Starożytna Macedonia – antyczne królestwo na
Półwyspie Bałkańskim
, którego historyczne centrum znajdowało się na terytorium obecnej północno-środkowej
Grecji
, a w miarę rozwoju terytorialnego objęło również część obszarów obecnej
Republiki Macedonii
i południowo-zachodniej
Bułgarii
.
Historia
Wczesne dzieje
Starożytni Macedończycy pochodzili z greckiego plemienia Dorów. W odróżnieniu od większości greckich państw Macedonia była monarchią. Odmienny ustrój państwowy oraz liczne antagonizmy z miastami-państwami greckimi, przyczyniły się do błędnego przeświadczenia o Macedończykach jako jedynie "spokrewnionych" z Grekami (teza Macedończyków jako barbarzyńców była szczególnie gorliwie rozprzestrzeniana przez Demostenesa, mówili oni jednak tym samym językiem co Grecy, byli dopuszczani do udziału w olimpiadzie, a sam Herodot twierdzi, iż pochodzili z plemienia Dorów). Jako założyciela państwa wymienia się
Perdikkasa I
(ok.
700 p.n.e.
), jednak większe znaczenie uzyskała Macedonia dopiero pod rządami
Archelaosa I
(
413
-
399 p.n.e.
).
Czasy Filipa II i Aleksandra Wielkiego
Mocarstwową pozycję Macedonii ugruntował
Filip II
(panował w latach
359
-
336 p.n.e.
), podporządkowując sobie
Epir
, podbijając m.in. znaczną część
Tracji
i niemal całą
Grecję
. Jego syn
Aleksander Wielki
przyłączył do królestwa ogromne
imperium perskie
.
Okres hellenistyczny
Wojny diadochów
Po śmierci Aleksandra (
323 p.n.e.
) jego zdobycze zostały rozdzielone między wodzów macedońskiej armii (tzw.
diadochów
). Macedonia wraz z Grecją i krajami sąsiednimi przypadła
Antypatrowi
, który jednak zmarł w
319 p.n.e.
wyznaczając na swego następce
Polyperchona
. Syn Antypatra,
Kassander
, niepogodzony z tą decyzją, sprzymierzył się z diadochami
Antygonem
,
Ptolemeuszem
i
Lizymachem
i w wyniku walk przejął władzę. W
316 p.n.e.
rozkazał zamordować wdowę po Aleksandrze Wielkim
Roksanę
, a w
309 p.n.e.
jej małoletniego syna
Aleksandra IV
. Po śmierci Kassandra w
298 p.n.e.
rozgorzały walki o dominację w Grecji i Macedonii, toczone między
Demetriosem
, Lizymachem i
Pyrrusem
, królem
Epiru
. Po kilku zmianach na tronie i najeździe
Galów
Macedonia znalazła władcę w osobie
Antygona Gonatasa
, syna Demetriosa, wnuka Antygona Jednookiego.
Rządy Antygona Gonatasa
Drogę Antygona Gonatasa na tron Macedonii ułatwiła panująca w kraju anarchia spowodowana najazdem Galów w
279 p.n.e.
i słabą władzą[1]. Szeroko rozpropagował on swoje zwycięstwo nad Celtami pod Lizymachią w
277 p.n.e.
, a w
276 p.n.e.
sięgnął po władzę w Macedonii i Tessalii. W
274 p.n.e.
kraj najechał Pyrrus pokonując Antygona i zajmując Tessalię oraz znaczną część samej Macedonii. Później walki przeniosły się na
Peloponez
, gdzie w
272 p.n.e.
Pyrrus zginął oblegając
Argos
, a jego armia poddała się Antygonowi. Zwycięstwo dało Gonatasowi kontrolę nad Grecją, utrzymywaną dzięki macedońskim garnizonom m.in. w
Koryncie
,
Pireusie
a od
270 p.n.e.
w
Chalkis
na Eubeji, którymi kierował brat króla, Krateros.
