Liturgia godzin to rodzaj modlitwy odmawianej siedem razy w ciągu dnia.
Kościół katolicki
III tom Brewiarza (wydanie czterotomowe)
Modlitewnik do liturgii godzin nosi nazwę
brewiarz
i tak czasem bywa określana sama liturgia. Obowiązek sprawowania jej w całości (lub w odpowiedniej części) mają osoby które przyjęły
święcenia
(
diakoni
,
prezbiterzy
,
biskupi
) albo złożyły
śluby wieczyste
(
zakonnicy
i
siostry zakonne
) i ich instytuty do tego zobowiązują. Pozostali wierni nie muszą jej sprawować, jednakże jest ona dla nich zalecana. Stanowi "uzupełnienie"
mszy
na wszystkie godziny dnia - przygotowanie do niej lub jej owocne "przedłużenie".
Podstawowym elementem modlitwy brewiarzowej są
psalmy
.
Psalmodia
ma cykl 4-tygodniowy. Wraz z
antyfonami
i fragmentami z
Pisma Świętego
, dzieł
Ojców Kościoła
i dokumentów
Magisterium Kościoła
tworzy tzw. godziny brewiarzowe. Na jeden dzień składają się następujące godziny brewiarzowe:
-
Wezwanie
odmawiane na rozpoczęcie modlitwy liturgicznej w danym dniu, zawsze poprzedzające pierwszą modlitwę dnia, którą może być jutrznia lub godzina czytań. Jeśli wcześniej uczestniczy się we Mszy Świętej, nie ma potrzeby odmawiania Wezwania (liturgia tego dnia już się rozpoczęła Mszą). Wezwanie rozpoczyna się wersetami "Panie otwórz wargi moje / A usta moje będą głosić Twoją chwałę", po czym następuje
psalm
z responsorium (refrenem);
-
Godzina Czytań
odmawiana o dowolnej porze, (rozpoczyna się od wersetu "Boże wejrzyj ku wspomożeniu memu / Panie pospiesz ku ratunkowi memu", po czym następuje
hymn
, trzy
psalmy
, obszerne
czytanie
z
Pisma Świętego
i drugie z dzieł
Ojców Kościoła
lub dokumentów
Magisterium Kościoła
- oba z
responsoriami
,
oracja
);
-
Jutrznia
(Laudesy) odmawiana rano (rozpoczyna się od wersetu "Boże wejrzyj ku wspomożeniu memu / Panie pospiesz ku ratunkowi memu", po czym następuje
hymn
,
psalmodia
, która składa się z dwóch psalmów, pomiędzy którymi znajduje się pieśń wzięta ze Starego Testamentu, o charakterze podobnym jak psalm, ale spoza Księgi Psalmów, następnie krótkie czytanie biblijne,
responsorium
, kantyk Zachariasza czyli
Benedictus
, prośby,
Modlitwa Pańska
,
oracja
);
- Modlitwa w ciągu dnia (
hymn
,
psalmodia
, krótkie czytanie biblijne, werset,
oracja
) - ma 3 warianty, w zależności od pory odmawiania:
- przedpołudniowa (godzina trzecia wg rachuby rzymskiej),
- południowa (godzina szósta wg rachuby rzymskiej),
- popołudniowa (godzina dziewiąta wg rachuby rzymskiej);
-
Nieszpory
odmawiane wieczorem, zbudowane są podobnie jak jutrznia, psalmodia składa się z dwóch psalmów i pieśni z Nowego Testamentu, a w miejscu
Benedictus
jest
Magnificat
, czyli pieśń Maryi;
-
Kompleta
odmawiana bezpośrednio przed snem (
hymn
,
rachunek sumienia
,
psalmodia
, krótkie czytanie biblijne,
responsorium
,
Nunc dimittis
- czyli pieśń Symeona,
oracja
, na koniec
antyfona
do
Matki Bożej
).
W niedziele i uroczystości w dzień poprzedzający odmawia się już tzw. I Nieszpory z danej niedzieli (uroczystości).
Istnieje kilka wydań Liturgii godzin: Wydanie czterotomowe, Wydanie skrócone i Brewiarz dla świeckich, różnią się one przede wszystkim obszernością Godziny Czytań.
W ciągu wieków brewiarz był kilkakrotnie reformowany - w
Kościele rzymskokatolickim
ostatnio po
Soborze Watykańskim II
przez papieża
Pawła VI
.
Wydanie czterotomowe
Duchowni
rzymskokatoliccy są zobowiązani
prawem kanonicznym
(kanon 1174) do codziennego odmawiania wszystkich godzin brewiarzowych (Modlitwy w ciągu dnia - albo wszystkie trzy albo jedna). W Polsce kompletna Liturgia godzin zawarta jest tylko w wydaniu czterotomowym Liturgia godzin. Codzienna modlitwa Ludu Bożego wydawnictwa
Pallottinum
.
Brewiarz przedsoborowy (
1962
r.)
- tom I Okres Adwentu. Okres Narodzenia Pańskiego, wyd 2. poprawione, , Poznań 2006.
