Glistnik jaskółcze ziele
Glistnik jaskółcze ziele | Gatunek trujący |
| Gatunek leczniczy |
Kwiat i owoce glistnika jaskółcze ziele Przełamana pusta łodyga glistnika, widoczny wyciekający sok i delikatne włoski Liść glistnika jaskółcze ziele Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus
L.
) –
gatunek
byliny
z rodziny
makowatych
(Papaveraceae Juss.). Jedyny gatunek w
monotypowym rodzaju
glistnik (Chelidonium). Pospolity w
Europie
i basenie
Morza Śródziemnego
. Występuje też w
Ameryce Północnej
, przewieziony tam przez osadników jako ziele lecznicze na choroby skóry. W Polsce jest pospolity na całym obszarze. W Polsce funkcjonują także nazwy: jaskółecznik (białostockie), celidonia (Pomorze), cyndalia (górnośląskie), cyngalia (kieleckie), glistewnik (Podlasie), złotnik (Wielkopolska), żółtnik (Mazowsze). Stara polska nazwa nawiązuje do wiary, że roślina ukazuje się wraz z powrotem
jaskółek
, a zamiera z ich odlotem. Systematyka- Pozycja w
systemie Reveala
Gromada
okrytonasienne
(Magnoliophyta Cronquist), podgromada
Magnoliophytina
Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa
Ranunculopsida
Brongn., podklasa
jaskrowe
(Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd
Ranunculanae
Takht. ex Reveal, rząd
makowce
(Papaverales Dumort.), rodzina
makowate
(Papaveraceae Juss.), plemię Chelidonieae Dumort., rodzaj glistnik (Chelidonium L.)[2]. Morfologia-
Łodyga
- Rzadko, odstająco owłosiona. Rozgałęzia się widlasto, osiąga do 90 cm wysokości, po przełamaniu wydziela pomarańczowy
sok mleczny
. Pod ziemią ciemnobrunatne, walcowate
kłącze
.
-
Liście
- Pierzastosieczne, jajowate do okrągłych, nierówno, głęboko wcinane lub karbowane, górne 3-klapowe. Dolne długoogonkowe, górne krótkoogonkowe. Z wierzchu jasnozielone, spodem sinozielone.
-
Kwiaty
- Złocistożółte, zebrane w
baldaszkach
po trzy do ośmiu, o średnicy do 2 cm.
Korona
składa się z 4 odwrotnie jajowatych płatków,
kielich
dwudziałkowy, wcześnie opadający. Jednokomorowy
słupek
z dwudzielnym znamieniem, liczne
pręciki
. W kwiatach brak
miodników
.
-
Owoc
- Równowąska
torebka
, zewnętrznie przypominająca
łuszczynę
.
Nasiona
czarne, błyszczące.
-
Korzeń
- Rozgałęziony, od zewnątrz brunatnoczerwony, na przełomie żółty.
Biologia i ekologia
Bylina
,
hemikryptofit
. Kwitnie od
maja
do
września
[3], kwiaty są równoczesne. Owoce zawierają
elajosom
i są rozsiewane przez mrówki (
myrmekochoria
).Siedlisko: siedliska ruderalne, przydroża, obrzeża lasów, zarośla, potoki. Preferuje miejsca zacienione.
Roślina nitrofilna
i
wskaźnikowa
gleb ilastych. Pospolity
chwast
w sadach i ogrodach.
Gatunek charakterystyczny
dla rzędu (O.) Glechometalia[4]. Genetyka: Liczba
chromosomów
2n=10, 12.
Roślina trująca
. Ze względu na dość silne toksyczne własności leczenie tą rośliną może być przeprowadzane tylko za wiedzą i pod kontrolą lekarza. Nie może być stosowana pod koniec ciąży (pobudza skurcze macicy), w
chorobie wrzodowej
, przy
jaskrze
i ostrych nieżytach przewodu pokarmowego[5]. Zastosowanie
Roślina lecznicza
: -
Surowiec zielarski
: ziele glistnika (Chelidonii Herba), korzeń glistnika (Chelidonii Radix). Zawiera ok. 20
alkoloidów
izochinolinowych (m.in.: chelidonina,
berberyna
, chelerytryna, sangwinaryna, protopina i inne), kwasy organiczne (kwas chelidonowy, jabłkowy, cytrynowy) oraz pochodne kwasów fenolowych,
saponiny
, duże ilości soli wapniowych oraz enzymy
proteolityczne
.
- Zbiór i suszenie: ziele (młode pędy) zbierać najlepiej w okresie kwitnienia w maju i czerwcu. Suszyć w podwyższonej temperaturze ok. 30 °C[6].
- Działanie: chelidonina wykazuje działanie rozkurczowe na drogi żółciowe, przewód pokarmowy i
oskrzela
oraz żółciopędne i słabe uspokajające. Chelerytryna i sangwinaryna wykazują działanie bakteriobójcze, pierwotniakobójcze, grzybobójcze, przeciwnowotworowe (chelidonina hamuje podziały komórek)[]. Używany jest powszechnie jako lek usuwający brodawki (kurzajki) na skórze. Działanie to wiąże się z obecnością w soku chelidoniny.
Ciekawostki- Dym powstający ze spalonej rośliny ma własności owadobójcze.
- W starożytności używano tej rośliny do zwalczania robaków przewodu pokarmowego, a także jako pułapkę do łapania ryb i ptaków[5].
Przypisy- ↑ Stevens P.F.:
Angiosperm Phylogeny Website
(
ang.
). 2001–. [dostęp 2010-01-04].
- ↑ Crescent Bloom:
Systematyka rodzaju Chelidonium
(
ang.
). The Compleat Botanica. [dostęp 30-12-2008].
- ↑ F. Činčura, V. Feráková, J. Májovský, L. Šomšak, J. Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 96. .
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- ↑ 5,0 5,1 Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. .
- ↑ Czesław Bańkowski, Jan Serwatka: O chwastach i ich zastosowaniu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1972.
Bibliografia- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. .
Inne hasła zawierające informacje o "Glistnik jaskółcze ziele":
Murawa bliźniczkowa
...
Orzysz (jezioro)
Występują tu także
rośliny synantropijne
:
łopiany
,
serdecznik pospolity
,
pokrzywa zwyczajna
,
trybula leśna
,
Glistnik jaskółcze ziele
,
bylica pospolita
. Dalej na wschód a następnie na południe, ...
Toruń
...
Literatura – przegląd chronologiczny
...
Olsztyn
...
Tarnów
...
Owies
...
Biecz
...
Wrzos
...
Wieliczka
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Glistnik jaskółcze ziele":
210. Szata roślinna Polski (plansza 10)
...
005. Przegląd i znaczenie nasiennych (plansza 12)
a także rosnący powszechnie na poboczach dróg i w innych siedliskach ruderalnych Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium maius).
...
˝Pan Tadeusz˝ A. Mickiewicza - spacer po Soplicowie i okolicach (plansza 19)
...
|