Miniatura z Chrystusem oraz Gertrudą i jej synem Jaropełkiem
Gertruda (ur. ok.
1025
- zm.
4 stycznia
1108
) – córka
króla Polski
Mieszka II Lamberta
i
Rychezy
; od
1043
lub
1044
żona
Izjasława I
,
wielkiego księcia kijowskiego
(od
1054
). Jako autorka
łacińskich
modlitw
prozą poetycką
, zapisanych w
Psałterzu Egberta
- najdawniejszy pisarz polski znany z imienia.
Wywód przodków
Losy do 1043 roku
Była córką Mieszka II Lamberta, króla Polski, i Rychezy. Miejsce, jak i dokładna data jej narodzin nie są znane. Prawdopodobnie urodziła się około 1025 roku. Jako pierwszy tę hipotezę wysunął
Stanisław Kętrzyński
[1].
O jej dzieciństwie i młodości brak bliższych informacji. Prawdopodobnie do
1036
roku przebywała w Polsce, później z matką wyjechała do Niemiec, skąd wróciła po utrwaleniu się rządów
Kazimierza I Odnowiciela
.
Odebrała staranne wykształcenie. Początkowo kształciła się w Polsce, później przypuszczalnie w jednym z opactw prowincji
kolońskiej
.
Ślub z Izjasławem I
Gertruda została wydana za mąż za Izjasława, jednego z synów
Jarosława Mądrego
. Ruskie źródła podają, że miało to miejsce w
1043
roku, jednak na Rusi Kijowskiej w XI w. rok liczono od
1 marca
, dlatego data ślubu zamyka się w przedziale między
1 marca
1043
a
29 lutego
1044
roku. Małżeństwo to miało umocnić sojusz polsko-ruski.
Kazimierz I Odnowiciel
, brat Gertrudy, był żonaty z Marią Dobroniegą, siostrą Jarosława Mądrego i ciotką Izjasława.
Jako żona Izjasława
W wyniku porażki Izjasława z
Połowcami
-
15 września
1068
została wraz z mężem wygnana z
Kijowa
i osiadła w
Polsce
. Wtedy też powstał wspaniale iluminowany
Kodeks Gertrudy
(
1068
-
1087
) oraz najstarszy z pisanych tekstów
astrologicznych
z terenu Polski, Speculum astrologicum, pochodzący prawdopodobnie z
1068
r.
Bolesław II Szczodry
, bratanek Gertrudy, pomógł Izjasławowi opanować Kijów (
2 maja
1069
).
Połock
otrzymał wówczas jego syn Świętopełk Michał. Jednak
22 marca
1073
para książęca z dziećmi znowu musiała uchodzić do Polski. Tym razem Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie opozycji ruskiej, zabrał im część klejnotów i zmusił książąt do wyjazdu do
Niemiec
. Sam jednak zmuszony został przez
papieża
do pogodzenia się z parą książęcą, co miało być warunkiem przyznania mu korony królewskiej.
25 grudnia
1076
Gertruda z mężem wzięła udział w koronacji Śmiałego w
Gnieźnie
.
15 lipca
1077
król Polski po raz kolejny osadził Izjasława w Kijowie.
Losy po śmierci męża
Po śmierci męża w
1078
, Gertruda przebywała na dworze najmłodszego syna
Jaropełka
, księcia
turowskiego
i
włodzimierskiego
. W
1084
stała się zakładniczką
Włodzimierza Monomacha
, który zdobył
Łuck
, w którym schroniła się opuszczona przez syna.
Zmarła 4 stycznia 1108 roku. Nie jest znane miejsce jej pochowania.
Potomstwo
Gertruda i Izjasław doczekali się trzech synów. Byli to:
Gertruda określiła Jaropełka mianem unicus, co znaczy umiłowany. Inne znaczenie tego słowa to jedyny, stąd niektórzy badacze sądzili, że był to jej jedyny syn, zaś pozostali pochodzili z bliżej nieznanego innego związku Izasława. Obecnie pochodzenie trzech synów Izasława od Gertrudy nie ulega wątpliwości.
Przypisy
- ↑ S. Kętrzyński, Gertruda, Polski Słownik Biograficzny, t. 7, s. 405.
Bibliografia
-
Balzer O.
,
Genealogia Piastów
, Kraków 1895.
-
Dworzaczek W.
, Genealogia, Warszawa 1959, tablica 1 i 21.
-
Jasiński K.
, Rodowód pierwszych Piastów, Warszawa-Wrocław (1992), s. 144-147.
-
Kętrzyński S.
, Gertruda (ok. 1025-1108), w. księżna kijowska, (w:) Polski Słownik Biograficzny, t. 7, 1949-1958, s. 405.
Linki zewnętrzne