Wojna sześciodniowa
Konflikt izraelsko-arabski
|
Izraelscy żołnierze przy zniszczonym egipskim samolocie |
Data |
5 czerwca
1967
–
10 czerwca
1967
|
Miejsce | Egipt, Izrael |
Przyczyna | wroga polityka Egiptu |
Wynik | zdecydowane zwycięstwo
Izraela
Izrael
zdobył terytoria
półwyspu Synaj
,
Strefę Gazy
,
Judeę
z
Jerozolimą
,
Samarię
i
Wzgórza Golan
|
Terytorium |
Bliski Wschód
|
Strony konfliktu |
Izrael
|
Egipt
Syria
Jordania
Irak
| Dowódcy |
Mosze Dajan
Icchak Rabin
Uzi Narkiss
Israel Tal
Mordechaj Hod
Ariel Szaron
| Abdel Hakim Amer Abdul Munim Riad
Hafiz al-Assad
Zaid ibn Shaker | Siły | Izrael: 264 tys. ludzi (197 samolotów, 1,3 tys. czołgów, 960 dział artylerii) | Egipt: 160 tys. ludzi (410 samolotów, 900 czołgów, 1,1 tys. dział artylerii) Syria: 75 tys. ludzi (200 samolotów, 300 czołgów, 400 dział artylerii) Jordania: 55 tys. ludzi (120 samolotów, 300 czołgów, 200 dział artylerii) Irak: 20 tys. ludzi (50 samolotów, 100 czołgów) | Straty | Izrael: 779 zabitych, 2563 rannych, 14 jeńców (46 samolotów, 80 czołgów) | Egipt: 11,5 tys. zabitych, 20 tys. rannych, 5,5 tys. jeńców (350 samolotów, 625 czołgów, 750 dział artylerii) Syria: 2,5 tys. zabitych, 5 tys. rannych, 600 jeńców (57 samolotów, 100 czołgów) Jordania: 6 tys. zabitych, 12 tys. rannych, 636 jeńców (28 samolotów) Irak: 10 zabitych, 30 rannych (28 samolotów) |
|
Wojna sześciodniowa, także: wojna izraelsko-arabska 1967, trzecia wojna izraelsko-arabska, an‑Naksah lub wojna czerwcowa (
arab.
حرب الأيام الستة, ħarb al‑ayyam as‑sitta;
hebr.
מלחמת ששת הימים, Milhemet Sheshet Ha‑Yamim) –
wojna izraelsko-arabska
stoczona pomiędzy
Izraelem
a
Egiptem
,
Jordanią
i
Syrią
w
1967
roku. W wojnę zaangażowały się także inne arabskie państwa:
Irak
,
Arabia Saudyjska
,
Kuwejt
i
Algieria
.
Geneza konfliktu
Po zakończeniu
kryzysu sueskiego
w
1956
międzynarodowa społeczność wymusiła na Izraelu, by wycofał swoje wojska z
półwyspu Synaj
. Egipt wyraził zgodę na wejście na jego terytorium międzynarodowych sił pokojowych
UNEF
, które zajęły pozycje na granicy izraelsko-egipskiej na Synaju. Zadaniem sił UNEF było nadzorowanie warunków zawieszenia broni oraz zapobieganie przenikaniu
fedainów
przez zdemilitaryzowaną granicę na terytorium Izraela. Egipt wyraził także zgodę na otworzenie
Cieśnin Tirańskich
dla izraelskich statków. W efekcie, granica izraelsko-egipska pozostała przez pewien czas spokojna[1].
Jednak pomimo zawartego
zawieszenia broni
w następnych latach
wojna
powróciła na
Bliski Wschód
. Państwa arabskie nadal nie uznawały istnienia żydowskiego państwa w Palestynie. Realizując plany zniszczenia Izraela, Syria sprzymierzyła się ze
ZSRR
i zaczęła wspierać napady fedainów na Izrael[2].
Izraelski Narodowy System Wodny
10 czerwca
1964
Izrael uruchomił Narodowy System Wodny (HaMovil Ha'Artzi). System
pomp
każdego dnia przepompowywał 1
mln
m3
wody z
Jeziora Tyberiadzkiego
, który poprzez system otwartych kanałów, tuneli i olbrzymich rurociągów docierał do
pustyni Negew
[3].
Syria postanowiła wykorzystać to jako pretekst do zaostrzenia konfliktu izraelsko-arabskiego i uznała oficjalnie, że izraelskie prace budowlane objęły obszar
strefy zdemilitaryzowanej
na granicy izraelsko-syryjskiej. Syryjczycy uznali to za naruszenie integralności terytorialnej i wezwali wszystkie kraje arabskie do wypowiedzenia wojny Izraelowi.
Do pierwszych starć doszło
13 listopada
1964
, gdy syryjscy żołnierze ostrzelali izraelski patrol graniczny w rejonie rzeki Dan, w
Górnej Galilei
. W odwecie izraelskie samoloty przeprowadziły nalot na
Wzgórzach Golan
, a syryjska artyleria rozpoczęła regularny ostrzał żydowskich osiedli położonych w rejonie Jeziora Tyberiadzkiego. Równocześnie Syria, Jordania i Liban rozpoczęły prace budowlane, mające na celu odwrócenie biegu niektórych dopływów
rzeki Jordan
(
Hasbani
i Banias), które znajdowały się na ich obszarze, tak aby uniemożliwić przepływ wody do Izraela. Ilość starć granicznych bardzo szybko narastała i już w
1965
zaczęto mówić o toczącej się "Bitwie o Wodę"[4].
4 listopada
1966
Egipt i Syria zawarły porozumienie o wojskowej współpracy. Przewidywało ono rozpoczęcie wojny w przypadku jakiejkolwiek napaści na drugie państwo. Był to obronny sojusz, jednak w rzeczywistości przez cały czas z terytorium Syrii i Jordanii operowały grupy arabskich bojowników, którzy przenikali przez granicę i atakowali miejscowości izraelskie. Sojusz zabezpieczał jednak Syrię przed ewentualnym izraelskim odwetem[5].
Operacja "Shredder"
13 listopada
1966
izraelska armia przeprowadziła operację odwetową, wkraczając siłami 3 tys. żołnierzy do Jordanii. Podczas tej operacji zajęte zostały arabskie wioski Es Samu, Kirbet El-Markas i Kirbet Jimba w pobliżu
Hebronu
, w
Judei
. W trakcie trwania operacji doszło do starcia z jordańskimi siłami, które interweniowały w rejonie wioski Es Samu. W walce zginęło 15 jordańskich żołnierzy i 3 cywili, rannych zostało 54 żołnierzy i 29 cywili. Zginął także 1 izraelski spadochroniarz, a 10 zostało rannych. W wiosce Es Samu zniszczonych zostało 125 domów[6].
Izraelska operacja odwetowa spotkała się z wielką krytyką ze strony Jordanii i innych arabskich sąsiadów. Jedną z konsekwencji tej operacji było ogłoszenie
20 listopada
przez króla
Husajn ibn Talala
mobilizacji jordańskiej armii. Zwiększało to napięcie w całym regionie i stwarzało zagrożenie wybuchu kolejnej wojny. W rezultacie
25 listopada
Rada Bezpieczeństwa ONZ
przyjęła Rezolucję nr 228 potępiając Izrael za operację wojskową w Jordanii.
