Wielki Głód na Ukrainie
Wielki Głód na UkrainieUlica w Charkowie 1932. Przechodnie mijają zmarłych z głodu ludzi. Napis: Tu kategorycznie zabrania się pochówku ludzi –
Charków
1933
. Wielki Głód na Ukrainie, Hołodomor (
ukr.
Голодомор) –
klęska głodu
w latach
1932
–
1933
na terytorium ówczesnej
Ukraińskiej SRR
(dzisiejsza
Ukraina
wschodnia i centralna), będąca częścią klęski głodu w południowej części
ZSRR
(m.in. na
Kubaniu
,
Powołżu
,
Zachodniej Syberii
i w
Kazachstanie
) – konsekwencja wprowadzonej przez kierownictwo
WKP(b)
i władze państwowe
Związku Radzieckiego
polityki przymusowej
kolektywizacji
rolnictwa i bezwzględnej egzekucji przez organy państwowe ZSRR[1] narzuconych chłopom obowiązkowych, nieodpłatnych
kontyngentów
dostaw produktów rolnych w wymiarze przekraczającym możliwości produkcyjne wsi. Według różnych szacunków spowodował śmierć od co najmniej 6[2] do 7 milionów[3][4] ludzi. Ogółem, w latach 1921–1947, wskutek trzech klęsk głodu (w 1921–1923, 1932–1933 i 1946–1947) na Ukrainie, życie straciło 10 milionów[5] ludzi. PrzebiegPowodem głodu była w pierwszym rzędzie przymusowa
kolektywizacja
rolnictwa, która powodowała chaos na wsi: niszczenie przez aktywistów dobytku chłopów, wyprzedawanie i zarzynanie koni w obawie przed ich konfiskatą, powstrzymywanie się od prac polowych. Władze oskarżały
kułaków
o agitację przeciwko
kołchozom
oraz o sabotaż, a jednocześnie błędnie spodziewały się, że w wyniku kolektywizacji produkcja rolna wzrośnie – na planach eksportu płodów rolnych opierały swoje plany industrializacyjne. Władze utrzymywały i być może uważały, że załamanie skupu zboża jest wynikiem ukrywania plonów przez chłopów i mimo próśb władz lokalnych nie obniżały wymaganych kontyngentów dostaw. W rezultacie lokalni działacze prowadzili akcje szukania ukrytego zboża, które prowadziły do zabierania zboża przeznaczonego na siew, a także zapasów niezbędnych do wyżywienia rodzin chłopskich. Nastąpiła fala migracji głodowych, na które władze odpowiedziały wprowadzeniem paszportów i zakazem podróży koleją. W wyniku głodu zginęła znacząca część populacji Ukrainy; wymarło wiele wsi i dochodziło do licznych przypadków
kanibalizmu
[6][7]. Według ukraińskiej gazety Den (luty 2007) na Ukrainie zmarło wtedy 21 000 Polaków. O ich losach i losach ich sąsiadów mówi pamiętnik Zofii Pawłowskiej[8]. Dekret o pięciu kłosachDla tych, którzy zostawali na wsi, częstokroć jedynym miejscem, gdzie można było coś znaleźć do jedzenia było pole kołchozowe. Jednak zerwanie tam choćby kłosa było przestępstwem przeciwko
ZSRR
. Mołotow i Kaganowicz na rozkaz Stalina opracowali dekret "O ochronie mienia przedsiębiorstw państwowych, kołchozów, spółdzielni oraz wzmocnieniu własności społecznej". Opublikowany
7 sierpnia
1932
r. nazywany był potocznie prawem pięciu kłosów, gdyż za zerwanie takiej liczby groziła kara śmierci lub 10 lat
łagru
. Skazani nie mogli liczyć na amnestię[9]. Kolejka po chleb za dewizy Torgsin Charków 1932 Rolnicy umierali lub uciekali do miast, gdzie żywność można było kupić w specjalnych sklepach,
torgsinach
, za walutę, złoto, srebro lub inne kosztowności. Dla państwa określającego się mianem kraju robotników i chłopów torgsiny okazały się doskonałym interesem. Dwa torgsiny w Charkowie w okresie od stycznia do lutego 1932 r. przyjęły od ludzi 374 kg złota o wartości 294 tys. rubli. W miarę nasilania się głodu powstawało ich coraz więcej. W styczniu 1932 r. takie sklepy były w ośmiu ukraińskich miastach, w maju 1932 r. było ich już 26, a jesienią – 50 w 36 miastach. Liczba torgsinów zwiększyła się do 263 w najbardziej głodnym 1933[10]. PaszportyWładze
ZSRR
, by poradzić sobie z masowym opuszczaniem wsi przez chłopów,
27 grudnia
1932
r. wprowadziły
paszporty wewnętrzne
(dokumenty tożsamości). Nie posiadający takiego dokumentu nie mógł przebywać poza miejscem zamieszkania pod groźbą administracyjnej kary
obozu koncentracyjnego
. Ludność wiejska nie miała faktycznie prawa do paszportów a w konsekwencji nie mogła opuścić wsi. Wydanie paszportu (dowodu osobistego) było bowiem decyzją szefa
kołchozu
/
sowchozu
, a dokumenty tożsamości były przechowywane przez administrację kołchozową/sowchozową. Stan taki utrzymał się aż do
1974
