Masyw Babiej Góry – widok z Cyla (z podpisami)
Babia Góra (również Diablak,
słow.
Babia hora,
węg.
Babia gura,
niem.
Teufelspitze czyli Góra diabła) –
masyw górski
leżący w
Paśmie Babiogórskim
Beskidu Żywieckiego
(według słowackiej terminologii są to Oravské Beskydy) w
Beskidach Zachodnich
, osiągający wysokość 1725 m
n.p.m.
Jest to najwyższy szczyt całych Beskidów Zachodnich, najwyższy po
Tatrach
szczyt w Polsce i drugi, po
Śnieżce
, pod względem
wybitności
. Zaliczany jest do
Korony Gór Polski
.
Najwyższy wierzchołek, Diablak, odznacza się wybitnymi walorami widokowymi. Roztacza się z niego panorama na wszystkie strony, obejmująca Beskid Żywiecki,
Śląski
,
Mały
,
Makowski
,
Wyspowy
,
Gorce
,
Kotlinę Orawsko-Nowotarską
,
Tatry
oraz góry Słowacji.
Topografia
Granice Babiej Góry ograniczone są od zachodu przez
Przełęcz Jałowiecką Północną
(998 m n.p.m.), a od wschodu przez
Przełęcz Lipnicką
(pot. Krowiarki, 1010 m n.p.m.). Od południa rozciąga się
Kotlina Orawska
, a od północy masyw schodzi stromo w dolinę
Skawicy
. Północne, skaliste stoki charakteryzują się wyjątkowo dużym nachyleniem (do 70°).
W masywie babiogórskim wyraźnie można rozróżnić kilka kulminacji (od zachodu):
-
Małą Babią Górę
(inaczej zwaną Cylem – 1517 m n.p.m.),
- Kościółki (1620 m n.p.m.),
- Babią Górę (inaczej Diablak – 1725 m n.p.m.),
-
Gówniak
(inaczej Wołowe Skały – 1617 m n.p.m.),
-
Kępę
(1521 m n.p.m.),
-
Sokolicę
(1367 m n.p.m.).
Ponadto są dwie ważniejsze
przełęcze
:
Brona
(1408 m n.p.m.) pomiędzy Cylem a Kościółkami oraz
Lodowa Przełęcz
(1611 m n.p.m.) oddzielająca Kościółki od Diablaka.
Geologia
Beskidy
, w tym również i Babia Góra, uległy wypiętrzeniu w
trzeciorzędzie
, na obszarze pierwotnie zajmowanym przez Prakarpaty. Babia Góra zbudowana jest z
fliszu
piaskowcowo-łupkowego o dużej miąższości, o wyraźnym podziale na warstwy podmagurskie (piaskowce, łupki i margle powierzchniowe w dolnych partiach masywu) i magurskie (piaskowce o miąższości do 750 m). W skałach masywu odkryto liczne
skamieniałości
– głównie
fauny numulitowej
.
Epoka lodowa zapanowała w
Karpatach
przed 600 tys.lat. Powstały wówczas lodowce, których ślady (kary i jeziora polodowcowe) zachowały się jedynie w
Tatrach
. Jeśli występowały w masywie babiogórskim, to ich działalność została zatarta przez
erozję
.
W masywie Babiej Góry występują liczne
jeziora osuwiskowe
, takie jak: Mokry Stawek (największy), Zimny Staw, Mały i Duży Orawski Stawek, Czarne Oko, Marków Stawek, Mały Stawek, Mułowy Stawek oraz okresowy Suchy Staw.
Flora i fauna
Ochrona przyrody
W
1954
roku w masywie Babiej Góry (wraz ze szczytem Diablak) utworzono
Babiogórski Park Narodowy
. W uznaniu niezwykłych walorów przyrodniczych
Babiogórski Park Narodowy
został wpisany w
1977
roku przez
UNESCO
na listę światowych
rezerwatów biosfery
.
Działalność człowieka
W
1995
roku gminy po polskiej i słowackiej stronie Babiej Góry utworzyły
Stowarzyszenie Gmin Babiogórskich
, którego celem jest zachowanie ludowej
kultury
,
folkloru
i
tradycji
tego obszaru i mieszkających tu
Babiogórców
(Górali Babiogórskich), a także rozwój
turystyki
pod Babią Górą.
