Szypska Fatra (słow. Šípska Fatra) – najbardziej na północ wysunięta, położona już na północ od doliny
Wagu
część grupy górskiej
Wielkiej Fatry
w
Centralnych Karpatach Zachodnich
w
Słowacji
. Do lat 70. XX w. łączona z
Górami Choczańskimi
, od
1978
r. ze względu na większe podobieństwo
geomorfologiczne
zaliczana jest do Wielkiej Fatry. Najwyższym szczytem jest
Šíp
(1169 m n.p.m.).
Położenie i podział
Szypska Fatra zajmuje znaczną część terenu w widłach Wagu i jego prawego dopływu –
Orawy
. W ten sposób zachodnią i północną granicę tej jednostki wyznacza dolina Orawy od jej ujścia do Wagu w
Królewianach
po miejscowość Párnica, poza którą wznosi się
Mała Fatra
. Granicę północno-wschodnią wyznacza dolina lewobrzeżnego dopływu Orawy – Żaszkowskiego Potoku (Žáškovský potok) po Żaszków (tzw. Rów Podchoczański) i jej przedłużenie w kierunku przełęczy
Brestová
, poza którą rozciąga się już
Pogórze Orawskie
. Granicę wschodnią, oddzielającą Szypską Fatrę od Gór Choczańskich stanowi dolina potoku
Likavka
, spływającego spod Brestovej i uchodzącego do Wagu w
Rużomberku
. Granicę południową wyznacza dolina Wagu od Rużomberku po ujście Orawy – poza nią rozciąga się właściwy zrąb Wielkiej Fatry.
Szypska Fatra dzieli się dość wyraźnie na trzy mniejsze części. Najbardziej na zachodzie, wprost w widłach Wagu i Orawy, leży masyw
Šípu
. Najwyższym szczytem masywu jest w nim Šíp. Na południowy wschód, oddzielony od niego Doliną Szkutową (Škútova dolina) i
Przełęczą Żaszkowską
(Žaškovské sedlo), leży masyw Ostrego (Ostré, 1067 m n.p.m.), w którym wyróżniają się jeszcze Havran (915 m n.p.m.) i Hrdoš (917 m n.p.m.). Dolina Komjatniańska oddziela go od położonego najbardziej na wschód i południe masywu Keczek (Kečky, 1139 m n.p.m.) i Radyczyny (Radičiná, 1127 m n.p.m.). Najbardziej na południe wysuniętym i nieco wydzielającym się członem tej ostatniej jednostki jest zwalisty masyw Czebratu (Čebrať, 1054 m n.p.m.) nad Rużomberkiem.
Geologia i morfologia
Najwyższe szczyty tej jednostki sięgają wysokości 1050–1170 m n.p.m. Ich niższe partie i rozdzielające je doliny zbudowane są z pochodzących z dolnej i środkowej
kredy
, stosunkowo miękkich, marglistych
wapieni
,
margli
i marglistych
łupków
, zaliczanych do płaszczowiny kriżniańskiej. Partie szczytowe najwyższych wzniesień tworzą natomiast wielkie kry ciemnoszarych lub czarnych, żyłkowanych wapieni i szarych dolomitów
triasowych
(tzw. "choczańskich"), zaliczanych już do płaszczowiny choczańskiej. W utworach choczańskich wytworzył się szereg interesujących form skalnych w postaci urwistych ścian, progów skalnych, grzebieni skalnych i samotnych turni. Znajdziemy tu również szereg form
krasowych
, m.in.
jaskinie
,
leje krasowe
,
źródła krasowe
.
Bibliografia
- Hochmuth Zdenko a kolektív: Chočské vrchy. Liptovská Mara. Turistický sprievodca ČSFR, č. 42, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1990, ;
- Malá Fatra – Vrátna. Turistická mapa 1:50 000, Edícia turistických máp č. 110, wyd. VKÚ Harmanec 1993, ;