Aleksander Lednicki |
Aleksander Lednicki w okresie prezesury Komisji Likwidacyjnej |
Data i miejsce urodzenia | 14 lipca 1866 okolice
Mińska
|
Data i miejsce śmierci | 11 sierpnia 1934
Warszawa
|
Aleksander Lednicki (ur. 14 lipca
1866
w majątku rodzinnym koło
Mińska
, zm. 11 sierpnia
1934
w
Warszawie
), polityk
Imperium Rosyjskiego
, polski działacz społeczny i polityczny, adwokat i filantrop.
Urodzony w polskiej rodzinie ziemiańskiej, syn Roberta Lednickiego, w latach
1878
-
1888
uczęszczał do rosyjskiego gimnazjum w
Mińsku
. Kilkakrotnie karany tam za posługiwanie się językiem polskim.
Od
1885
w
Moskwie
rozpoczyna studia prawnicze na miejscowym
uniwersytecie
. Tam angażuje się w działalność polskich nieformalnych organizacji studenckich. Stopniowo wchodzi coraz bardziej w życie społeczno-politycznej polskiej społeczności w Moskwie, a następnie rosyjskie życie polityczne. Poznaje wielu znanych rosyjskich intelektualistów i polityków. W
1887
wydalony z Moskwy za udział w demonstracji, w wyniku której uniwersytet zostaje zamknięty na cały semestr. Kończy studia na uniwersytecie w
Jarosławiu
. W
1889
wraca do
Moskwy
i żeni się Marią Odlanicką-Poczobutt Kriwonosow.
1890
zostaje sekretarzem powstałego wówczas Katolickiego Stowarzyszenia Pomocy Wzajemnej w Moskwie, zaś w
1891
członkiem
Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego
. W
1896
wybrany jego prezesem. Angażuje się w życie społeczno-polityczne, a jego dom w Moskwie staje się centrum polskiego życia kulturalnego.
W
1904
współzałożyciel
Stronnictwa Postępowo-Demokratycznego
. W październiku
1905
Lednicki brał udział w powstawaniu
Partii Konstytucyjno-Demokratycznej (Kadetów)
. W
1906
zasiadł w pierwszej
Dumie
z ramienia
Partii Kadetów
jako poseł ziemi mińskiej. Wypowiadał się tam w obronie wszystkich mniejszości narodowych Rosji, ale krytykowany był przez
Narodowych Demokratów
za brak lojalności dla sprawy polskiej. W
Dumie
utworzył "Grupę Parlamentarną Terytoriów Zachodnich", która jednoczyć miała nie-rosyjskich posłów z
Kresów
oraz "Związek Autonomistów i Federalistów", będący frakcją działającą na rzecz równouprawnienia obywateli Rosji niezależnie od ich
narodowości
.
W czasie
I wojny światowej
zaangażował się w organizację akcji ratunkowej Polaków na Wschodzie, stając na czele Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny. Po
rewolucji lutowej 1917
r. stanął na czele
Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego
, reprezentującej interesy polskie przy
Rządzie Tymczasowym
księcia Lwowa
, później
Kiereńskiego
. W komisji posiadał uprawnienia ministra
Rządu Tymczasowego
. Po zniesieniu Komisji przez
Bolszewików
działał krótko jako przedstawiciel
Rady Regencyjnej
przy rządzie sowieckim.
Józef Piłsudski
wysoko ocenił jego działalność w Rosji, pisząc m.in. Działalność Pańska czasu wojny znajdzie sprawiedliwą i słuszną ocenę w przyszłości (list z 18 kwietnia
1919
r.).
Lednicki odmówił uznania
Komitetu Narodowego Polskiego
w Paryżu pod przewodnictwem
Romana Dmowskiego
. W proteście członkowie
Narodowej Demokracji
opuścili kierowaną przez Lednickiego
Komisję Likwidacyjną
. Lednicki był przeciwnikiem tworzenia w Rosji armii polskiej, która miałaby walczyć z Niemcami, za co był szczególnie silnie krytykowany. Jego stanowisko było zgodne z polityką
Rządu Tymczasowego
bojącego się powstawania na terenie Rosji armii narodowych, a sprzeczne z oczekiwaniami aliantów zachodnich, u których Lednicki nie znalazł w związku z tym, w przeciwieństwie do
Dmowskiego
, uznania.
Na początku
1918
został wydalony z Rosji przez
Bolszewików
. W niepodległej Polsce nie udało mu się wrócić do polityki, głównie ze względu na postrzeganie go za zbyt "rosyjskiego". W latach
1919
-
1923
wydawał w
Warszawie
tygodnik "Tydzień Polski" propagujący paneuropeizm i popierający uznanie niepodległości
Litwy
,
Łotwy
,
Estonii
,
Finlandii
i
Gruzji
. W
1934
popełnił samobójstwo w związku z oskarżeniami wysuwanymi wobec niego o reprezentowanie obcych interesów w polsko-francuskim sporze o inwestycje w
Żyrardowie
.
Odznaczony estońskim
Orderem Krzyża z Orłem
(1931)[1].
Przypisy
Literatura
- Wacław Lednicki. Pamiętniki. Londyn: B. Świderski, tom.1, 1963-67.
- Mieczysław Smoleń. Działalność polityczna Aleksandra Lednickiego w Rosji: 1905-1918. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1979.
- Włodzimierz Dzwonkowski. Aleksander Lednicki [w:] Rosja a Polska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Interim, 1991.
- Zygmunt Nagórski. Aleksander Lednicki (1866-1924), Zeszyty historyczne 1, 1962, p.29.
- Paul Milyukov. Alexander Lednicki, Slavonic and East European Review 13, 1934/35.
- Paweł Milukow. Aleksander Lednicki jako rzecznik polsko-rosyjskiego porozumienia, Przegląd Współczesny18, 1939, p.25
- Zenowiusz Ponarski. Wokół sprawy polskiej na Wschodzie, Toruń: Adam Marszałek, 2003.
- Andrew Kier Wise. Aleksander Lednicki: a Pole among Russians, Mots pluriels, no 7. 1998,
[1]
Archiwum Lednickiego
Archiwum osobiste Aleksandra Lednickiego przekazał w
1968
do
Polish Institute of Arts and Sciences of America
(PIASA) w
Nowym Jorku
jego wnuk Jan Lednicki. Informacja o zasobach archiwalnych:
[2]
[3]