne, obrzędowe, patriotyczne, religijne. W mieście istnieje Zespół Instrumentalny „Campanello”. W repertuarze zespół posiada utwory muzyki klasycznej oraz wileńskiej. Zespół niejednokrotnie zdobywał nagrody na zagranicznych i krajowych festiwalach[]. W 2009 roku ze struktur Centrum Kultury i Turystyki została wyodrębniona Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna, która od 1 stycznia 2009 roku działa jako jednostka organizacyjna Urzędu Miasta i Gminy. Biblioteka prowadzi wypożyczalnię dla dzieci i dorosłych oraz czytelnię. W swej strukturze biblioteka posiada 2 filie w Zaborowie i Tymowej.
Sport
Najstarszym i najbardziej znanym klubem sportowym w mieście jest Klub Piłkarski „Odra”. Jego historia sięga roku
1946
, kiedy to został założony Miejski Klub Sportowy. Obecnie klub prowadzi V-ligowy zespół piłki nożnej, a w jego barwach występują zawodnicy w sekcji seniorów, juniorów młodszych i starszych oraz trampkarze. Klub posiada własny stadion. W mieście działa basen odkryty z którego można korzystać w okresie letnim.
Opieka zdrowotna
Opieką zdrowotną w Ścinawie zajmuje się Miejsko-Gminny Zespół Zakładów Podstawowej Opieki Zdrowotnej. W jego strukturach działają poradnie ogólne, poradnie dla dzieci zdrowych i chorych, gabinety zabiegów, laboratorium analityczne. Istnieje pracownia
ultrasonograficzna
, pracownia
EKG
. Zespół prowadzi także szereg specjalistycznych przychodni m.in. poradnię dla kobiet, poradnię okulistyczną. Prowadzi zajęcia rehabilitacyjne, takie jak
fizjoterapia
,
kinezyterapia
. Ośrodek prowadzi także badania profilaktyczne i dla kierowców.
Opieka społeczna
Pomocą dla najbardziej potrzebujących osób i rodzin w mieście i gminie zajmuje się Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. Oferuje on pomoc materialną i rzeczową dla mieszkańców którzy znaleźli się w ciężkiej sytuacji życiowej. Oprócz tego M-GOPS oferuje pomoc w zakresie fachowego poradnictwa psychologicznego i prawnego, a dla osób bezrobotnych oferuje nieodpłatne szkolenia. Dla dzieci, które znalazły się w ciężkiej sytuacji, władze miasta i gminy utworzyły świetlicę terapeutyczną.
Edukacja
W Ścinawie działa szkoła podstawowa, przedszkole samorządowe oraz gimnazjum publiczne. Na terenie gminy łącznie działają 4 szkoły podstawowe (w tym ta ścinawska). Do placówek szkolnych uczęszcza ponad 1300 uczniów. Placówki są nowocześnie wyposażone w pracownie komputerowe, świetlice ze sprzętem audiowizualnym. Przy szkołach funkcjonują sale gimnastyczne.
Zobacz też
Linki zewnętrzne