W
267 p.n.e.
wybuchła tak zwana
wojna chremonidejska
. Ateny i Sparta, wsparte przez flotę
Ptolemeusza II
, zbuntowały się przeciwko macedońskiej hegemonii. Antygon Gonatas pokonał Spartan pod Koryntem w
265 p.n.e.
i obległ Ateny które poddały się pod koniec
262 p.n.e.
[2] Był to koniec politycznego znaczenia stolicy Attyki, jednak Macedonii wciąż zagrażał Egipt kontrolujący wyspy Morza Egejskiego i próbujący wpływać na bieg spraw w Grecji. Antygon sprzymierzył się z
Antiochem II
przeciwko Ptolemeuszowi II (tzw.
II wojna syryjska
) i w
255 p.n.e.
odniósł zwycięstwo w morskiej bitwie w pobliżu
Kos
. Egipt utracił panowanie nad Morzem Egejskim i potwierdził dominującą rolę Macedonii w Grecji.
W
251 p.n.e.
młody polityk
Aratos
zdobył władzę w
Sykionie
i przyłączył swoje miasto do niewielkiego
Związku Achajskiego
, umacniając pozycję tej organizacji w Grecji. Związek prowadził politykę antymacedońską (z poparciem Egiptu), w
243 p.n.e.
udało się nawet Aratosowi zdobyć twierdzę
Akrokorynt
, gdzie stacjonował garnizon Antygona. Macedonia utraciła kontrolę nad drogą na Peloponez, a sukces Związku Achajskiego sprawił, że przyłączyły się do niego kolejne poleis.
Demetrios II i Antygon Doson
Antygon Gonatas zmarł w
239 p.n.e.
, tron Macedonii przejął jego syn
Demetrios II
, rozpoczynając panowanie od walk ze
Związkiem Etolskim
. Rozwiązało to ręce Związkowi Achajskiemu, który rozszerzał się na kolejne państwa. W
229 p.n.e.
Demetrios II poległ w walce z
Dardanami
z północy, co wykorzystali Etolowie, zajmując Tessalię.
Sytuację opanował
Antygon III Doson
, który wzmocnił macedońskie wpływy w Grecji. Adoptował małoletniego syna Demetriosa II - późniejszego
Filipa V
. Zmarł w
221 p.n.e.
po zwycięskiej bitwie z Dardanami.
Panowanie Filipa V
W końcu
III w. p.n.e.
król
Filip V
sprzymierzył się z
Hannibalem
przeciwko
Rzymowi
.
Tytus Kwinkcjusz Flamininus
pobił Filipa w
197 p.n.e.
pod Kynoskefalaj
i zmusił do zrzeczenia się
hegemonii
nad Grecją.
Upadek państwa
W kolejnej wojnie
Lucjusz Emiliusz Paulus Macedoński
pokonał syna Filipa
Perseusza
pod Pydną
(
168 p.n.e.
) i zdetronizował dynastię. Macedonia stała się rzymską prowincją.
Pod panowaniem rzymskim
Przy podziale państwa rzymskiego w
395
została przyłączona do cesarstwa wschodniego. Od
VI
w. na terenie Macedonii osiedlali się także
Słowianie
.
- Dalsze dzieje Macedonii zostały opisane w hasłach
Historia Macedonii (regionu)
i
Macedonia (Grecja)
.
Przypisy
- ↑ Frank William Walbank: Świat hellenistyczny. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 57. .
- ↑
Anna Świderkówna
: Hellada królów. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 170.
Bibliografia
- J. Rzepka: Monarchia macedońska. Zgromadzenie i obywatelstwo u schyłku epoki klasycznej i w epoce hellenistycznej. Warszawa: Wydawnictwo Attyka, 2006.
- N.G.L. Hammond: Starożytna Macedonia, Początki, Dzieje, Instytucje,. Warszawa: PIW, 1999.
-
Anna Świderkówna
: Hellada królów. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
- Frank William Walbank: Świat hellenistyczny. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003. .