Nasilenie konfliktu
Na początku
1967
liczba incydentów na granicy izraelsko-syryjskiej przybrała rozmiary normalnej wojny. Syryjska artyleria ostrzeliwała żydowskie kibuce, a arabscy bojownicy przenikali przez granicę i podkładali
miny lądowe
na drogach. W odwecie
7 kwietnia
1967
izraelskie samoloty zbombardowały
Wzgórza Golan
. Doszło wówczas do walki powietrznej, podczas której zestrzelonych zostało 6 syryjskich
myśliwców
MiG-21
. Po zwycięskim starciu izraelskie myśliwce
Mirage III
przeleciały nad
Damaszkiem
[7]. Syria, czując się zagrożona, poprosiła Egipt o udzielenie wojskowej pomocy.
Próbę pokojowej mediacji podjęły się międzynarodowe siły
UNTSO
, jednak strona syryjska odmówiła jakiejkolwiek współpracy do czasu wstrzymania przez Izrael prac rolniczych nad Jeziorem Tyberiadzkim[8].
Początek konfliktu
13 maja
1967
przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR
Nikołaj Podgorny
przekazał egipskiemu wiceprezydentowi Anwarowi Sadatowi fałszywą informację o koncentracji 12 izraelskich brygad przy granicy z Syrią. Wprowadzeni w błąd Egipcjanie byli przekonani, że Izrael przygotowuje się do inwazji. Dlatego ich reakcja była natychmiastowa i zdecydowana.
14 maja
prezydent Naser zarządził mobilizację armii i rozpoczęto przerzucanie wojsk na półwysep Synaj.
Wycofanie sił UNEF
16 maja
1967
szef sztabu egipskiej armii generał Mohammed Fawzy zażądał wycofania międzynarodowych sił pokojowych UNEF z Synaju. Fawzy napisał w liście do dowódcy sił UNEF: "Do twojej wiadomości, wydałem rozkaz wszystkim siłom zbrojnym Egiptu być gotowym do działań przeciwko Izraelowi, który może przeprowadzić agresywne działania przeciwko jakiemukolwiek państwu arabskiemu. Z powodu tego rozkazu nasze wojsko już jest skoncentrowane na Synaju na naszej wschodniej granicy. Przez wzgląd na bezpieczeństwo wojsk ONZ, które stacjonują wzdłuż naszych granic, proszę abyś wydał rozkaz natychmiastowego ich wycofania"[9]. Dowódca sił UNEF, generał Indar Jit Rikhye, odpowiedział, że musi poczekać na decyzję
sekretarza generalnego ONZ
.
Sekretarz
Sithu U Thant
podjął próbę negocjacji z Egipcjanami, a następnie
18 maja
zaproponował Izraelowi przegrupowanie międzynarodowych sił pokojowych UNEF na terytorium Izraela, by mogły one nadal wypełniać swoją misję rozjemczą na granicy. Wobec odmowy,
18 maja
1967
U Thant wyraził zgodę na ewakuację sił UNEF z półwyspu Synaj i ze Strefy Gazy[10].
Blokada Cieśnin Tirańskich
18 maja
1967
egipskie radio "Głos Arabów" podało komunikat, że "jedyną metodą działania przeciw Izraelowi jest totalna wojna, której wynikiem będzie eksterminacja egzystencji Syjonistów." Następnego dnia Egipcjanie rozpoczęli remilitaryzację Synaju, przegrupowując swoje wojska ku granicy z Izraelem.
20 maja
syryjski minister obrony Hafez al-Assad powiedział: "Jako przedstawiciel armii wierzę, że nadszedł czas rozpoczęcia bitwy o unicestwienie Izraela"[11].
22 maja
1967
Egipt ogłosił, że
Cieśniny Tirańskie
zostają od
23 maja
zamknięte dla "wszystkich statków płynących pod flagą Izraela albo wiozących strategiczne towary" dla Izraela[12].
23 maja
Izrael cytując międzynarodowe prawo oświadczył, że zamknięcie cieśnin jest nielegalne i zapowiedział rozważenie kroków zapobiegawczych. Oficjalne oświadczenie uznawało ogłoszenie blokady morskiej cieśnin jako wyraźny akt agresji – jako pierwszy strzał w nowej wojnie[13]. Egipt i pozostałe państwa arabskie uznały w odpowiedzi, że jakiekolwiek działanie ofensywne Izraela byłoby nieusprawiedliwioną prawnie samoobroną, ponieważ nie nastąpił żaden zbrojny atak. Dodatkowo Egipt oświadczył, że rejon
Zatoki Akaba
zawsze znajdował się na jego wodach terytorialnych i prawo korzystania z tej drogi wodnej przysługuje jedynie państwom zaprzyjaźnionym – Jordanii i Arabii Saudyjskiej. Nie uwzględniono przy tym twierdzenia, że w Zatoce Akaba znajduje się także izraelski port
Ejlat
.
25 maja
1967
Siły Obronne Izraela
ukończyły pośpiesznie przeprowadzoną częściową mobilizację. Przygotowując się do wojny przygotowano około 14 tys. miejsc w szpitalach i zaczęto kopanie grobów na około 10 tys. ciał. Państwowe linie lotnicze
El Al
zawiesiły wszystkie loty, a zagraniczne linie pośpiesznie zabierały z
lotniska Lod
setki spanikowanych turystów, którzy pośpiesznie opuszczali Bliski Wschód.
26 maja
egipski prezydent Naser powiedział: "Zamierzamy przypuścić frontalny atak na Izrael. To będzie wojna totalna. Naszym podstawowym celem będzie unicestwienie Izraela."
28 maja
Naser dodał: "samo istnienie Izraela stanowi agresję." Równocześnie zagroził on całkowitym zamknięciem Kanału Sueskiego, gdyby jakiekolwiek państwo spróbowało interweniować w trakcie wojny egipsko-izraelskiej[14].
29 maja
Naser zażądał od Izraela oddania portu Ejlat i innych terenów położonych wzdłuż linii demarkacyjnej.
Egipt i Jordania
30 maja
1967
jordański król
Husajn ibn Talal
zawarł z egipskim prezydentem
Gamal Abdel Naserem
sojusz wojskowy wymierzony przeciwko Izraelowi. Armia jordańska została podporządkowana Egiptowi, który razem z Syrią przygotowywał się do wojny. Równocześnie
Irak
,
Kuwejt
,
Tunezja
,
Sudan
,
Maroko
i
Algieria
zgodziły się skierować swoje oddziały przeciwko Izraelowi. Po stronie
Zjednoczonej Republiki Arabskiej
opowiedziały się także:
Pakistan
,
Indonezja
,
ZSRR
i
Chiny
. Naser powiedział: "Wojska Egiptu, Jordanii, Syrii i Libanu są zgromadzone na granicach Izraela... razem z nami stoją oddziały wojskowe Iraku, Algierii, Kuwejtu, Sudanu i wszystkich arabskich państw. Ten akt wprawi świat w zdumienie. Dzisiaj oni zobaczą, że Arabowie są przygotowani do decydującej bitwy. Osiągnęliśmy etap gotowości do działania i nie będzie już więcej oświadczeń"[15].
Tego samego dnia Irak, Sudan, Kuwejt i Algieria ogłosiły mobilizację swoich wojsk. W świecie arabskim głoszone było hasło: "Cel, jaki nam przyświeca – to całkowita zagłada Izraela!"
