Józef Elsner
Józef ElsnerTablica pamiątkowa ku czci Elsnera we
Wrocławiu
Józef Antoni Franciszek Elsner lub Józef Ksawery Elsner (niem. Joseph Anton Franz Elsner, Joseph Anton Xaver Elsner, ur.
1 czerwca
1769
[1][2] w
Grodkowie
, zm.
18 kwietnia
1854
w
Elsnerowie
) -
kompozytor
, pedagog i teoretyk muzyki, członek loży wolnomularskiej. ŻycieJuż jako uczeń śpiewał w chórze kościelnym. Od 1781 uczył się i śpiewał w szkole przy klasztorze dominikanów oraz w jezuickim Gimnazjum św. Macieja we
Wrocławiu
. W tym czasie uczył się gry na skrzypcach oraz basu cyfrowanego. W 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego
motet
'Ave Maria gratiae plena' na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów. We Wrocławiu studiował teologię, następnie medycynę. Potem wyjechał na studia medyczne do Wiednia, gdzie powrócił do planów muzycznych. Przeniósł się do
Brna
, gdzie grał jako skrzypek w orkiestrze teatralnej. Potem pojechał do Lwowa i został tam dyrygentem w teatrze cesarsko-królewskim. W tym czasie został współpracownikiem
Wojciecha Bogusławskiego
, wówczas dyrektora teatru niemieckiego we Lwowie. Za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823
Orderem Św. Stanisława
. W roku
1799
Elsner przeniósł się na stałe ze Lwowa do Warszawy. Do roku
1824
prowadził operę w
Teatrze Narodowym
. Równocześnie prowadził własną sztycharnię nut, gdzie wydawał dzieła polskich kompozytorów. Był członkiem
Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
, działał w
Resursie
Muzycznej, organizując koncerty symfoniczne, pisał recenzje i artykuły do polskich i niemieckich czasopism, założył Towarzystwo Muzyki Religijnej i Narodowej. Prowadził intensywną działalność pedagogiczną – w Szkole Dramatycznej Bogusławskiego, w Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, w Instytucie Muzyki i Deklamacji, w Szkole Głównej Muzyki w Szkole Śpiewu przy
Teatrze Wielkim
. Członek
masonerii
- należał do warszawskiej loży "Pod złotym lichtarzem", później był namiestnikiem katedry w loży Świątyni Stałości, potem członkiem najwyższej kapituły, pod koniec piastując stanowisko mistrza katedry. Nauczyciel sławnych polskich muzyków
Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego
oraz
Fryderyka Chopina
, który dedykował mu swoją Sonatę c-moll op. 4 na fortepian. TwórczośćLista ważniejszych kompozycji[3]: - Missa brevis F-dur op. 85 na 3-głosowy chór męski i organy (1844)
- Missa festiva C-dur op. 52 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1832)
- Missa in B op. 18 na 3-głosowy chór męski (1823)
- Msza a-moll op. 24 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
- Msza a-moll op. 81 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1843)
- Msza B-dur op. 3 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1799)
- Msza B-dur op. 44 na 2 soprany, 2 tenory, bas i organy (1829)
- Msza B-dur op. 80 na 4-głosowy chór i organy (1843)
- Msza C-dur op. 22 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi, puzon i kotły (ok. 1823)
- Msza C-dur op. 26 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1820)
- Msza d-moll i D-dur in laudem omnium sanctorum slavonorum polonorum op. 66 na 2 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1840)
- Msza d-moll op. 16 na 4-głosowy chór (1823)
- Msza d-moll op. 5 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1806)
- Msza e-moll - E-dur op. 62 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1838)
- Msza e-moll op. 88 na 4-głosowy chór i organy (1846)
- Msza F-dur op. 20 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
- Msza F-dur op. 35 na 4-głosowy chór i organy (ok. 1825)
- Msza F-dur op. 41 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1826)
- Msza F-dur op. 77 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
- Msza F-dur op. 79 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
- Msza G-dur op. 13 na 3-głosowy chór męski i organy (ok. 1820)
- Msza G-dur op. 34 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1825)
