Izokrates (
gr
. Ἰσοκράτης Isokrates;
436
-
338 p.n.e.
) – mówca
grecki
, nauczyciel wymowy, twórca teorii klasycznej prozy
attyckiej
. Zaliczany do
kanonu dziesięciu mówców
. Jego zasługą jest, że dokonał klasyfikacji prozy attyckiej, wprowadzając podział na: języki poetyckie i języki prozy.
Isokrates urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej. Obcował z
sofistami
(m. in. z
Gorgiaszem
) oraz z
Sokratesem
, którego był uczniem. Mając słaby głos nie mógł występować publicznie. Kiedy
wojna peloponeska
zniszczyła jego majątek, postanowił podjąć działalność dydaktyczną. Około
390 p.n.e.
założył szkołę retoryczną w
Atenach
, którą prowadził przez 50 lat.
Szkoła Isokratesa była pierwszą regularną szkołą dla kształcenia średniego. Nauka zaczynała się w jesieni, kurs trwał 3-4 lata, a uczęszczała do niej młodzież od 14-15 roku życia. Nauka była płatna. O ile początkowo kształciła uczniów attyckich, to wraz z rosnącym rozgłosem zaczęła się uczyć w niej młodzież z całej diaspory greckiej, przede wszystkim synowie książęcych i arystokratycznych rodów. Szkoła była jednocześnie zakładem wychowawczym. Retoryka w ujęciu Isokratesa mieściła w sobie zarówno ćwiczenia gramatyczne i stylistyczne, jak i materiał z dziedzin: historii, prawa, religii i filozofii, przez co kształcenie językowe stawało się ośrodkiem kształcenia i wychowania.
Podstawą kształcenia była nauka wymowy - ćwiczenie pod kierunkiem nauczyciela takich składowych części mowy jak: opowiadanie, wstęp, dowodzenie, zakończenie oraz ozdoby mowy: dobór figur, przenośni, zapytań, zwrotów. Isokrates oddzielił język poezji od języka prozy, dając jej tylko terminy języka codziennego, ale przez nacisk na konieczność wydobycia z prozy piękna za pomocą wyboru i ułożenia wyrazów stał się twórcą prozy artystycznej.
W swojej szkole starał się unikać kar, natomiast chętnie nagradzał. Wysoko cenił wychowawczą rolę pracy, zwłaszcza podjętej dobrowolnie. Stawiał też wysokie wymagania nauczycielom - od nauczyciela żądał wysokiego poziomu moralnego, twierdząc że tym łatwiej pokieruje młodzieżą im sam jest zacniejszy.
Zasady pedagogiczne przedstawił w pismach: Do Nikoklesa - w którym rozwijał ideał dobrego panującego; Nikokles - zawiera upomnienia władcy dla podwładnych; Euagoras - pochwałę władcy.
Najbardziej znana i najważniejsza jest jego mowa polityczna Panegiryk, w której Isokrates wzywa wszystkich
Greków
do zjednoczenia się przeciwko
Persom
.
Uczniami jego byli tacy mówcy jak:
Demostenes
, Aischines,
Hypereides
,
Likurg z Aten
,
Teopomp z Chios
,
Efor
.
Usiłował wpłynąć na politykę Grecji broszurami politycznymi „Panegirikos”, „Areiopagitikos” „Panathenaikos”. Obok dziewięciu, w części nieautentycznych listów, dochowało się 21 mów. Był rzecznikiem stronnictwa promacedońskiego w
Atenach
. Isokrates widział we wzrastającej potędze
Macedonii
oparcie dla
Grecji
przeciwko
Persji
. Po bitwie pod
Cheroneą
odmówił przyjmowania pokarmu co doprowadziło do jego śmierci.
Źródła
- Aleksander Krawczuk, Groby Cheronei Poznań 1988,