Wagon na dzisiejszej ekspozycji
Konzentrationslager Neuengamme, Arbeitslager Neuengamme był
niemieckim obozem
koncentracyjnym
założony w grudniu
1938
, w
Hamburga
, w
Niemczech
. Funkcjonował do maja
1945
.
Historia obozu
W grudniu
1938
roku
SS
przeniosła stuosobowe
komando
zewnętrzne z KL
Sachsenhausen
do pustej cegielni w hamburskiej dzielnicy
Neuengamme
. W pierwszym okresie obóz funkcjonował jako Arbeitslager podległy KL
Sachsenhausen
, lecz już wczesnym latem
1940
roku stał się obozem niezależnym. Zajmował powierzchnię 213.000 m².
Praca w obozie polegała na produkcji cegieł i dachówek. Dla tego celu, więźniowie zostali zmuszeni do wykopania kanału ułatwiającego transport materiałów.
Szybko wokół tego obozu rozrosły się podobozy i
komanda
zewnętrzne, których liczba zbliżyła się do stu. Począwszy od
1942
roku, na niewolniczej pracy więźniów opierała się część produkcji zbrojeniowej. W
1944
roku fenomen ten rozwinął się na skalę masową.
Na terenie tego obozu przeprowadzono pierwsze doświadczenia z gazem
Cyklon B
, który później był używany - głównie w
Auschwitz
– do masowych eksterminacji w ramach polityki
zagłady
Żydów
.
W obozie prowadzono także doświadczenia pseudomedyczne nad chorobami zakaźnymi. Badania te prowadził m.in. dr
SS
Kurt Heissmeyer na
żydowskich dzieciach
poniżej 12. roku życia. Dzieci te wymordowano na kilka dni przed końcem wojny i wyzwoleniem obozu.
Latem
1944
roku, do obozu trafiła duża liczba więźniarek z KL
Auschwitz
, zostały one rozesłane do wielu podobozów w północnych
Niemczech
.
18 kwietnia
1945
roku rozpoczęto ewakuację obozu przez wyprowadzenie więźniów na "
Marsze Śmierci
". Podczas tych ewakuacji wiele tysięcy więźniów zginęło. Więźniów zamknięto na statkach
SS Cap Arcona
(ok. 4.500) , SS Thiebleck (ok. 2.800) i SS Athen (ok. 2000), które wyprowadzono na redę portu hamburskiego w Zatoce Lubeckiej. Statki zostały dostrzeżone przez samoloty
Royal Air Force
i zatopione wraz ok. 8.300 więźniów: z
Cap Arcony
ocalało około 350, z Thieblecka ok. 50, z Athen wszystkich 1998 umieszczonych więźniów.
4 maja
1945
pusty obóz został wyzwolony przez wojska brytyjskie.
Komendantami obozu byli:
-
Martin Weiss
, lipiec 1940 - sierpień 1942
-
Max Pauly
, sierpień 1942 - kwiecień 1945
Więźniowie i ofiary
W obozie i podobozach znalazło się w sumie ok. 106.000 więźniów. Śmiertelność była bardzo wysoka (w wyniku zarówno niedożywienia, specjalnego traktowania, chorób, zimna, egzekucji) i wyniosła ok. 55.000 osób.
Wśród więźniów byli obywatele wielu krajów:
sowieccy jeńcy wojenni
(34.350),
Polacy
(16.900),
Francuzi
(11.500),
Niemcy
(9.200),
Duńczycy
(6.950),
Belgowie
(4.800). Dla
III Rzeszy
byli oni jednak przede wszystkim
Żydami
, członkami ruchu oporu, polską inteligencją, lecz również komunistami, homoseksualistami,
Romami
i
Sinti
,
Świadkami Jehowy
.
Zobacz
biogramy więźniów
.
Dzieje powojenne
Obóz był jednym z niewielu na terenie
Niemiec
, którego większość budynków doczekała się wyzwolenia w stanie nienaruszonym. Po wojnie obóz służył za miejsce internowania członków
NSDAP
i
SS
. Został zwrócony miastu w
1948
roku. Na terenie obozu powstał ośrodek wychowawczy i poprawczak, a w latach 60. więzienie.
Pierwsze upamiętnienie zostało zainstalowane w
1953
roku z inicjatywy b. więźniów z
Francji
. Następnie powstał szereg pomników, wśród nich "
Pomnik Polaków deportowanych z Powstania Warszawskiego
". Dopiero jednak wyprowadzenie więzienia, które nastąpiło w
2003
roku, pozwoliło rozpocząć prace nad globalną aranżacją miejsca pamięci.
Bibliografia
Wykaz bibliografii dla serii artykułów o niemieckich obozach w latach 1933-1945 został umieszczony na
osobnej stronie
.
Zobacz też
Linki zewnętrzne