31 maja
iracki prezydent Abd ar-Rahman Arif powiedział: "Obecność Izraela to pomyłka, która musi być naprawiona... Nasz cel jest jasny – zmieść Izrael z mapy"[15].
3 czerwca
Egipt przerzucił drogą powietrzną do
Ammanu
dwa
bataliony
komandosów z zadaniem przeniknięcia na terytorium Izraela i przeprowadzenia licznych działań
sabotażowo
-
dywersyjnych
[16].
Zgromadzone siły
Arabowie
Strategię działań arabskich armii stworzył egipski prezydent Naser. Był on jednak bardzo niezdecydowany i w maju
1967
czterokrotnie zmieniał plany operacyjne armii. Każda zmiana planów wiązała się z przegrupowaniem oddziałów, dużymi kosztami finansowymi i przede wszystkim z utratą czasu. Ostatecznie Naser przyjął plan "Qahir" ("Zwycięstwo"), który przewidywał szybkie zdobycie izraelskich przednich fortyfikacji granicznych, a następnie wstrzymanie ofensywy i prowadzenie długotrwałych walk pozycyjnych, aż do wyczerpania zapasów strategicznych przeciwnika. W przypadku izraelskiego kontrataku, miał on być powstrzymany w głębi półwyspu Synaj. Po wykrwawieniu głównych izraelskich sił uderzeniowych, arabskie armie miały przejść do działań ofensywnych i ostatecznie zlikwidować państwo żydowskie w Palestynie[17].
Do zrealizowania tego planu pod dowództwem Nasera znalazły się:
- Egipt: 160 tys. ludzi zgrupowanych w 8
dywizjach
(5 piechoty, 2 pancerne i 1 zmechanizowana) oraz 8 niezależnych
brygadach
(4 piechoty i 4 pancerne). Dysponowali oni 950 czołgami (produkcji radzieckiej:
T-34
,
T-54
,
T-55
), 200 działami samobieżnymi (
SU-85
i
SU-100
), 1,1 tys. transporterów opancerzonych oraz ponad 1 tys. dział artylerii. Siły powietrzne dysponowały 410 samolotami (produkcji radzieckiej, chińskiej, czechosłowackiej i polskiej: 30 średnich bombowców
Tu-16
, 49 lekkich bombowców
Ił-28
, 55 myśliwców bombardujących
Su-7
, 163 myśliwce
MiG-21
oraz myśliwce
MiG-15
,
MiG-17
i
MiG-19
). Siły morskie stanowiły: 14 okrętów podwodnych (radzieckie
typu "W"
i "R"), 5 niszczycieli (radzieckie
typu Skoryj
), 3 fregaty, 2 korwety, 20 kutrów rakietowych (radzieckie
typu Osa
i
Komar
), 32 kutry torpedowe, 8 trałowców, 12 ścigaczy okrętów podwodnych i 10 okrętów desantowych[18].
- Syria: 75 tys. ludzi[19], którzy dysponowali 300 czołgami,w tym
panzer IV
, 100 działami samobieżnymi oraz 400 działami artylerii. Wsparcie powietrzne stanowiło 200 samolotów (w tym 140 maszyn bojowych, między innymi MiG-17 i MiG-19). Marynarka posiadała 2 trałowce, 3 kutry patrolowe, 2 kutry rakietowe i 13 kutrów torpedowych.
- Jordania: 55 tys. ludzi wspieranych przez 300 czołgów (brytyjskie i amerykańskie
Centurion
,
M47
i
M48 Patton
) i 200 dział artylerii. Siły powietrzne posiadały 120 samolotów (w tym 70 maszyn bojowych, głównie brytyjskie
Hawker Hunter FGA9
)[20].
- Irak: 20 tys. ludzi wspieranych przez 100 czołgów i 50 samolotów (Hawker Hunter FGA9 i MiG-21)[16].
Izrael
Izraelska baretka za udział w wojnie sześciodniowej.
1 czerwca
1967
izraelski minister obrony
Mosze Dajan
przedstawił plan błyskawicznej wojny przeciwko arabskim sąsiadom. Plan przewidywał przeprowadzenie nagłego uderzenia powietrzno-lądowego, które miało błyskawiczne rozbić siły egipskie zgromadzone na półwyspie Synaj, a następnie przerzucenie zwolnionych oddziałów na front jordański i syryjski. Marynarka miała ochraniać wybrzeża przed desantami wroga, a główne zadania powierzono lotnictwu oraz wojskom lądowym, uwzględniając desanty spadochronowe i śmigłowcowe.
Do realizacji planu przygotowano 264 tys. ludzi zgrupowanych w 26 brygadach (11 pancernych, 11 piechoty i 4 powietrzno-desantowe). Dysponowali oni 1,3 tys. czołgami (francuskie
AMX-13
, brytyjskie
Centurion
, amerykańskie
M4 Sherman
i
M48 Patton
), 160 działami samobieżnymi i 800 działami artylerii. Siły powietrzne posiadały 197 samolotów bojowych (72 naddźwiękowych samolotów myśliwsko-bombowych
Mirage IIIC
zgrupowanych w 3 dywizjonach myśliwskich, 60 myśliwców bombardujących
Super Mystère B2
,
Mystère II
i 41 myśliwców
Dassault MD 450 Ouragan
zgrupowanych w 1
dywizjonie
wielozadaniowym i 3 dywizjonach myśliwsko-bombowych, wspieranych przez 25 lekkich bombowców
Sud-Ouest Vautour II
). W 2 dywizjonach transportowych znajdowały się samoloty transportowe Noratlas, Stratocruiser, C-46 i
C-47
. Marynarka dysponowała 4 okrętami podwodnymi, 3 niszczycielami (w tym jeden zdobyty na Egipcjanach w 1956 r.), 12 kutrami torpedowymi, 6 okrętami patrolowymi i 3 małymi okrętami desantowymi[21].
Na głównym kierunku natarcia – froncie synajskim – siły podzielono na trzy grupy operacyjne: "Północ" (generał Tal), "Centrum" (generał Joffe) i "Południe" (generał
Ariel Szaron
). Główne siły zgrupowano w jeden rzut z niewielkim odwodem w pasie Gaza-
Al-Kusajma
z zadaniem szybkiego rozbicia wojsk egipskich. Na froncie jordańskim zgrupowano 5 brygad mających za zadanie pozorować duże działania przeciwko Jordańczykom. Na froncie syryjskim umieszczono 3 brygady z zadaniami obronnymi. Dodatkowe siły odwodowe rozlokowano w okolicach
Tel Awiwu
. Do obrony Izraela pozostawiono zaledwie 12 samolotów, a pozostałe rozlokowano na lotniskach w pobliżu granicy egipskiej. Wykorzystano tutaj specjalnie wybudowane odcinki
autostrad
(lotniska polowe) rozmieszczone od
Gazy
do
Hajfy
i na całej
pustyni Negew
.
Wojna
Wczesnym rankiem
5 czerwca
1967
Egipcjanie ostrzelali żydowskie osiedla położone wzdłuż granicy Strefy Gazy. Izrael uznał to za pierwsze strzały wojny i w odpowiedzi rozpoczął ofensywę.
Uderzenie powietrzne
Izraelski plan zmasowanego uderzenia powietrznego na cele w Egipcie, Syrii i Jordanii otrzymał kryptonim "Operacja Focus" (
hebr.
