Brytyjski Mandat Palestyny, czasami nazywany Mandatem Palestyny, był
mandatem
Ligi Narodów
utworzonym po
I wojnie światowej
na części terytoriów
Imperium osmańskiego
.
Brytyjski
Mandat
Palestyny
obejmował tereny współczesnych państw
Jordanii
,
Izraela
oraz
Autonomię Palestyńską
. Granice Mandatu Palestyny opierały się na
Morzu Śródziemnym
od zachodu, Francuskim Mandacie Libanu, Francuskim Mandacie Syrii i Brytyjskim Mandacie Mezopotamii od północy,
Królestwie Arabii Saudyjskiej
od wschodu i południa, oraz na
Królestwie Egiptu
od południowego zachodu.
Brytyjski Mandat Palestyny został pomniejszony w 1922 roku o utworzone państwo
Emirat Transjordanii
(współczesna
Jordania
). Na pozostałej części terytorium mandatowego powstało w 1948 roku państwo
Izrael
. Mandatowy system Ligi Narodów był częścią administracji dawnego Imperium osmańskiego, które sprawowało kontrolę nad
Bliskim Wschodem
od
XVI wieku
[1].
Historia
Palestyna, wchodząca do 1917 roku w skład Imperium osmańskiego została zdobyta przez siły brytyjskie podczas I wojny światowej.
W 1920 roku stała się ona brytyjskim mandatem - nazwa Palestyna była stosowana wówczas do całego mandatu brytyjskiego (łącznie z terytorium współczesnego państwa Jordania). W lipcu 1922 roku mandat został podzielony na dwie części:
- Emirat Transjordanii (współczesna Jordania) - na razie bez niepodległości/niezależności od mandatu brytyjskiego, którą Transjordania uzyskała dopiero w roku 1946 oraz
- Palestynę - obecne terytoria Izraela i Autonomii Palestyńskiej.
23 września 1923 roku Rada Ligi Narodów oficjalnie przyznała Wielkiej Brytanii mandat Palestyny.
Brytyjczycy
w 1917 roku zapowiedzieli w
Deklaracji Balfoura
przekazanie terytorium Palestyny
Żydom
, którzy od wieków żyli w
diasporze
. Sprzeciwiała się temu ludność
arabska
, wśród której zaczęły narastać antyżydowskie nastroje. Tragedia
Holocaustu
przyspieszyła starania międzynarodowe o stworzenia państwa żydowskiego, które od końca
XIX w
. było głównym celem
ruchu syjonistycznego
. Już od ponad 50 lat do Palestyny zmierzały tysiące osadników
żydowskich
, którzy zakładali prywatne gospodarstwa rolne oraz tzw.
kibuce
-
komuny
rolnicze (głównie) funkcjonujące do dziś.
W 1947 r.
ONZ
przedstawił projekt podziału Palestyny na trzy części:
- państwo żydowskie
- państwo arabskie
-
Jerozolima
- pozostająca wolnym miastem pod międzynarodową kontrolą
13 maja 1948 roku zakończył się Brytyjski Mandat Palestyny, a ostatni brytyjski żołnierz opuścił port
Jaffa
. Ze względu na wybuch wojny arabsko-izraelskiej plan ONZ nie został wcielony w życie, a Palestyna została podzielona pomiędzy Izrael, Egipt (zajął
Strefę Gazy
) i
Jordanię
(zajęła
Samarię
,
Judeę
i Jerozolimę).
Demografia
Rok | Liczba ludności (udział w populacji) | Muzułmanie | Żydzi | Chrześcijanie | Inni |
---|
1922 | 752.048 | 589.177 (78%) | 83.790 (11%) | 71.464 (10%) | 7.617 (1%) |
1931 | 1.036.339 | 761.922 (74%) | 175.138 (17%) | 89.134 (9%) | 10.145 (1%) |
1945 | 1.764.520 | 1.061.270 (60%) | 553.600 (31%) | 135.550 (8%) | 14.100 (1%) |
Szefowie Brytyjskiej Administracji w Palestynie
Imię i nazwisko | Okres rządów |
---|
Edmund Allenby, 1st Viscount Allenby | 1917-1918 |
Sir Arthur Wigram Money | 1918-1919 |
Sir Louis Jean Bols | 1919-1920 |
Brytyjscy Wysocy Komisarze Mandatu Palestyny
Imię i nazwisko | Okres rządów |
---|
Sir
Herbert Louis Samuel
| 1920-1925 |
Sir Gilbert Falkingham Clayton | Maj-Grudzień 1925 |
Herbert Onslow Plumer | 1925-1928 |
Sir Harry Charles Luke (acting) | 1928 |
Sir John Chancellor | 1928-1931 |
Sir Mark Aitchison Young | 1931-1932 |
Sir Arthur Grenfell Wauchope | 1932-1937 |
William Denis Battershill | 1937-1938 |
Sir Harold MacMichael | 1938-1944 |
John Vereker, 6. wicehrabia Gort
| 1944-1945 |
Sir Alan G. Cunningham | 1945-1948 |
Przypisy
- ↑ "Mandate for Palestine," Encyclopedia Judaica, Vol. 11, p. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972
Zobacz też