- tom II Wielki Post. Okres Wielkanocny, , Poznań 1984.
- tom III Okres zwykły tygodnie I-XVII, , Poznań 1987.
- tom IV Okres zwykły tygodnie XVIII-XXXIV, , Poznań 1988.
oraz
- tom dodatkowy (wakacyjny) Okres zwykły tygodnie IX-XXVII, , Poznań 2002.
Liturgia godzin w Kościołach Wschodnich
Poniżej zamieszczone są greckie nazwy godzin liturgicznych:
Początek dnia wyznacza w Kościołach wschodnich wieczorne nabożeństwo o zachodzie słońca:
- Hesperinos (Ἑσπερινός)
Wieczorna modlitwa o zachodzie słońca, odpowiada nieszporom
- Apodeipnon (Ἀπόδειπνον)
Dosłownie: po jedzeniu. Przed udaniem się na spoczynek, odpowiada komplecie. Medytacja o ostatnim śnie, śmierci.
- Mesonyktikon Μεσονυκτικόν
Modlitwa o północy (w klasztorach)
- Orthros (Ὂρθρος)
Matutina, o wschodzie słońca
- Prōtē Hōra Πρῶτη Ὣρα
Pierwsza godzina, ok. szóstej rano obecnej rachuby czasu. Medytacja o stworzeniu. Zazwyczaj jest łączona z Orthros.
- Tritē Hōra (Τρίτη Ὣρα)
Trzecia godzina, ok. dziewiątej rano obecnej rachuby. Rozważania o zstąpieniu Ducha Świętego w dzień Pięćdziesiątnicy, które miało miejsce o tej porze dnia.
- Hektē Hōra (Ἓκτη Ὣρα)
Szósta godzina, południe. Rozważania o ukrzyżowaniu Chrystusa, które miało miejsce o tej godzinie
- Ennatē Hōra (Ἐννάτη Ὣρα)
Dziewiąta godzina, ok. godziny piętnastej współczesnej rachuby czasu. Medytacje o śmierci Jezusa Chrystusa, która nastąpiła o tej godzinie.
Zbiór modlitw czyli podręcznik to tzw. Horologion.
W
Kościołach Wschodnich
stosujących język starocerkiewnosłowiański (tak
prawosławnych
, jak i
katolickich
) odpowiednikiem Jutrzni jest Utrenia, a Nieszporów Wieczernia. Nagrania Liturgii godzin celebrowanej w
Ukraińskim Kościele Greckokatolickim
przez mnichów
Studytów
ze Swiatouspieńskiej Ławry z Uniowa dostępne są za darmo na stronach parafii
Greckokatolickiej
w
Lublinie
(link poniżej).
Liturgia godzin w Kościele anglikańskim
Zbiór modlitw Kościoła anglikańskiego nosi tytuł
Book of Common Prayer
. Przewidziane są następujące godziny modlitw:
- Modlitwa poranna
Odpowiada mniej więcej matutinie i laudes (chwalbie)
- Modlitwa południowa
Odpowiada kombinacji tercji i seksty
- Modlitwa wieczorna
To odpowiednik nieszporów
- Kompleta
Jest czasem włączana do modlitwy wieczornej
Liturgia godzin, określana w Kościele anglikańskim Daily Office, stanowi ważną tradycję tego Kościoła. Szczególnie modlitwa poranna i wieczorna są bardzo rozpowszechnione i odbywają się w wielu kościołach codziennie.
Liturgia godzin w Kościele ewangelickim
W Kościele
luterańskim
liturgia godzin składa się śpiewu psalmów, czytań biblijnych, modlitw oraz antyfon. Przewidziane są cztery godziny modlitw:
- Jutrznia
Modlitwa poranna
- Modlitwa południowa
O 12:00
- Nieszpory
Modlitwa wieczorna o zmierzchu dnia, pomiędzy 15:00 a 19:00
- Kompleta
Modlitwa na zakończenie dnia, po 21:00
Choć
reformacja
w początkowej fazie była niechętna życiu zakonnemu,
Marcin Luter
był zwolennikiem stosowania liturgii godzin przez osoby niepracujące, np. młodzież i ludzi starszych; wyraził ten pogląd w
1523
w pracy pt. O porządku nabożeństwa w zborze. Odnowicielem liturgii godzin w
ewangelicyzmie
był ks.
Wilhelm Löhe
(
1808
-
1872
); pod jego wpływem liturgię godzin zaczęły stosować diakonise, uczniowie oraz grupy modlitewne. Od
1817
liturgia godzin jest stosowana w
Kościele ewangelicko-unijnym
, powstałym w wyniku połączenia luteranów i
ewangelików reformowanych
. Obecnie liturgia godzin stosowana jest przede wszystkim w diakonatach, podczas konferencji duchownych, rekolekcji, a także przez studentów teologii oraz ewangelickie rodziny. W niektórych parafiach luterańskich w Polsce, zwłaszcza na
Śląsku Cieszyńskim
, jutrznia odprawiana podczas święta
Bożego Narodzenia
zastępuje
pasterkę
.
Linki zewnętrzne