: מבצע מוקד, Mivtza Moked).
Operacja rozpoczęła się
5 czerwca
1967
o godzinie 7.45 rano. W pierwszej fali nalotu 183 izraelskie samoloty zbombardowały 11 egipskich lotnisk położonych na półwyspie Synaj i we właściwym Egipcie. Niespodziewany atak całkowicie zaskoczył Egipcjan, którzy w ogóle nie byli przygotowani na możliwość nalotu. Zniszczonych zostało 8 stacji radarowych oraz 197 egipskich samolotów (w tym 8 w walce powietrznej). W trakcie tej fazy operacji zestrzelono egipski samolot, w którym leciał marszałek polowy Ajmer i generał Sidqi Mahmoud. Wprowadziło to zamieszanie wśród lądowych wojsk na Synaju, które w momencie rozpoczęcia się izraelskiej ofensywy utraciły swoich głównodowodzących. Cały nalot trwał zaledwie 7
minut
i 45
sekund
. Egipcjanie zdołali zestrzelić 5 izraelskich samolotów.
Druga fala nalotu uderzyła o godzinie 9.30 rano w 16 egipskich lotnisk. Zniszczonych zostało 107 egipskich samolotów. Pomimo tak dużych strat egipskie
radio
z
Kairu
nadało informację o zestrzeleniu 75% izraelskich samolotów, rozbiciu sił lądowych Izraela i rozpoczęciu natarcia na
Tel Awiw
. Takie wiadomości miały zachęcić sojusznicze państwa arabskie do przystąpienia do wojny, wprowadziły jednak dezinformację i zamieszanie wśród sojuszników.
Trzecia fala nalotu była już dużo mniejsza i uderzyła o godzinie 12.15 w cele położone na terytorium Egiptu, Jordanii, Syrii i Iraku. Zbombardowane zostały jordańskie lotniska w
Ammanie
i Mafrag oraz syryjskie lotniska Saygal, Dumayr, Marj Rigal i T-4. Jordania była tym nalotem tak zaskoczona, że uznała izraelskie samoloty za lotnictwo
amerykańskie
operujące z
lotniskowców
. Spowodowane to było przekonaniem, że większość izraelskich samolotów została zniszczona nad Egiptem. Ogółem w tym nalocie Jordańczycy stracili 28 samolotów i 2 śmigłowce, natomiast Syryjczycy stracili 57 samolotów. Równocześnie zaatakowano bazę lotniczą H-3 w Iraku (niszcząc 10 bombowców
Tu-16
). Wieczorem ponownie uderzono na lotnisko Ras Banas w Egipcie. Ogółem pierwszego dnia wojny zniszczonych zostało 309 egipskich samolotów[22]. Tym samym egipskie siły powietrzne zostały prawie całkowicie zniszczone kosztem zniszczonych 19 izraelskich samolotów (w tym 11 samolotów w wyniku usterek technicznych lub wypadków, zginęło 10 pilotów). Izraelczycy zdobyli panowanie powietrzne nad półwyspem Synaj[23].
Uderzenie lądowe na Synaju
5 czerwca
1967
o godzinie 8.15 rozpoczęło się natarcie izraelskich sił lądowych, które pięcioma kolumnami wbiły się głęboko w egipskie pozycje w Strefie Gazy i na półwyspie Synaj.
Strefa Gazy
Grupa operacyjna "Północ" (3 brygady dowodzone przez generała
Israel Tala
) uderzyła na pozycje egipskie w Strefie Gazy, na linii
Chan Junis
-
Rafah
. Izraelczycy szybkim manewrem oskrzydlającym obeszli pod Chan Junis pozycje Egipcjan i zaatakowali od tyłu stanowiska artylerii, niszcząc je i zmuszając przeciwnika do opuszczenia pozycji obronnych. Następnie skierowali się wzdłuż brzegu morza w stronę Rafah, gdzie ciężkie walki trwały aż do wieczora, kiedy to miasto zostało zdobyte, a tym samym oddziały egipskie broniące
Gazy
zostały okrążone. W trakcie walk pod Rafah wyróżnili się izraelscy komandosi 35 Brygady Spadochronowej T'zanhanim, którzy byli specjalnie szkoleni do prowadzenia działań rozpoznawczych, szturmowych oraz dywersyjnych na terytorium nieprzyjaciela.
Wieczorem siły izraelskie z rejonu Rafah uderzyły w kierunku silnie bronionej egipskiej bazy
El-Arisz
. W nocnych walkach umocnienia zostały przełamane i o świcie
6 czerwca
Izraelczycy zdobyli ten ważny węzeł komunikacyjny. Równocześnie, o świcie
6 czerwca
rozpoczęło się natarcie z rejonu Chan Junis w kierunku
Gazy
. Po ciężkich walkach, w południe zostały zdławione ostatnie punkty egipskiego oporu w Strefie Gazy i natychmiast po tym grupa operacyjna "Północ" zaczęła przegrupowywać swoje jednostki powietrznodesantowe na front jordański.
Synaj
Grupa operacyjna "Centrum" (generał Avraham Yoffe) ruszyła przez
pustynię
(szlakiem uważanym przez Egipcjan za całkowicie nieprzejezdny) i po 9
godzinach
dotarła oraz opanowała rejon Bir Lahfan. Zajęcie tego ważnego węzła komunikacyjnego miało duże znaczenie strategiczne, gdyż przecięło egipskie linie komunikacyjne i uniemożliwiało przegrupowanie rezerw oraz dostarczanie zaopatrzenia walczącym oddziałom.
Grupa operacyjna "Południe" (generał
Ariel Szaron
) uderzyła w kierunku ważnego węzła komunikacyjnego
Abu Ageila
. Ufortyfikowało się w nim ponad 8 tys. egipskich żołnierzy z 66 czołgami. Izraelczycy przez cały dzień podciągali oddziały, aby dopiero wieczorem rozpocząć natarcie. Ciężkie walki trwały przez całą noc i o świcie
6 czerwca
Izraelczycy opanowali Abu Ageila. Egipcjanie stracili 40 czołgów, niszcząc w walce 19 izraelskich czołgów. Izraelskie oddziały z grupy operacyjnej "Południe" natychmiast rozpoczęły natarcie w kierunku miasta
Nachl
położonego w centralnej części półwyspu Synaj.
Utworzenie frontu syryjskiego
Na wieść o izraelskiej agresji na Egipt,
5 czerwca
1967
syryjska artyleria rozpoczęła w południe zmasowany ostrzał rejonu
Safed
w
Górnej Galilei
. W ciągu kilku dni ostrzału zniszczonych zostało 390 domów w żydowskich
kibucach
. Równocześnie syryjskie bombowce zbombardowały
rafinerię ropy naftowej
w
Hajfie
i lotnisko w
Megiddo
.
6 czerwca
wojska syryjskie zaatakowały pozycje izraelskie nad
Jeziorem Tyberiadzkim
, zajmując miejscowości Haritio i Sher Jaskor.
