Mistyka Merkawy (
hebr
. מרכבה, Tron, rydwan; zatem Mistyka Tronu, zwana również mistyką hechalot - hebr. היכל, Pałac, l.mn.: היכלות pałace, zatem mistyka pałaców), inna forma zapisu w języku polskim hejchalot – najwcześniejsza forma żydowskiej
mistyki
, rozwijająca się od ok.
I w. p.n.e.
do IX-XI w. n.e., do czasu pojawienia się
średniowiecznej
kabały
Podstawowymi tekstami mistyki Merkawy są: Mniejsze Hechalot (Hechalot Zutarti), Większe Hechalot (Hechalot Rabbati), Merkawa Rabba, Wizje Ezechiela, hebrajska Księga Henocha oraz inne, drobniejsze. Wywodzi się z
apokaliptyki żydowskiej
; zawiera także wiele elementów
gnostyckiego
obrazowania, ale wzajemna zależność obu tradycji jest nie wyjaśniona do końca. Jedni, jak
Gershom Scholem
byli skłonni uważać ją za żydowską formę
gnostycyzmu
. Jego młodsi krytycy dystansują się natomiast od tego poglądu. Nie znamy autorów tych tekstów mistycznych, najwcześniejsze nazwiska pojawiają się dopiero u schyłku okresu np. Józef ben Abba (IX w.) Aaron ben Samuel (IX w.) Obydwaj działali w
Babilonii
, a drugi z nich przeniósł żydowską tradycję mistyczna do Włoch, i w ten sposób zaszczepił ją w Europie. Cieszyła się tam znacznym powodzeniem, czego świadectwem są hymny Amitaja ben Szefatja, żyjącego w X w. Same pisma mistyki Merkawy eksponują, jako twórców tego nurtu
tanaitów
z otoczenia Jochanana ben Zakkaja: Eliezera ben Hyrkanosa, Akiwę ben Josefa i Iszmaela.
Treść doznań mistycznych opiera się na pierwszym rozdziale
Księgi Ezechiela
, to jest na widzeniu bożego Tronu, które prorok miał nad rzeką Kebar. Celem mistyka Merkawy jest również dostąpienie takiego widzenia. Aby to osiągnąć musi jednak najpierw przebyć drogę przez szereg, najczęściej siedem, pałaców, których strzegą
aniołowie
. Przejść pozwala znajomość przez mistyka tajemnych pieczęci-haseł. Często towarzyszy mistykowi jako przewodnik anioł
Metatron
, będący przeobrażonym patriarchą
Henochem
. W świecie niebios poza kontemplacją Tronu mistyk poznaje hierarchie anielskie oraz urządzenie sklepienia niebieskiego (mistyka Merkawy zawiera wiele treści astronomiczno-astrologicznych) oraz zasady działania przyrody. Pewne elementy wspólne z mistyką Merkawy można znaleźć również w
Nowym Testamencie
(2 Kor 12, 1-4). Przełom
er
jest jednak dopiero okresem formowania się mistyki Merkawy, stąd można mówić raczej o czerpaniu ze wspólnych źródeł niż o bezpośredniej zależności.