- Msza G-dur op. 75 na 2 soprany, skrzypce, 2 altówki, wiolonczelę i organy (1842)
- Msza g-moll op. 72 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1842)
- Msza ludowa G-dur op. 15 na 2 soprany i organy (1820)
- Msza pasterska a-moll op. 76 na 4-głosowy chór, wiolonczelę i organy (1842)
- Msza solenna B-dur op. 47 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
- Msza solenna C-dur (Koronacyjna) op. 51 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
- Msza świętojańska F-dur op. 9 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1815)
- Msza, Graduał i Offertorium op. 87 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1844)
- Offertoria na 4 głosy i orkiestrę (ok. 1783-84)
- Offertorium A-dur op. 46 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1829)
- Offertorium B-dur op. 30 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1828)
- Offertorium B-dur op. 45 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1829)
- Offertorium B-dur op. 86 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1844)
- Offertorium C-dur op. 31 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1823)
- Offertorium C-dur op. 33 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1824)
- Offertorium C-dur op. 56 na 4-głosowy chór i organy (ok. 1835)
- Offertorium D-dur op. 32 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1824)
- Offertorium E-dur op. 83 na 4-głosowy chór, skrzypce solo i orkiestrę (1843)
- Offertorium F-dur op. 50 na 3-głosowy chór męski (ok. 1829)
- Offertorium F-dur op. 70 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (1840)
- Offertorium F-dur op. 71 na 4-głosowy chór (1840)
- Offertorium G-dur op. 12 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1819)
- Offertorium G-dur op. 38 na 4-głosowy chór, flet obbligato i orkiestrę (ok. 1825)
- Offertorium G-dur op. 48 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (ok. 1829)
- Offertorium In te Domine speravi Es-dur op. 4, offertorium na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1806)
- Offertorium op. 58 na chór (ok. 1836)
Utwory oratoryjno-
kantatowe
- Ad festum Corporis Christi na 4-głosowy chór, instrumenty dęte i organy (ok. 1785-86)
- Alleluja B-dur op. 60 na 4-głosowy chór (1836-40)
- Ave Maria B-dur op. 68 na 4-głosowy chór i organy (1840)
- Ave maris stella A-dur op. 90 na 4-głosowy chór, orkiestrę i organy (1847)
- Benedictus na sopran i zespół instrumentalny (ok. 1783-84)
- Cantate zur Jubel-Feier... D-dur op. 53 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1832)
- Canticum Simeonis e-moll op. 69 na 5-głosowy chór (1841)
- Completorium na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 rogi i organy (ok. 1785)
- Der sterbende Jesus na głosy solowe i chór (ok. 1788-89)
- Dies irae f-moll op. 91 na 4-głosowy chór i organy (1847)
- Graduale A-dur op. 82 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1843)
- Graduale D-dur op. 94 na bas, 4-głosowy chór i orkiestrę (1848)
- Graduale Es-dur op. 57 na sopran, 4-głosowy chór i orkiestrę (1835)
- Graduale F-dur op. 29 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1828)
- Graduale i Offertorium A-dur op. 25 na 4-głosowy chór (ok. 1823)
- Graduale i Offertorium Es-dur op. 19 na 3-głosowy chór męski (1823)
- Graduale i Offertorium F-dur op. 23 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi i puzon (ok. 1823)
- Graduale i Offertorium op. 17 na 4-głosowy chór (1823)
- Graduał na 2 soprany, 2 skrzypiec, altówkę, basetlę i 2 rogi (ok. 1782)
- Kantata Lob der Buchdruckerkunst, kantata na głos solowy, 4-głosowy chór i fortepian (1804)
- Kantata Musik zu einer Trauerloge, kantata na chór męski i orkiestrę (1811)
- Kantata Muzyka na wprowadzenie zwłok ks. J. Poniatowskiego w r. 1814, kantata na deklamację, chór i orkiestrę (1814)
- Kantata Na wdzięcznej Polaków ziemi, kantata na chór i orkiestrę (1807)
- Kantata Powitanie gołąbka, kantata na 4 głosy męskie, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1844)