Utworzenie frontu jordańskiego
Na wieść o izraelskiej agresji na Egipt,
5 czerwca
1967
jordańska artyleria rozpoczęła ostrzał
Tel Awiwu
oraz
Lod
. Równocześnie jordańskie bombowce zbombardowały izraelską bazę lotniczą Kefar Sirkin. W południe jordańskie siły lądowe rozpoczęły natarcie na izraelską enklawę na górze Skopus w
Jerozolimie
. Popołudniem, Legion Arabski przekroczył izraelską granicę i zajął siedzibę misji rozjemczej
ONZ
w Jerozolimie. Pomimo tego otwartego ataku Izrael nie rozpoczął od razu działań wojennych na tym froncie i jedynie wystosował pokojowe przesłanie za pośrednictwem ONZ, żądając od Jordanii wycofania wojsk ze swojego terytorium.
Zdobycie Jerozolimy
O świcie
6 czerwca
1967
izraelska brygada spadochronowa rozpoczęła natarcie na arabską część Jerozolimy. Walki w mieście były niezwykle krwawe, gdyż Izraelczycy nie używali w walce ciężkiej broni, takiej jak artyleria i lotnictwo. Chodziło im o uniknięcie zniszczeń w świętym dla
judaizmu
mieście. Pomimo mocnego oporu jordańskich żołnierzy, wczesnym popołudniem północno-wschodnie dzielnice Jerozolimy zostały zdobyte przez Izraelczyków. Ostatecznie
7 czerwca
Legion Arabski został zmuszony wycofać się z Jerozolimy i miasto zostało zajęte w całości przez izraelskich komandosów.
Fałszywe pogłoski
6 czerwca
1967
jordańska rozgłośnia radiowa podała komunikat, że
Stany Zjednoczone
oraz
Wielka Brytania
współpracują z Izraelem. Komunikat ten wywołał wielkie wzburzenie w świecie arabskim i w wielu państwach
Bliskiego Wschodu
tłumy demonstrantów zaatakowały amerykańskie i brytyjskie placówki dyplomatyczne. Dodatkowo Egipt, Syria,
Sudan
,
Algieria
,
Jemen
i Irak zerwały stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi.
Walki w Samarii
Równocześnie z działaniami w Jerozolimie, izraelskie oddziały przeprowadziły natarcie w kierunku
Samarii
. Miało ono na celu całkowite odblokowanie drogi Tel Awiw-Jerozolima i zajęcie pozycji wyjściowych do dalszej ofensywy w Samarii i
Judei
. Do południa zdobyto strategicznie położone miasteczko
Latrun
, a przed wieczorem miasta
Ramallah
i
Dżenin
. Równocześnie izraelskie siły powietrzne wykryły i zniszczyły bombardowaniami jordańską brygadę zmechanizowaną, która usiłowała nacierać z rejonu
Jerycha
w kierunku Jerozolimy. Bombardowaniami zniszczono także iracką brygadę pancerną, która przygotowywała się do przeprawy przez rzekę
Jordan
i wkroczenia do Samarii.
Tego samego dnia arabskie siły powietrzne podjęły próbę zbombardowania miast w Izraelu, działania te jednak nie odniosły żadnego skutku[24]. W odwecie
6 czerwca
izraelskie bombowce zbombardowały lotniska w Iraku, niszcząc 18 samolotów. Równocześnie, nad Synajem zestrzelono w walkach powietrznych 11 egipskich samolotów.
W południe
7 czerwca
1967
dodatkowa izraelska brygada wzmocniła izraelskie siły w Jerozolimie, co umożliwiło przeprowadzenie natarcia w kierunku Judei. Dzięki temu do wieczora opanowano Gush Etzion,
Hebron
oraz
Jerycho
. Zablokowano także przeprawy przez rzekę Jordan (wysadzono mosty), uniemożliwiając Jordańczykom ściągnięcie posiłków. Jordańskie oddziały poszły wówczas w rozsypkę i tysiące jordańskich żołnierzy
dezerterowało
uciekając do swoich domów w wioskach Judei i Samarii. Na drogach pozostały duże ilości porzuconego sprzętu wojskowego.
Przełom na Synaju
Wojska izraelskie przeprowadziły rozległy manewr oskrzydlający na półwyspie Synaj, usiłując zamknąć drogę ucieczki wycofującym się egipskim dywizjom, które planowano otoczyć na bezwodnych pustyniach Synaju. Do wieczora
7 czerwca
Izraelczycy zajęli strategiczne przełęcze:
Przełęcz Mitla
i Przełęcz Gidi, zamykając części egipskich oddziałów drogę ucieczki w kierunku
Kanału Sueskiego
. Dodatkowo
7 czerwca
Izraelczycy wysadzili desant morski zajmując
Szarm el-Szejk
na południu półwyspu Synaj. Natychmiast kolumny zmechanizowane rozpoczęły natarcie w kierunku Kanału Sueskiego. W nocy z
7
na
8 czerwca
zajęto strategiczne miasto
Nachl
w centralnej części Synaju.
8 czerwca
1967
odcięte na półwyspie Synaj egipskie oddziały podjęły próbę przerwania izraelskiego okrążenia i przedostania się do rejonu Kanału Sueskiego. Do najcięższych walk doszło w okolicach Gifgafy i Przełęczy Mitla, gdzie doszło do największej od czasów
II wojny światowej
bitwy
pancernej
. Wzięło w niej udział ponad 1,1 tys. czołgów po obu stronach. Po ciężkiej bitwie, większość Egipcjan rzuciło się w panice do ucieczki, porzucając na polu walki czołgi i liczne pojazdy mechaniczne. Tylko nieliczne egipskie jednostki stawiały opór, uniemożliwiając izraelskim kolumnom zmechanizowanym rozwinięcie szybkiego natarcia w kierunku Kanału Sueskiego. Wieczorem
8 czerwca
pierwsze izraelskie oddziały dotarły do
Ras Sudr
, na zachodnim wybrzeżu Synaju. W nocy z
8
na
9 czerwca
1967
Izraelczycy zajęli pozycje wzdłuż całego Kanału Sueskiego. Uznano, że Kanał będzie najlepszą zaporą antyczołgową broniącą od zachodu Izrael.
Incydent z USS Liberty
8 czerwca
1967
izraelskie samoloty zaatakowały u wybrzeży Egiptu amerykański okręt wywiadowczy
USS "Liberty"
. W ataku zginęło 34 amerykańskich marynarzy, a 75 zostało rannych. Istnieje wiele hipotez na ten temat, ale oficjalnie stwierdzono, że atak nastąpił przez pomyłkę.
Rozejm z Egiptem i Jordanią
8 czerwca
1967
Rada Bezpieczeństwa ONZ wezwała wszystkie walczące strony do wstrzymania ognia. Izrael, Egipt i Jordania wyraziły gotowość do podporządkowania się zawieszeniu broni, które zaczęło obowiązywać od godziny 23.30, dnia
8 czerwca
.
Wzgórza Golan
Od
7 czerwca
1967
izraelskie siły powietrzne bombardowały syryjskie fortyfikacje na
Wzgórzach Golan
, niszcząc liczne pozycje artylerii. Lądowe natarcie rozpoczęło się przed wieczorem
9 czerwca
, kiedy to cztery izraelskie brygady rozpoczęły natarcie. Grupa "Południe" nacierała na południe od
Jeziora Tyberiadzkiego
w głąb Wzgórz Golan. Grupa "Północ" nacierała na północ od Jeziora Tyberiadzkiego, poprzez most Banat Jacuub w głąb Wzgórz Golan. Natarcie posuwało się do przodu pod ciężkim ostrzałem artyleryjskim, który pustoszył szeregi nacierających izraelskich oddziałów. Wzgórza w okolicach
Al-Kunajtira
stały się prawdziwymi "polami śmierci" dla izraelskiej piechoty.
