Katedra Łacińska we Lwowie |
Katedra Łacińska – widok z wieży ratuszowej |
Państwo
|
Ukraina
|
Miejscowość |
Lwów
|
Typ budynku |
Kościół
|
Styl architektoniczny |
gotyk
|
Rozpoczęcie budowy |
XIV
/
XV
wiek |
|
Bazylika Archikatedralna pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny zwana Katedrą Łacińską (
ukr.
Архікафедральна базиліка Успіння Пресвятої Діви Марії, Латинська катедра) – jeden z najstarszych kościołów
Lwowa
, znajdujący się przy południowo-wschodnim narożniku
lwowskiego rynku
. Trójnawowy gmach w stylu gotyckim o długości 67 m i szerokości 23 m zbudowany na przełomie
XIV
i
XV w.
według planów architekta miejskiego Piotra Stechera. Siedziba
lwowskich arcybiskupów obrządku łacińskiego
.
Historia
Budowę świątyni rozpoczęto za czasów króla
Kazimierza Wielkiego
w
1370
.
Prezbiterium
zasklepiono w
1404
, nawę w
1474
. Kościół został poświęcony w
1405
przez biskupa przemyskiego Macieja Janinę - początkowo nie miał rangi katedry, stał się nią dopiero w
1412
, kiedy Lwów stał się siedzibą
biskupią
. Po wielkim pożarze Lwowa w
1527
runęło sklepienie katedry.
1 kwietnia
1656
w tej katedrze, przed cudownym obrazem Matki Boskiej Łaskawej złożył
śluby lwowskie
król
Jan Kazimierz
. W latach
1765
-
1772
za rządów arcybiskupa Wacława Sierakowskiego dokonano gruntownej restauracji katedry, usuwając wiele starych
gotyckich
i renesansowych grobowców, epitafiów i ołtarzy, otynkowano ściany i filary gotyckie, nadając świątyni charakter późnobarokowy z domieszką
rokoka
. Z lat
1771
-
1775
pochodzą obrazy o tematyce maryjnej pokrywające ściany i sklepienia naw (pędzla Stanisława Stroińskiego). W
1777
jedna z dwóch wież (o wys. 65 m) otrzymała rokokowy hełm. W końcu
XIX w.
dokonano odnowienia prezbiterium w stylu gotyckim według projektów
Juljana Zacharjewicza
. U schyłku
XIX w.
wykonano
witraże
(w części wg projektu
Józefa Mehoffera
). Z 1899 roku pochodzą organy wykonane przez
Jana Śliwińskiego
(trzy lata wcześniej organmistrz ten wykonał też małe organy w prezbiterium).W
1910
katedra otrzymała od
papieża
Piusa X
tytuł
Bazyliki mniejszej
. W
1917
miedziany dach katedry wykonany z blachy miedzianej zarekwirowali Austriacy, pozostawiając go jedynie na wieży. Po drugiej wojnie światowej z katedry zostali usunięci arcybiskupi lwowscy - powrócili tutaj dopiero w
1991
.
W latach
1999
-
2000
z okazji wizyty papieża
Jana Pawła II
wnętrze katedry zostało poddane gruntownej restauracji przez polskich i ukraińskich konserwatorów zabytków. Przeprowadzono wówczas renowację
prezbiterium
, wielkiego ołtarza, zakrystii oraz kaplicy
św. Józefa
.
Wielki ołtarz
Wielki ołtarz w stylu
barokowym
został wzniesiony w roku
1766
. Zdobią go
marmurowe
kolumny oraz cztery
rokokowe
posągi dłuta Macieja Polejowskiego przedstawiające świętych
Augustyna
, Grzegorza Ambrożego,
Hieronima
. W ołtarzu znajduje się kopia niewielkiego, słynącego cudami obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej Łaskawą lub Domagaliczowską. Po stronie lewej znajduje się
neogotycka
loża zwana "królewską".
Obraz Matki Bożej Łaskawej w katedrze we Lwowie
W
1765
roku w głównym ołtarzu umieszczono obraz Matki Boskiej Łaskawej - "Ślicznej Gwiazdy miasta Lwowa", zwanej Domagaliczowską. Namalowany w
1598
roku
temperą
na deseczkach sosnowych o grubości 1
cm
, o wymiarach 61,2x43,7
cm
przez mieszczanina lwowskiego Józefa Szolc-Wolfowicza jako
epitafium
dla zmarłej wnuczki Katarzyny Domagaliczówny, został zawieszony na ścianie prezbiterium od strony cmentarza katedralnego. Nazwany był też obrazem Matki Bożej "Murkowej". W roku
1776
obraz został oficjalnie uznany przez Kościół za cudowny. Po
II wojnie światowej
, podczas
expatriacji lwowskiej kurii metropolitalnej
ze Lwowa do
Lubaczowa
w kwietniu 1946, obraz został przewieziony do powojennych granic Polski. Obecnie przechowywany jest w skarbcu
katedry wawelskiej
.
Kaplice
Dookoła katedry biegnie szereg kaplic zbudowanych w
XVI
,
XVII
i
XVIII w.
