Szwajpolt Fiol, wg innej pisowni Szwajpolt Fyol (notowany także jako Świętopełk, Sebald, Fayl, Veyl) (data ur. nieznana - zm. ok.
1526
w Krakowie), drukarz pochodzenia niemieckiego.
Znany z założenia
drukarni
w Krakowie, która drukowała pisma
cyrylicą
w
języku cerkiewnosłowiańskim
.
Szwajpolt Fiol przybył z
Neustadt
prawdopodobnie jako czeladnik szukający większych możliwości dla swojego rzemiosła. W roku 1479 otrzymał obywatelstwo miasta
Krakowa
.
Z zawodu
hafciarz
, należał do cechu
złotników
- zajmował się sporządzaniem szat kościelnych i obrazów haftowanych złotem, perłami i drogimi kamieniami. Interesował się
górnictwem
, wynalazł sposób urządzania rurociągów do odwadniania
olkuskich
kopalń ołowiu i srebra.
Przemysł górniczy zbliżył Fiola do rajcy krakowskiego,
Jana Turzona
, dzięki któremu w roku 1483 uruchomił w Krakowie
specjalną drukarnię
, nastawioną na tłoczenie ksiąg w
języku cerkiewnosłowiańskim
.
W roku 1490 posiadał już duży zapas papieru, w 1491 r. zamówił nowe czcionki (230 znaków "ruskich liter").
Z drukarni Fiola wyszły cztery duże księgi liturgiczne w języku cerkiewnosłowiańskim, tłoczone po raz pierwszy użytą
cyrylicą
:
- Czasosłowiec - godzinki z modlitwami i psalmami na określone godziny dnia i nocy; 1491;
- Os'mogłasnik - oktoechos; zbiór hymnów
św. Jana
z Damaszku w układzie ośmiogłosowym; 1491;
- Triod' postnaja - triodion postny; modlitwy i rytuał wielkopostny;
- Triod' cwietnaja - triodion kwiatowy; modlitwy i rytuał okresu wielkanocnego.
Dwa pierwsze druki z roku 1491 posiadają identyczny, ozdobny
kolofon
z herbem Krakowa, nazwiskiem drukarza, miejscem i datą druku. Czasosłowiec posiada
drzeworyt
przedstawiający Ukrzyżowanie, pierwszy drzeworyt figuralny na ziemiach polskich. Oba triodiony, wykonane prymitywniej, nie posiadają daty ani miejsca wydania, są to prawdopodobnie wcześniejsze druki Fiola, które ukazały się przed 1490 rokiem.
Drukarnia mimo dobrej passy spotkała się ze sprzeciwem kleru. W roku 1491 Fiola oskarżono o herezję i chociaż
Jan Turzo
i jego szwagier poręczyli sumą 1000
dukatów
, że drukarz nie opuści Krakowa i stawi się na wezwanie sądu, został uwięziony. Proces zakończył się w marcu 1492 r. uniewinnieniem drukarza. Drukarnia jednak upadła. Kapituła gnieźnieńska w styczniu
1492
r. zabroniła dalszego drukowania ksiąg nowych i sprzedawania już wytłoczonych.
Po upadku tłoczni Fiol przebywał w Krakowie do 1499 r., następnie prowadził kopalnię w
Złotym Stoku
na
Śląsku
jako nadworny górmistrz książąt ziembickich. Pod koniec życia wrócił do Krakowa, gdzie utrzymywał się z renty, wypłacanej przez dom Turzonów. Zmarł w
1525
bądź
1526
roku.
Druki Fiola w większej liczbie znajdują się obecnie w bibliotekach
Rosji
.
Źródło
Szwejkowska H., Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wyd. 3 popr., PWN Wrocław ; Warszawa 1980.
Zobacz też