- Kantata Powstańmy z orężem w ręku, kantata na deklamację, głosy solowe i chór (1819)
- Kyrie i Gloria C-dur na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 oboje, róg, trąbkę, kotły i organy (ok. 1788-89)
- Miserere mei Deus op. 96 na głosy solowe, 3 chóry, chór męski (1848)
- Motet C-dur op. 28 na 2 chóry 4-głosowe
- Motet G-dur op. 59 na 4 głosy solowe, 4-głosowy chór i orkiestrę (1836)
- Motet Salvum fac imperatorem B-dur op. 6, motet na 4-głosowy chór i orkiestrę (1807)
- Motet seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1815)
- Nieszpory C-dur op. 36 na 4-głosowy chór i orkiestrę (ok. 1825)
- Nieszpory D-dur op. 89 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1847)
- O gloriosa virginum B-dur op. 92 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1847)
- O sacrum convivum op. 49, hymn na 4-głosowy chór i instrumenty dęte (ok. 1829)
- Passio Domini nostri d-moll op. 65 na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę (1835-37)
- Pater noster op. 95 na 4-głosowy chór i organy (1848)
- Post celebrem... D-dur op. 11 na sopran, bas, 4-głosowy chór i orkiestrę (1815)
- Psalm 133 op. 63 na 2 chóry (ok. 1838)
- Salve Regina B-dur, Processio funebris c-moll, Psalmus: De profundis c-moll op. 43 na 3-głosy męskie, 4-głosowy chór i orkiestrę (1827)
- Requiem c-moll op. 42 na 3-głosy męskie, wiolonczelę, instrumenty dęte i kotły (1826)
- Requiem op. 2 na 4-głosowy chór i instrumenty dęte (1793)
- Stabat Mater op. 93 na głosy solowe, chór i orkiestrę (1848)
- Te Deum laudamus D-dur op. 39 na 4-głosowy chór, trąbkę i kotły (ok. 1825)
- Te Deum laudamus op. 74 na 2 chóry męskie 4-głosowe (1842)
- Veni Creator A-dur op. 97 na 4-głosowy chór i organy (1849)
- Veni Creator B-dur op. 73 na 4-głosowy chór męski (1842)
- Veni Creator C-dur op. 7 na 2 chóry 4-głosowe (1812)
- Veni Creator G-dur op. 40 na 4-głosowy chór (ok. 1825)
- Veni Creator G-dur op. 54 na 5-głosowy chór i organy (1834)
- Veni Creator op. 78 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
- Veni Sancte Spiritus Es-dur op. 8 na 4-głosowy chór i orkiestrę (1815)
Nazwa | Dawa powstania | Data prawykonania | Uwagi |
---|
Divertissement | ? | ? | - | Dwa posągi |
1818
| ? | - | Dzicy ludzie | ok.
1796
| ? | utwór w 1 akcie |
- Opera Amazonki czyli Herminia, opera w 2 aktach (1797)
- Opera Andromeda, opera seria w 1 akcie (1806)
- Opera Der verkleidete Sultan, opera w 3 aktach (1795)
- Opera Die seltenen BrÜder oder Die vier Zauberkugeln, opera w 2 aktach (1795)
- Opera Jagiełło w Tenczynie, opera w 3 aktach (1819)
- Opera Kabalista, opera w 2 aktach (1812)
- Opera Kochankowie ukryci, opera w 2 aktach (?)
- Opera komediowa Pospolite ruszenie czyli Bitwa z kozakami, komedioopera w 2 aktach (1807)
- Opera komediowa Siedem razy jeden, komedioopera w 1 akcie (1804)
- Opera komediowa Wąwozy Sierra Morena, komedioopera w 3 aktach (1811)
- Opera Król Łokietek czyli Wiśliczanki, opera w 2 aktach (1817-18)
- Opera Leszek Biały czyli Czarownica z Łysej Góry, opera w 2 aktach (1809)
- Opera Mieszkańcy wyspy Kamkatal, opera w 1 akcie (1803-04)
- Opera Stary trzpiot i młody mędrzec, opera w 1 akcie (1804-05)
- Opera Sułtan Wampum czyli Nieroztropne życzenia, opera w 2 aktach (1800)
- Opera Śniadanie trzpiotów, opera w 1 akcie (1808)
- Opera Urojenie i rzeczywistość, opera w 1 akcie (ok. 1805)
- Opera Wieszczka Urzella czyli To co się damom podoba, opera w 3 aktach (1805-06)
Inne utwory sceniczne- Duodrama Benefis, duodrama w 1 akcie (1809)
- Doudrama Echo w lesie, duodrama w 1 akcie (1808)
- Duodrama La ritrosia disarmata, duodrama w 1 akcie (1815)
- Duodrama Szewc i krawcowa, duodrama w 1 akcie (1808)
- Duodrama Żona po drodze, duodrama w 1 akcie (1808)
- Dramat Karol Wielki i Witykind, dramat w 2 aktach (1807)
- Scena liryczna Powstanie narodu, scena liryczna w 1 akcie (1830)
- Melodramat Iskahar, król Guaxary, melodramat w 3 aktach (1796)
- Melodramat Korsarz francuski w Portugalii, melodramat w 3 aktach (?)