:
-
Kaplica Kampianów
, pod względem artystycznym najbogatsza w katedrze, zbudowana w
XVI w.
przez dr Pawła Kampiana, ukończona w początku
XVII w.
przez jego syna Marcina. Jest to najcenniejszy zabytek późnego renesansu we Lwowie. Ściany kaplicy są pokryte rzeźbami z czarnego i szarego marmuru. Rzeźby są prawdopodobnie autorstwa Jana Pfistera i Henryka Horsta. Od zewnątrz kaplica ta ma ciekawą architekturę i ornamentykę. Trzy kamienne płaskorzeźby przedstawiają: Złożenie do grobu,
Chrystusa
i
Marię Magdalenę
oraz
Zmartwychwstanie
. Fasada ta jest prawdopodobnie autorstwa Pawła Rzymianina.
Witraże
Witraż: NMP, Królowa Korony Polskiej
Wszystkie witraże wykonano w końcu
XIX w.
według konkursowych projektów znanych artystów.
- Po lewej (północnej) stronie znajduję się trzy okna z witrażami:
- Wyświęcenie Grzegorza z Sanoka na arcybiskupa lwowskiego
Tadeusza Popiela
- Śluby Jana Kazimierza
Józefa Mehoffera
- Kazimierz Wielki fundatorem katedry Edwarda Lepszego
- W oknie środkowym, nad głównym ołtarzem jest witraż Najświętsza Maryja Panna Królowa Korony Polskiej wykonany w
1902
według projektu E. Lepszego.
- Po prawej, południowej stronie jest pięć okien z witrażami:
- Obrona Lwowa przez św. Jana z Dukli
Stanisława Kaczor Batowskiego
- Święci Patronowie Polski
Jana Matejki
i Tomasza Lisiewicza
- Święta Rodzina Ferdynanda Lauferberga
- Matka Boska Podkamieniecka Tadeusza Kruszewskiego
- Święty Konstantyn i św. Helena Juliana Makarewicza
Tablice i pamiątki
Na
absydzie
katedry wiszą na łańcuchach dwie kule kamienne z czasów oblężenia Lwowa w
1672
. Jest tu też portret Wojciecha Domagalicza, fundatora kaplicy, jaka stała w tym miejscu do połowy
XVII w.
Na tej samej przyporze czerwony, nieotynkowany mur wskazuje miejsce, które
5 marca
1919
wyrwał pocisk ukraiński podczas walk o Lwów. Na zewnętrznej ścianie katedry wmurowane są dwie tablice pamiątkowe: jedna poświęcona
Tadeuszowi Kościuszce
w 100-lecie jego śmierci, zaś druga – papieżowi
Janowi Pawłowi II
, który odwiedził Lwów w
2001
. Ta druga tablica znajduje się w miejscu, gdzie hitlerowcy usunęli podczas okupacji niemieckiej Lwowa tablicę poświęconą
Viktorii Grunwaldzkiej
zawieszonej w 500 rocznicę bitwy, w
1910
.
Wewnątrz katedry znajduje się szereg pamiątkowych tablic i epitafiów związanych z wybitnymi postaciami polskiej i lwowskiej historii, w tym tablica
Profesorów Lwowskich
zamordowanych w lipcu
1941
, tablica poświęcona
Włodzimierzowi Dzieduszyckiemu
– założycielowi
Muzeum Przyrodniczego
a także tablica poświęcona twórcom
polskiego harcerstwa
Oldze i
Andrzejowi Małkowskim
, którzy w
1911
we Lwowie założyli pierwszą na ziemiach polskich drużynę harcerską, z szeregów której wywodziło się wiele
Orląt Lwowskich
.
Do prezbiterium przytykają dwie
zakrystie
, niegdyś gotyckie. Obok katedry, od strony ulicy Halickiej wznosi się jedyna z pozostawionych kaplic grobowych dawnego cmentarza, manierystyczna
Kaplica Boimów
, zbudowana w
1609
przez pochodzącego z Węgier bogatego kupca lwowskiego Jerzego Boima. Cała fasada, kopuła i ściany wnętrza tej kaplicy są pokryte rzeźbami figuralnymi i ornamentowymi z piaskowca.
W katedrze znajdują się
relikwie
świętych:
arcybiskupa
Józefa Bilczewskiego
i księdza
Zygmunta Gorazdowskiego
, których beatyfikował
Jan Paweł II
dnia
26 czerwca
2001
roku we Lwowie, a kanonizował
Benedykt XVI
23 października
2005
roku w
Rzymie
. W krypcie kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego spoczywają doczesne szczątki ojca
Rafała Władysława Kiernickiego
.
Dnia
25 czerwca
2001
roku w czasie swojej pielgrzymki na Ukrainę do
Kijowa
i Lwowa, wizytę w katedrze złożył
papież
Jan Paweł II
. Jest to upamiętnione tablicą znajdującą się przed wejściem katedry.
Galeria
| | Kaplica Najświętszego Sakramentu | |
| Rzeźby zewnętrzne Kaplicy Kampianów | | |
Linki zewnętrzne