Na szczycie Babiej Góry znajduje się węgierski kamienny obelisk upamiętniający wizytę arcyksięcia Józefa,
palatyna
Węgier
.
Infrastruktura turystyczna w paśmie Babiej Góry
Szlaki piesze prowadzące na grzbiet
Szlak żółty – Perć Akademików
-
Główny Szlak Beskidzki
Markowe Szczawiny
–
przełęcz Brona
– Babia Góra –
Sokolica
–
Przełęcz Lipnicka
- z Markowych Szczawin 1.30 h (↓ 1.10 h), z przełęczy Brona 1 h (↓ 0.45 h)
- z Przełęczy Lipnickiej 2.30 h (↓ 1.30 h), z Sokolicy 1.30 h (↓ 1 h)
-
Przełęcz Jałowiecka
–
Mała Babia Góra
– przełęcz Brona – Babia Góra – leśniczówka Stańcowa –
Kiczory
- z Przełęczy Jałowieckiej Północnej 2.25 h (↓ 2 h), z Małej Babiej Góry 1.15 h (↓ 1.10 h)
- z Kiczor 3.40 h (↓ 3.10 h), ze Stańcowej 2.30 h (↓ 2 h)
-
Markowe Szczawiny –
Perć Akademików
– Babia Góra – Chata Slaná Voda (Słowacja)
- z Markowych Szczawin 1.15 h (↓ 0.45 h)
- z Chaty Slaná Voda 3.25 h (↓ 3.10 h)
-
Orawska Półgóra
– Chata Slaná Voda – Mała Babia Góra (czasy przejścia na Małą Babią Górę)
- z Orawskiej Półgóry 3.30 h (↓ 3.15 h), z Chaty Slaná Voda 3 h (↓ 2.45 h)
Szlaki piesze prowadzą na szczyt również od strony
Słowacji
– to właśnie z
Orawskiej Półgóry
poprowadzono w
1894
pierwszy znakowany szlak turystyczny – wytyczyło go
Beskidenverein
(wówczas był to szlak w granicach Węgier). Rok później BV poprowadziło szlaki od strony polskiej (wówczas
galicyjskiej
) – są to jedne z pierwszych szlaków w polskich Beskidach Zachodnich.
W
1906
doszło do pierwszego wejścia narciarskiego na szczyt – dokonało tego sześciu członków
Beskidenverein
z Zabrza. Dwa lata później wyczyn ten powtórzyli Polacy – oba wejścia były od strony polskiej (wówczas galicyjskiej).
Babia Góra – widok z odległego
Ćwilina
Pierwsze obiekty noclegowe powstały na Babiej Górze już w
1806
– był to schron dla arcyksięcia Józefa Habsburga, palatyna Węgier. Funkcjonował krótko, zniszczyła go wichura. Stał prawdopodobnie w miejscu pomnika z 1876, istniejącego do dzisiaj.
W połowie stulecia stanął
schron turystyczny
z prawdziwego zdarzenia, tzw. Losertówka. Powstał w
1852
z inicjatywy hr. Filipa Saint Geuois - właściciela dóbr makowskich,
Zawoi
i Babiej Góry. Nazwę zawdzięcza Józefowi Loserth, naczelnikowi obwodu wadowickiego. Schron miał postać kwadratu o boku 4 metrów, zbudowano go z miejscowego kamienia. Posiadał trzy otwory okienne, otwór wejściowy, a przykryty był spadzistym dachem. Brak okien oraz stolarki sprawił, że schron już po kilku latach padł ofiarą burz oraz porywistych wiatrów[1].
Pierwsze schroniska pojawiły się na początku XX wieku:
Przypisy
Bibliografia
- Babia Góra, Zawoja. Mapa turystyczna 1:30000. Wydanie III. Kraków: Compass, 2005. .
- Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa turystyczna 1:75000. Warszawa: PPWK SA.
-
Babiogórski Park Narodowy
Linki zewnętrzne