O kulcie jednostki i jego następstwach (
ros.
О культе личности и его последствиях) – tajny referat Chruszczowa wygłoszony
24
i
25 lutego
1956
r. na zamkniętym posiedzeniu
XX Zjazdu KPZR
przez
Nikitę Chruszczowa
, sekretarza generalnego
KPZR
, przywódcę
ZSRR
i następcę
Józefa Stalina
.
Treść raportu i jego znaczenie
W referacie tym Stalin został ukazany jako zbrodniarz stojący na czele
partii bolszewików
, winny zbrodniom, które zostały popełnione, gdy sprawował władzę, i wprowadzeniu tzw.
kultu jednostki
.
W ten sposób Chruszczow, członek ścisłego kierownictwa
WKP(b)
od początku
wielkiej czystki
, obarczył wyłączną odpowiedzialnością za terror zmarłego Stalina i rozstrzelanego później
Berię
. Odpowiedzialność za krwawy terror została zatem ograniczona do kwestii personalnych, z pominięciem źródeł systemowych. System państwa totalitarnego miał bowiem pozostać nietknięty, przy ograniczeniu policyjnych represji, określanych jako błędy i wypaczenia słusznych założeń systemu dyktatury bolszewików nazywanej przez nich dyktaturą proletariatu.
Oznaczało to gwarancję bezpieczeństwa osobistego dla partyjnej
nomenklatury
, współpracowników i wykonawców woli Stalina - ludzi których do władzy wyniósł
terror
lat 30. XX wieku. Jednocześnie oznaczał on też pozytywne zmiany dla milionów zwykłych ludzi w ZSRR i w podporządkowanych mu krajach satelickich. Chruszczow ogłosił amnestię[1] dla milionów więźniów
Gułagu
i drastycznie ograniczył[1] system obozów koncentracyjnych - od tej pory trafiali do nich w zasadzie więźniowie kryminalni.
Rok wygłoszenia referatu stanowi też cezurę czasową początku tzw. odwilży w ZSRR, podczas której możliwe się stały publikacje utworów byłych więźniów obozów, jak np.
Aleksandra Sołżenicyna
.
Publikacja
Raport w ZSRR otwarcie aż do 1989 roku nie był publikowany, ale bezpośrednio po XX zjeździe był czytany i omawiany na tzw. dniach otwartych listów na dostępnych dla wszystkich zebraniach partyjnych i komsomolskich.
Tekst raportu został po XX Zjeździe KPZR opublikowany w Polsce jako druk ścisłego zarachowania KC
PZPR
. Kopia jednego z egzemplarzy została przekazana korespondentom zachodnim w Polsce przez
Henryka Hollanda
. Opublikowany na Zachodzie wywołał wstrząs przede wszystkim w środowiskach komunistycznych i komunizujących intelektualistów, traktujących dotychczasowe doniesienia o terrorze i zbrodniach w ZSRR jako antykomunistyczną propagandę.
W Polsce szerokie upowszechnienie referatu było pretekstem do antystalinowskich wystąpień w ramach PZPR (
rewizjonizm
), które w połączeniu z ruchem robotniczym po
wydarzeniach poznańskich
z czerwca 1956, doprowadziły w konsekwencji do wydarzeń
Polskiego Października
, dojścia do władzy
Władysława Gomułki
i znaczącego złagodzenia polityki partii komunistycznej w Polsce.
Przypisy
Linki zewnętrzne