W nocy z
9
na
10 czerwca
1967
izraelskie kolumny zmechanizowane obeszły, gwałcąc neutralność
Libanu
, północne skrzydło obrony syryjskiej i rano uderzyły na jej tyły w rejonie wioski
Mosady
. Równocześnie desantowano na tyłach wroga oddziały powietrznodesantowe, które dezorganizowały obronę Syryjczyków. Izraelska brygada Golani zasłynęła zdobyciem syryjskiej twierdzy Tel-Fahar. Po dwóch dniach ciężkich walk,
10 czerwca
izraelskie oddziały zajęły syryjskie miasta
Al-Kunajtira
i Tawafiq. Syryjska armia została rozbita i na całym froncie w panice wycofywała się.
Konflikt na linii Wschód-Zachód
9 czerwca
1967
państwa
Układu Warszawskiego
ogłosiły "Deklarację Solidarności" z państwami arabskimi i zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem (za wyjątkiem
Rumunii
). Proradziecki blok wojskowy potraktował zniszczenie wojsk arabskich jako cios wymierzony w potencjał wojskowy Układu Warszawskiego, ponieważ arabskie armie były wyposażone w radziecki sprzęt wojskowy a liczni oficerowie wojsk arabskich przechodzili szkolenie w państwach
Bloku Wschodniego
.
Następnego dnia,
10 czerwca
1967
Związek Radziecki zażądał od Izraela wstrzymania wszystkich działań wojskowych w Syrii. W przeciwnym razie zagrożono radziecką interwencją zbrojną na Bliskim Wschodzie. To oświadczenie połączone z groźbą interwencji zbrojnej wywołało poważny kryzys pomiędzy Związkiem Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi.
W odpowiedzi na radzieckie groźby i żądania, Stany Zjednoczone postawiły w stan gotowości bojowej
VI Flotę
, która przebywała na ćwiczeniach morskich w rejonie
Gibraltaru
na
Morzu Śródziemnym
. Amerykańskie okręty wojenne wzięły kurs na Syrię i zaczęły przygotowywać się do obrony Izraela. Równocześnie amerykańska dyplomacja wywarła silny nacisk na
rząd Izraela
, aby jak najszybciej zakończyć wojnę.
Rozejm z Syrią
10 czerwca
1967
o godzinie 18.30 ogłoszono zawieszenie broni na froncie izraelsko-syryjskim. W momencie wprowadzenia rozejmu, wojskom izraelskim brakowało kilku
godzin
by dotrzeć do przedmieść
Damaszku
.
Bilans
Izrael
Wojna sześciodniowa okazała się taktycznym i strategicznym sukcesem Izraela. Po raz pierwszy od swojego powstania w
1948
państwo Izrael posiadało granice możliwe do obrony przed napaścią. Stało się to dzięki temu, że
Siły Obronne Izraela
zajęły cały półwysep Synaj i ufortyfikowały się na wschodnim brzegu Kanału Sueskiego. Zajęcie Wzgórz Golan uwolniło żydowskie osiedla Galilei od artyleryjskiego ostrzału, natomiast zajęcie Judei i Samarii zabezpieczyło rejon Tel Awiwu, a co ważniejsze włączyło w obręb granic Izraela miasto Jerozolimę, która była najważniejszym symbolem
judaizmu
. Stworzyło to zupełnie nową sytuację strategiczną na Bliskim Wschodzie. Od tego momentu, w przypadku jakiejkolwiek arabskiej agresji, stolice Egiptu (
Kair
), Jordanii (
Amman
) i Syrii (
Damaszek
) znajdowały się w zasięgu działań operacyjnych izraelskiej armii. Każdy potencjalny arabski atak mógł być teraz odpowiednio wcześniej wykryty i powstrzymany zanim zagroziłby państwu Izrael. Po raz pierwszy w swojej nowożytnej historii Izrael był bezpieczny militarnie.
Odnosząc tak spektakularne zwycięstwo Siły Obronne Izraela straciły 779 zabitych, 2563 rannych oraz 14 jeńców. Straty w sprzęcie wojskowym wyniosły: 46 samolotów i 80 czołgów. Koszty wojny obliczono na około 0,5
mld
dolarów
. Dodatkowo Izraelczycy zdobyli około 800 arabskich czołgów, które po gruntownym zmodernizowaniu umożliwiły wyposażenie dwóch pełnych brygad pancernych[25]. Było to niezwykle ważne w pierwszym powojennym okresie, gdyż Izrael został pozbawiony dostaw sprzętu wojskowego i części zamiennych z
Francji
, która ogłosiła wobec Izraela embargo. Bardzo szybko miejsce Francji zajęły Stany Zjednoczone. Wiązało się to z koniecznością rozpoczęcia przezbrajania jednostek wojskowych.
Izraelscy politycy częściowo podzielili się w ocenie konsekwencji wojny. Prawicowi politycy okrzyknęli zwycięstwo i otwarcie popierali kolonizację zdobytych arabskich terytoriów. Natomiast część polityków lewicowych, wbrew powszechnemu entuzjazmowi, wyrażała swoje obawy związane z problemem Palestyńczyków. Po krótkim czasie lewica sformowała program "ziemia za pokój", który oferował Arabom zwrot terytoriów okupowanych w zamian za uzyskanie trwałego pokoju[26].
Arabowie
Wojna sześciodniowa wykazała słabość arabskich wywiadów oraz obnażyła braki w wyszkoleniu arabskich armii. Państwa arabskie zostały w tej wojnie pokonane.
- Egipt przyznał się do 11 500 zabitych, 20 000 rannych i 5500 jeńców. Rozbitych zostało siedem dywizji, w tym dwie pancerne. Utracono 80% sprzętu wojskowego: 350 samolotów, 625 czołgów (w tym 200 porzuconych sprawnych czołgów) i 750 dział artylerii[27]. Dodatkową bolesną stratą dla Egiptu okazała się blokada Kanału Sueskiego, który pozostał zamknięty do maja
1975
. Na
Jeziorze Gorzkim
zostało "internowanych" 14 statków (w tym dwie polskie jednostki:
MS Bolesław Bierut
i MS Djakarta). Okręty te nazwano
Żółtą Flotą
(
ang.
Yellow Fleet) od pustynnego piasku nieustannie pokrywającego ich pokłady. Załogi unieruchomionych jednostek zaczęły wydawać okolicznościowe, własnoręcznie wykonane znaczki pocztowe, obecnie poszukiwane przez kolekcjonerów.
- Syria przyznała się do 2500 zabitych, 5000 rannych i 600 jeńców. Rozbitych zostało siedem brygad, w tym cztery piechoty, dwie zmechanizowane i jedna pancerna. Utracono: 57 samolotów i 100 czołgów (w tym 40 porzuconych sprawnych czołgów)[28].
- Jordania straciła około 6000 zabitych, 12 000 rannych i 636 jeńców. Utracono 28 samolotów[29].
- Irak oficjalnie przyznał się do 10 zabitych, 30 rannych. Utracił też co najmniej 28 samolotów[30].
