Oddział Aleksandra Szaniawskiego -
partia powstańcza
kosynierów, a następnie jazdy okresu
powstania styczniowego
.
Oddział został sformowany na terenie
Podlasia
. Organizatorem grupy, a później całego oddziału powstańczego, był
Aleksander Szaniawski
, syn Jana i Anieli.
W skład jego partii powstańczej weszli pracownicy rolni z jego rodzinnego majątku ziemskiego w
Krasówce
,
gmina Łomazy
, a nawet jego żona Laura (Aleksandra) z Grabowskich Szaniawska.
Przygotowania do powstania
Zgodnie z planem akcji powstańczej terenie powiatu bialskiego jednocześnie miały zostać zaatakowane:
Kodeń
,
Łomazy
,
Rossosz
i sama
Biała Podlaska
.
W styczniu
1863
w Łomazach stacjonował II szwadron Smoleńskiego Pułku Ułanów. Sztab tego pułku wraz z III szwadronem ułanów stacjonował w
Międzyrzecu Podlaskim
. Dwa pozostałe szwadrony były we
Włodawie
i w
Wisznicach
. II szwadronem w Łomazach dowodził rtm. Zjachtanow, a liczbę ułanów szacowano na ponad 200 ludzi.
W dniu wybuchu powstania atakiem na
Łomazy
dowodzić miał Gustaw Nowakowski z mieszczanami z Łomaz i częścią sił powstańczych z Huszczy i Wisek. Na Rossosz miał uderzyć Leopold Czapiński z mieszczanami z Rossosza oraz pozostałą szlachtą z Huszczy i Wisek. Oddziały te po pomyślnie zakończonym ataku miały pomaszerować na
Białą Podlaską
.
Ostatecznie to Aleksander Szaniawski z własną grupą powstańczą pokierował napadem na Łomazy. Jego zastępcą był Leopold Czapiński.
Międzyrzec - Pomnik Bohaterów Miasta
Do sztabu dowódczego należał też ks. administrator kościoła rzymsko-katolickiego w Huszczy Walenty Nawrocki, który przywiódł ze sobą szlachtę z Wisek i Huszczy i pełnił jednocześnie funkcje zwiadowcze. Ze
Studzianki
przybyli Maciej Tupalski i Okmiński wraz z grupą Tatarów.
Działania zbrojne
Całośc sił wyniosła 250 ludzi. W chwili wybuchu powstania
Rosjanie
byli całkowicie zaskoczeni i nawet nie próbowali podjąć walki. Opuścili w pośpiechu Łomazy, kierując się na Białą i Międzyrzec.
Oddział Szaniawskiego tuż po zdobyciu Łomaz wycofał się do Huszczy. Tam też
23 stycznia
1863
przybył Roman Rogiński - naczelnik wojskowy powiatu bialskiego. Na jego polecenie powstańcy udali się do Zalesia, niszcząc po drodze most na Krznie. Po krótkim postoju w pobliżu Zalesia ponownie udali się do Łomaz.
Tam stoczyli drugą bitwę z Rosjanami formując nowy oddział powstańczy w liczbie 100 żołnierzy złożony z okolicznej szlachty i z oddziału Ludwika Krasowskiego, przybyłego z rejonu Włodawy.
27 stycznia
1863
Szaniawski dotarł do Janowa Podlaskiego, do zgrupowania Romana Rogińskiego. Rogiński mianował go
pułkownikiem
i powierzył mu dowodzenie oddziałem strzelców w sile 2 kompanii – około 300 ludzi.
1 lutego
Szaniawski razem z Rogińskim walczył pod Białką koło Białej Podlaskiej,
4 lutego
pod Niemirowem i
7 lutego
pod Siemiatyczami. Ta ostatnia bitwa zakończyła się klęską powstańców. Pododdziały R. Rogińskiego wycofały się w kierunku Puszczy Białowieskiej.
Rogiński razem z około 150 powstańcami pozostał w
Puszczy Białowieskiej
, zaś pułkownicy Walenty Lewandowski i Aleksander Szaniawski z oddziałem liczącym 12 jeźdźców i około 70 piechurów ruszyli w rejon
Białej Podlaskiej
.
13 lutego
przekroczyli
Bug
w okolicy wsi
Zabuże
. W tym miejscu Lewandowski powierzył Szaniawskiemu dowództwo nad oddziałem i jednocześnie mianował go naczelnikiem wojskowym powiatu Biała Podlaska.
14 lutego
płk Szaniawski zaatakował II kompanię
Rewelskiego Pułku Piechoty
pod
Woskrzenicami
, gdzie
Rosjanie
bronili mostu na
Krznie
na drodze
Terespol
-
Biała Podlaska
. Szaniawski zdobył most, ale w obawie przed odsieczą z Białej ukrył się z oddziałem w pobliskich lasach.
20 lutego
Szaniawski i Lewandowski dotarli do
Witorożu
, gdzie łączą się z oddziałem kpt. Karola Krysińskiego.
23 lutego
1863
około godz. 13 w czasie potyczki pod wsią
Sycyna
dowódca oddziału zginął. Miał 43 lata [1].
Rozproszeni po bitwie żołnierze zostali zebrani przez płk. Lewandowskiego, który oddał ich pod komendę swojego adiutanta kpt. Karola Krysińskiego. Ich dalszy szlak bojowy to powiat łukowski,
Sosnowica
, Rotwica,
Rossosz
,
Witoroż
,
Kąkolewnica
i wreszcie
Gręzówka
pod Łukowem, gdzie
13 marca
oddział liczący około 250 powstańców stoczył bitwę z Rosjanami. Następnego dnia odbyła się bitwa pod Staninem,
15 marca
w rejonie wsi Osicze,
22 marca
pod Garwolinem i
24 marca
pod Różą (tu Lewandowski dostał się do niewoli).
Powstańcy oddziału Szaniawskiego, którymi dowodził Karol Krysiński, przedostali się w rejon powiatu bialskiego, gdzie połączyli siły z oddziałem Aleksandra Czarnieckiego "Bończy". Wspólnie stoczyli bitwy
15 kwietnia
pod
Wólką Plebańską
i
6 maja
1863
pod Międzyrzecem Podlaskim.
Ostatnia bitwa powstania styczniowego w okolicy Łomaz miała miejsce
16
-
17 listopada
1863
. Powstańcy oddziału Szaniawskiego byli po niej nieludzko torturowani, wielu z nich zabito albo zesłano na
Sybir
.
Przypisy
- ↑ Wypis z aktów zgonów parafii św. Anny w Białej Podlaskiej z 23 lutego 1863.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Zobacz też