Mapa guberni w języku polskim i rosyjskim z 1812
Gubernia kijowska – gubernia
Rosji
utworzona w roku
1708
i istniejąca do
1918
(od 1781 do 1796 znana jako kijowskie namiestnikowstwo). Granice guberni uległy znacznym zmianom poprzez ponad dwa wieki jej historii. Gubernia obejmowała m.in. następujące
powiaty
czy też
ujezdy
:
-
berdyczowski
,
-
czehryński
,
-
czerkaski
,
-
humański
lub umański,
-
kaniowski
,
-
kijowski
,
-
lipowiecki
,
-
radomyski
,
-
skwirski
,
-
taraszczański
,
-
wasylkowski
,
-
zwinogródzki
Ze
Słownika geograficznego Królestwa Polskiego
, str. 91 t. IV :
"Gubernia kijowska. Rozległość 44,806
wiorst
kwadr. Ludność 2,144,276 (w tem 78,109 katol. a r.
1879
było 277,497 izr.). Stanowiła własność
rzplitej
do końca zeszłego wieku, kiedy kraj ten wcielono do
Rossyi
, a
województwo kijowskie
na
gubernią
zamieniono. Z powodu długiego zostawania. pod rządem polskim, gubernia kijowska i dziś jeszcze, u ludu pogranicznych gub. połtawskiej i chersońskiej, "polską," się nazywa (J. Funduklej. Opis statystyczny guberni kijowskiej. Kijów
1852
r., t. I, karta 2). Dzisiejsza gub. kijow., utworzona r.
1797
z ziem i miast oderwanych od Polski, liczyła 12 powiatów i 532,793 głów płacących podatki. Ostateczne zaś uorganizowanie (t. j. wcielenie miasta Berdyczowa) nastąpiło r.
1846
. Gubernia dzieli się na 12
powiatów
, mianowicie:
kijowski
,
wasylkowski
,
radomyski
,
skwirski
,
berdyczowski
,
lipowiecki
,
taraszczański
,
kaniowski
,
czerkaski
,
czehryński
,
zwinogródzki
i
humański
. Graniczy na północy z
mińską
gub., na. wschód (rz.
Dnieprem
). z guber.
czernihowską
, i połtawską, na. południa z chersońską guber., na zachód z
wołyńską
i
podolską
gub. Kijow. gub. tworzy nieforemną figurę podługowatą, której największa długość w kierunku biegu rzeki Dniepru wynosi 57 mil, największa zaś szerokość na południowym jej krańcu 33 m. Pod względem zaś położenia geograficznego, zawiera. się ona. między 51°29' i 48°28' szer., 46° 4' i 50° 30' długości wschodniej (od
Ferro
). Pod względem topogr., północna część guberni stanowi dalszy ciąg obszarnego bagnistego
Polesia
, idącego od
Mozyrza
i
Rzeczycy
w guber. mińskiej i obejmującego w kraju tutajszym 2/3
pow. radomyskiego
i II. powiatu kijowskiego. Cała ta powierzchnia, około 700 mil kw., jest pokryta lasami, bagniskami i nizinami. Część środkowa przedstawia wyniosłe płaszczyzny, poprzecinane miejscami przez parowy i doły, tudzież przez pasma gór i pagórków z lasami pomieszanych; w południowej nareszcie części napotykają się obszerne stepy urodzajne. Wyniosłości, w róznych kierunkach kraj przecinające, podzielone być mogą, na wewnętrzne i nadbrzeżne; te ostatnie idą wzdłuż Dniepru na całej jego długości w guber. kijowskiej. Wewnętrz na zaś stanowią odnogi pasma Karpat, wchodzących tu z pogranicznych
Wołynia
i
Podola
. Odnogi te, widocznie skierowane na południo-wschód, przechodzą
Berdyczów
,
Machnówkę
,
Lipowiec
, Piatyhory, Zwinigródkę i Złotopol do gub. chersońskiej, której cały pas północny, przyległy do gub. kijowskiej, spoczywa na granitowej podatawie tejże formacyi. Najwynioślejsze miejsca znajduje się w pow. berdyczowskim, między samem Berdyczowem i m. Machnówką,. w okolicach basejnu rzeczki Hnyłopiaty, wynosząc blisko 160 sążni nad poziom mora; wówczas, gdy średnia wysokość guberni nie przewyższa. 35 sąż. nad poziom morza. Wyniosłość ta rozgranicza zarazem basejny
Bohu
i Dniepru, dając początek mnóstwu rzeczek spadających, jak do jednej, tak do drugiej rzeki. Do
Dniepru
wpadają
Prypeć
,
Teterew
, Łosionka,
Irpień
,
Stuhna
,
Roś
,
Olszanka
,
Taśmina
.; do
Bohu
:
Sob
,
Syniucha
, Desna mała. Do każdej z tych rzek wpadają inne, jak np. do
Prypeci
:
Usza
, do
Teterewa
:
Irsza
,
Zdwiż
; do
Irpeni
: Upawa; do
Rosi
: Kamianka,
Rastawica
i t. d., tak, że liczba wszystkich rzek i rzeczek wpadających do Dniepru i Bohu, a także do ich dopływów, wynosi 552. W ogóle wierzchowiny Wszystkich tych rzeczek są, bagniste, wszystkie ich zakręty zwrócone ku północy, mają, z lewej strony brzeg znacznie wzniesiony, przy kierunku zaś południowym prawy brzeg wyższy od lewego. Na wiosnę wylewy tych rzek w miejscach niższych zrządzaja znaczne szkody (...)"
Linki zewnętrzne