- Palestyńczycy – na zajętych w
1967
przez Izrael ziemiach mieszkało w Strefie Gazy 381 tys. Arabów, a na Zachodnim Brzegu Jordanu około 586 tys. Arabów. Zdobyte tereny poddano administracji wojskowej, która starała się przestrzegać czterech zasad:
- ograniczenie bezpośredniej wojskowej obecności,
- nieinterweniowanie i normalizacja codziennego życia,
- poprawa standardów życia i
- dążenie do otwarcia mostów z przejściami granicznymi na
rzece Jordan
(umożliwiłoby to połączenie rodzin arabskich, których część przebywała w obozach dla uchodźców w sąsiednich państwach).
Wprowadzanie tych zasad w życie teoretycznie było w interesie lokalnej społeczności arabskiej, ale praktyka okazała się zupełnie odmienna. Na terenach okupowanych pojawili się żydowscy osadnicy, którzy zaczęli zakładać nowe osiedla. W ten sposób Arabowie zaczęli tracić swoją ziemię. Powodowało to wzrost niezadowolenia i było przyczyną licznych konfliktów arabsko-żydowskich, które doprowadziły w
1987
do wybuchu
Intifady
.
Konsekwencje wojny
Stanowisko państw arabskich po przegranej wojnie było jednoznaczne i nieustępliwe wobec Izraela, uznania istnienia którego konsekwentnie odmawiali przywódcy wszystkich tych krajów.
17 czerwca
1967
ministrowie spraw zagranicznych trzynastu państw arabskich proklamowali w
Kuwejcie
utworzenie wspólnego frontu walki przeciwko izraelskiej agresji. Postanowiono, że z Izraelem nie będzie żadnych negocjacji, nie będzie traktatu pokojowego i nikt nie uzna istnienia tego państwa. Izolując Izrael
politycznie
i
gospodarczo
, postanowiono prowadzić jednoczesną wojnę ze wszystkich kierunków. Te ciągłe ataki ze wszystkich kierunków miały zmęczyć i osłabić
Izrael
.
W tej walce niezwykle ważnym czynnikiem okazała się
Organizacja Wyzwolenia Palestyny
, która wykorzystała osłabienie militarne Egiptu i rozpoczęła prowadzenie coraz bardziej samodzielnej polityki. Poglądy jej przywódców stopniowo radykalizowały się, aż w
1969
przywództwo nad OWP przejął
Jaser Arafat
, wieloletni nieprzejednany wróg kompromisu z Izraelem[31].
Natomiast w Izraelu, lewicowy rząd premiera
Lewi Eszkola
doprowadził do uchwalenia
27 czerwca
1967
przez
Kneset
trzech ustaw dotyczących Jerozolimy. Pierwsza rozszerzała izraelską jurysdykcję na Wschodnią Jerozolimę. Druga powiększyła trzykrotnie powierzchnię miasta Jerozolima. Trzecia ustawa zapewniała ochronę wszystkich obiektów sakralnych i swobodny dostęp do nich dla wyznawców wszystkich religii.
Rezolucja ONZ nr 242
22 listopada
1967
Rada Bezpieczeństwa ONZ
wystosowała Rezolucję nr 242, wzywającą do "utworzenia sprawiedliwego i trwałego pokoju na Bliskim Wschodzie", który miał być osiągnięty poprzez przyjęcie następujących zasad:
- wycofanie izraelskich wojsk z terenów zajętych w wojnie sześciodniowej,
- wycofaniu wszystkich żądań sprzed wojny oraz
- poszanowaniu praw wszystkich państw regionu do bezpiecznego istnienia w swoich granicach.
Najważniejszą cechą charakterystyczną Rezolucji była formuła "ziemia za pokój", domagająca się izraelskiego wycofania z zajętych terenów w zamian za pokój z sąsiadami.
Jako konsekwencja przyjęcia tej Rezolucji,
23 listopada
1967
Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych
U Thant
upoważnił
szwedzkiego
dyplomatę Gunnar Jarringa by jako specjalny wysłannik
ONZ
nadzorował wprowadzenie Rezolucji 242 w życie. Jarring umieścił swoją główną kwaterę na
Cyprze
i rozpoczął konsultacje z Izraelem, Egiptem, Jordanią i Libanem. Syria odmówiła udziału w jakichkolwiek konsultacjach w sprawie porozumienia z Izraelem. Konsultacje prowadzone przez Jarringa były niezwykle trudne, gdyż delegacja izraelska nalegała na jak najszybsze rozpoczęcie bezpośrednich rozmów pokojowych twierdząc, że żadne ustępstwa terytorialne nie mogą być poczynione zanim nie powstanie perspektywa uzyskania trwałego pokoju. Natomiast państwa arabskie popierane przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich utrzymywały, że bezpośrednie rozmowy z Izraelem mogą rozpocząć się dopiero po wycofaniu jego wojsk z zajętych terenów. Impas w negocjacjach doprowadził do zerwania konsultacji przez państwa arabskie. W rezultacie komunistyczne państwa Europy Wschodniej (z wyjątkiem
Rumunii
) zerwały stosunki dyplomatyczne z Izraelem[32].
W październiku
1973
arabskie armie podjęły próbę odzyskania utraconych ziem, podejmując atak podczas najważniejszego święta judaizmu
Jom Kippur
. Wojna ta przeszła do historii pod nazwą
Wojny Jom Kippur
.
Przypisy
- ↑
Państwo Izrael
Encarta Encyclopedia
- ↑ Robert G. Rabil: Embattled Neighbors: Syria, Israel, and Lebanon. Lynne Rienner Publishers, 2003, ss. 17-18. .
- ↑ Masahiro Murakami:
Managing Water for Peace in the Middle East: Alternative Strategies
(
ang.
). [dostęp 19 lutego 2008].
- ↑ Michael H. Glantza Iwao Koboril: Central Eurasian Water Crisis. Nowy Jork: United Nations University Press, 1998. .
- ↑ Indar Jit Rikhye: The Sinai Blunder. Londyn: Routledge, 1980, s. 143. .
- ↑ Jeremy Bowen: Six Days: How the 1967 War Shaped the Middle East. Londyn: Simon & Schuster, 2003, ss. 23-30. .
- ↑ Aloni Shlomo: Arab-Israeli Air Wars 1947-1982. Osprey Aviation, 2001, s. 31. .
- ↑ Jets and tanks in fierce clash by Israel and Syria. The Times, sobota, 8 kwietnia 1967, ss. str. 1; kol A.
- ↑ Indar Jit Rikhye: The Sinai Blunder. London: Routledge, 1980, ss. 16-19. .
- ↑ U Thant w swoich wspomnieniach opisuje jak spotkał się ze stałym przedstawicielem Izraela przy ONZ, ambasadorem Gideon Rafaelem (18 maja 1967) i zapytał go, "wobec oficjalnej prośby Zjednoczonej Republiki Arabskiej o wycofanie sił UNEF, czy rząd Izraela pozwoliłby na przejście UNEF na izraelską stronę granicy..." Ambasador odmówił, oświadczając, że taka propozycja jest "całkowicie nie do przyjęcia" dla jego rządu. U Thant później oświadczył, że gdyby tylko Izrael zgodził się na przejście sił UNEF na jego stronę granicy "wówczas bieg historii mógł być inny. Mogłyby zwyciężyć taktowne wysiłki by zapobiec katastrofie; można było zapobiec wojnie." (Thant 1978:223)
- ↑ Ministerstwo Spraw Zagranicznych Izraela:
The Arab-Israeli Wars
(
ang.