- Melodramat Mieczysław Ślepy, melodramat w 3 aktach (1807)
- Melodramat Nurzahad czyli Nieśmiertelność i bogactwa, melodramat w 3 aktach (1805)
- Melodramat Ofiara Abrahama, melodramat w 4 aktach (1821)
- Melodramat Sąd Salomona, melodramat w 3 aktach (1806)
- Melodramat Sydney i Zuma czyli Moc kochania czarnej niewiasty, melodramat w 3 aktach (1798)
- Melodramat Trybunał niewidzialny czyli Syn występny, melodramat w 3 aktach (1807)
- Melodramat Wyspa małżeńska czyli Żony przez los wybrane, melodramat w 3 aktach (1811)
Opus | Tonacja | Instrument solowy | Data powstania | Data prawykonania |
---|
- | ? |
Flet poprzeczny
| 1791-1792 | ? | - | D-dur |
Skrzypce
| ok. 1795 | ? | - | G-dur | Skrzypce | ok. 1783-84 | ? |
Opus | Tonacja | Data powstania | Data prawykonania |
---|
17 | B-dur | ok. 1818 | ? | - | C-dur | 1796 | ? | 11 | C-dur | 1804-1805 | ? | - | D-dur | 1802 | ? | - | D-dur | 1788-1789 | ? | - | D-dur | ok. 1818 | ? | - | Es-dur | 1797 | ? | - | Es-dur | 1788-1789 | ? |
Utwory kameralne- Chaconne G-dur na skrzypce i fortepian (1836)
- Kwartet fortepianowy Es-dur op. 15 (ok. 1805)
- Kwartet fortepianowy F-dur (ok. 1800)
- Kwartet na 2 skrzypiec i 2 altówki (ok. 1798)
- Kwartet smyczkowy B-dur (?)
- Kwintet smyczkowy (?)
- Kwintet smyczkowy c-moll (?)
- Septet D-dur na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (ok. 1830)
- Sonata fortepianowa F-dur (ok. 1798)
- Sonata B-dur na fortepian na 4 ręce op. 16 (?)
- Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 2 (ok. 1798)
- Sonata Es-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 3 (ok. 1798)
- Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 (ok. 1798)
- Sonata fortepianowa B-dur (ok. 1798)
- Sonata fortepianowa D-dur (ok. 1798)
- Trio fortepianowe C-dur (ok. 1798)
- Trio Grande sonate B-dur, trio fortepianowe (1798)
Drobne utwory orkiestrowe i instrumentalne - Karnevaltanze na orkiestrę (1792-99)
- Marsz na orkiestrę (1831)
- Marsz przedniej straży wojska polskiego na orkiestrę (1831)
- Marsz tryumfalny na orkiestrę dętą (1809)
- Marsz z echem i andantem na orkiestrę (?)
- Mazur na orkiestrę (ok. 1825)
- Polonez D-dur na orkiestrę (1818)
- Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (?)
- Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (1820)
- Polonez E-dur na temat uwertury z opery "Lodoiska" R. Kreutzera na orkiestrę (1804)
- Polonez Es-dur na skrzypce i fortepian (1820)
- Polonez F-dur na orkiestrę (1818)
- Polonez na temat marsza z opery "Woziwoda" L. Cherubiniego na orkiestrę (1804)
- Polonez na temat piosenki "OÛ peut-on Étre mieux..." na orkiestrę (1816)
- Rondo À la krakowiak B-dur na fortepian (1803)
- Rondo À la mazurek C-dur na fortepian (1803)
- Rondo À la mazurek g-moll na fortepian (1803)
- Trois quatuors du meilleur goÛt polonais na instrumenty smyczkowe (1798)
- Trois quatuors na instrumenty smyczkowe (ok. 1796)
- Walce brneńskie na orkiestrę (ok. 1791-92)
- Walce wiedeńskie na orkiestrę (ok. 1790-91)
- Wariacje B-dur na temat marsza z opery "Przerwana ofiara" P. Wintera na fortepian (1802)
- Wariacje na temat arii z opery "Żony przemienione czyli Szewc" M. A. Portogalla na orkiestrę (1810)
Prace teoretyczneTytuł |
---|
Rozprawa o rytmiczności i metryczności języka polskiego[4] | Rozprawa o melodyi i śpiewie[4] | Sumariusz moich utworów muzycznych |
Przypisy Bibliografia- Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965. Zbigniew Raszewski (red.nacz.). T. t. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
Linki zewnętrzne- Szkoły imienia Józefa Elsnera
Inne hasła zawierające informacje o "Józef Elsner":
Adwentyzm
...
Tampere
...
Brno
...
XVI wiek
...
1972
...
Dwudziestolecie międzywojenne na świecie
...
1749
...
1884
...
Karl Philipp Schwarzenberg
...
Klemens Maria Hofbauer
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Józef Elsner":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 8)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 8)
...
208 Walki o granice II Rzeczypospolitej (plansza 2)
...
|