). [dostęp 23 lutego 2008].
- ↑ Egypt Closes Gulf Of Aqaba To Israel Ships: Defiant move by Nasser raises Middle East tension. The Times, wtorek, 23 maja 1967, ss. str. 1; kol A.
- ↑ United Nations Conference on the Law of the Sea. Genewa: UN Publications, 1958, ss. 132–134.
- ↑ David Stone: Wars of the Cold War. Genewa: Brassey's, 2004. .
- ↑ 15,0 15,1 Isi Leibler: The Case For Israel. Australia: The Executive Council of Australian Jewry, 1972, s. 60.
- ↑ 16,0 16,1 Samuel Segev: A Red Sheet: the Six Day War. 1967, ss. 82, 175-191.
- ↑ Kenneth Pollack: Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press, 2004, ss. 61, 81. .
- ↑ Kenneth Pollack: Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press, 2004, s. 59. .
- ↑ Raymond A. Hinnebusch Anoushiravan Ehteshami: Syria & Iran: Middle Powers in a Penetrated Regional System. London: Routledge, 1997, s. 76. .
- ↑ Samir Mutawi: Jordan in the 1967 War. Cambridge: Cambridge University Press, 2002, s. 42. .
- ↑ David Stone: Wars of the Cold War. Brassey's, 2004, s. 217. .
- ↑ Kenneth Pollack: Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press, 2004, s. 474. .
- ↑ Michael B. Oren: Six Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East. Nowy Jork: Oxford University Press, 2002, ss. Rozdział 3. .
- ↑
6 czerwca
1967
pojedynczy iracki bombowiec
Tu-16
zbombardował izraelskie miasto
Natanja
(zrzucając trzy bomby) i podjął próbę ataku na lotnisko Ramat David
- ↑ Cichy, Jewish.org.pl:
III Wojna izraelsko-arabska nazywana też Wojną sześciodniową (5-10 VI 1967). Przyczyny Konfliktu, przebieg walk, sytuacja po...
(
pol.
). [dostęp 21 kwietnia 2008].
- ↑ Encyklopedia PWN:
Izrael. Historia.
(
pol.
). [dostęp 21 kwietnia 2008].
- ↑ Jeremy Bowen: Six Days: How the 1967 War Shaped the Middle East. Londyn: Simon & Schuster, 2003, s. 270. .
- ↑ David Stone: Wars of the Cold War. Londn: Brassey's, 2004, ss. 221-222. .
- ↑ Jeremy Bowen: Six Days: How the 1967 War Shaped the Middle East. Londyn: Simon & Schuster, 2003, s. 245. .
- ↑ Kanan Makiya: Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq. University of California Press, 1998, s. 48. .
- ↑ Encyklopedia PWN:
Organizacja Wyzwolenia Palestyny
(
ang.
). [dostęp 21 kwietnia 2008].
- ↑ Encyklopedia PWN:
Izrael. Historia.
(
ang.
). [dostęp 21 kwietnia 2008].
Bibliografia
- Aloni, Shlomo (2001). Arab-Israeli Air Wars 1947-1982. Osprey Aviation.
- Bar-On, Mordechai, Morris, Benny i Golani, Motti (2002). Reassessing Israel's Road to Sinai/Suez, 1956: A "Trialogue". In Gary A. Olson (Ed.). Traditions and Transitions in Israel Studies: Books on Israel, Volume VI (str. 3-42). SUNY Press.
- Bard, Mitchell G. (2002). The Complete Idiot's Guide to Middle East Conflict. Alpha books.
- Black, Ian (1992). Israel's Secret Wars: A History of Israel's Intelligence Services. Grove Press.
- Boczek, Boleslaw Adam (2005). International Law: A Dictionary. Scarecrow Press.
- Bowen, Jeremy (2003). Six Days: How the 1967 War Shaped the Middle East. London: Simon & Schuster.
- Bregman, Ahron (2002). Israel's Wars: A History Since 1947. London: Routledge.
- Christie, Hazel (1999). Law of the Sea. Manchester: Manchester University Press.
- Cristol, A Jay (2002). Liberty Incident: The 1967 Israeli Attack on the U.S. Navy Spy Ship. Brassey's.
- Eban, Abba (1977). Abba Eban: An Autobiography. Random House.
- Ehteshami, Anoushiravan i Hinnebusch, Raymond A. (1997). Syria & Iran: Middle Powers in a Penetrated Regional System. London: Routledge.
- Gat, Moshe (2003). Britain and the Conflict in the Middle East, 1964-1967: The Coming of the Six-Day War. Praeger/Greenwood.
- Gelpi, Christopher (2002). Power of Legitimacy: Assessing the Role of Norms in Crisis Bargaining. Princeton University Press.
- Hammel, Eric (1992). Six Days in June: How Israel Won the 1967 Arab-Israeli War. Simon & Schuster.
- Hussein of Jordan (1969). My "War" with Israel. London: Peter Owen.
- Hopwood, Derek (1991). Egypt: Politics and Society. London: Routledge.
- Koboril, Iwao i Glantz, Michael H. (1998). Central Eurasian Water Crisis. United Nations University Press.
- Makiya, Kanan (1998). Republic of Fear: The Politics of Modern Iraq. University of California Press.
- Morris, Benny (1997). Israel's Border Wars, 1949-1956. Oxford: Oxford University Press.
- Mutawi, Samir (2002). Jordan in the 1967 War. Cambridge: Cambridge University Press.
- Oren, Michael (2002). Six Days of War. Oxford University Press.
- Phythian, Mark (2001). The Politics of British Arms Sales Since 1964. Manchester: Manchester University Press.
- Pollack, Kenneth (2004). Arabs at War: Military Effectiveness, 1948-1991. University of Nebraska Press.
- Pollack, Kenneth (2005). Air Power in the Six-Day War. The Journal of Strategic Studies. 28(3), 471-503.
- Prior, Michael (1999). Zionism and the State of Israel: A Moral Inquiry. London: Routledge.
- Quigley, John B. (2005). Case for Palestine: An International Law Perspective. Duke University Press.
- Quigley, John B. (1990). Palestine and Israel: A Challenge to Justice. Duke University Press.
- Rabil, Robert G. (2003). Embattled Neighbors: Syria, Israel, and Lebanon. Lynne Rienner Publishers.
- Rezun, Miron (1990). Iran and Afghanistan. In A. Kapur (Ed.). Diplomatic Ideas and Practices of Asian States (pp. 9-25). Brill Academic Publishers.
- Rikhye, Indar Jit (1980). The Sinai Blunder. London: Routledge.
- Rubenberg, Cheryl A. (1989). Israel and the American National Interest. University of Illinois Press.
- Seale, Patrick (1988). Asad: The Struggle for Peace in the Middle East. University of California Press.
- Sela, Avraham (1997). The Decline of the Arab-Israeli Conflict: Middle East Politics and the Quest for Regional Order. SUNY Press.
- Smith, Grant (2006). Deadly Dogma. Institute for Research: Middle Eastern Policy.
- Stephens, Robert H. (1971). Nasser: A Political Biography. London: Allen Lane/The Penguin Press.
- Stone, David (2004). Wars of the Cold War. Brassey's.
Zobacz też
Linki zewnętrzne