r. Restrykcje te oczywiście nie mogły całkowicie zatrzymać głodujących chłopów na wsi. Jednak bardzo niewielki odsetek, tych, którzy przedostali się nielegalnie do miast, mógł poprawić swój los. Nie mogąc znaleźć pracy lub kupić albo ewentualnie wyżebrać trochę chleba, rolnicy umierali na ulicach
Charkowa
,
Kijowa
,
Dniepropietrowska
,
Połtawy
,
Winnicy
,
Humania
i innych większych miast Ukrainy[11]. Akty kanibalizmuGłód działał na psychikę ludzką w różnoraki sposób. Jedni umierali w swoich domach w samotności, inni próbowali się ratować udając się do miast, jeszcze inni posuwali się do aktów kanibalizmu. W trakcie głodzenia w organizmie człowieka przeważa katabolizm nad anabolizmem białka. Codziennie spada masa ciała. Pojawiają się ostre bóle żołądka, które po jakimś czasie zanikają. Człowiek wpada w letarg, jest otępiały. Dochodzi do ostrych zaburzeń umysłowych, mogą pojawić się omamy. Jednym z takich przykładów jest sprawa Kseni Bołotnikowej, mieszkanki wsi Sofijówka, która z powodu głodu zaczęła puchnąć. Z powodu braku żywności, braku pomocy z jakiejkolwiek strony, mając na utrzymaniu jeszcze syna, zabiła swoją córkę podrzynając jej gardło. Po zabójstwie położyła jej ciało na ławce, przykryła i poszła spać. Następnego dnia odcięła dziewczynce głowę i włożyła do kotła. Pozostałą część ciała pokroiła na kawałki i zakopała w gnoju[12]. ReakcjeFakt głodu był negowany; wszelkie wypowiedzi na ten temat aż do upadku
ZSRR
były kwalifikowane jako przestępstwo "propagandy antyradzieckiej". Utajnione zostały też wyniki spisu ludności w
1937
roku, ujawniające demograficzny aspekt Wielkiego Głodu. Zastosowano też aktywne środki dezinformacji wobec dziennikarzy zachodnich; o świadome ukrywanie faktów oskarża się obecnie wielu ówczesnych korespondentów w ZSRR ( określanych jako tzw.
użyteczni idioci
). Najbardziej znanym negacjonistą Wielkiego Głodu był Walter Duranty. Podobne stanowisko zajął premier Francji
Edouard Herriot
, celowo obwożony po terenie Ukrainy podczas swego pobytu w ZSRR. Głód w oczach polskich dyplomatówWażnym źródłem dla ukazania pełnej historii Hołodomoru są materiały archiwalne państw, które posiadały swoje przedstawicielstwa w ZSRR. Materiały brytyjskie, niemieckie i włoskie opublikowano już w 1988 r. Podobne materiały polskie były nieznane do ostatnich czasów[13]. Polacy mieli swoje konsulaty w Charkowie i Kijowie oraz poselstwo w Moskwie. Polscy dyplomaci, z których znaczna część pracowała dla wywiadu wojskowego II RP[14]. (
Oddział II Sztabu Głównego WP
) obszernie relacjonowali otaczającą ich rzeczywistość. Informację czerpali z własnych obserwacji miejsc pracy – Kijowa i Charkowa, z podróży służbowych, od petentów, a także z korespondencji, która dochodziła do konsulatów[15]. Kierownik referatu „Wschód” w II Oddziale Sztabu Głównego tak opisywał sytuacje Ukrainy: „ Głód na Ukrainie bardzo wielki. Wsie liczące ongiś 5–6 tysięcy ludności, zamieszkiwane są obecnie (15 czerw.) przez 20–30 rodzin. Z powodu braku ludzi do grzebania trupów w niektórych wsiach początkowo trupy były wrzucane do piwnic opustoszałych domów, a kiedy zabrakło ludzi trudniących się wrzucaniem trupów do piwnic, trupy leżały nie chowane przez dłuższy czas w domu. Na porządku dziennym trupów nie chowało się przez 3–4 dni. W związku z tym w niektórych, wymarłych prawie zupełnie wsiach, panuje smród nie do zniesienia ” — R. Kuśnierz, Głód potępienia[16] Współczesne postrzeganie i prawna ocena Wielkiego GłoduWielki głód budzi wiele sporów wśród historyków: nieznana jest liczba ofiar, a szacunki różnią się o kilka rzędów wielkości. Spory budzi, czy głód był celowo wywołany, czy też był nieprzewidzianym skutkiem decyzji władz. Wśród historyków przyjmujących celowe działanie władz spory dotyczą motywów: czy była to represja wymierzona w naród ukraiński w celu stłumienia ukraińskich dążeń narodowych mogących zagrozić spoistości
ZSRR
(co w
2006
roku potwierdziły dokumenty z archiwum
NKWD
), czy też wynik klasowej nienawiści wobec chłopów. Spór dotyczy także osób odpowiedzialnych za tragedię: ówczesnych centralnych i lokalnych działaczy partyjnych –
Pawła Postyszewa
,
Stanisława Kosiora
,
Łazarza Kaganowicza
,
Waleriana Kujbyszewa
, a przede wszystkim –
Józefa Stalina
. Postrzeganie na świecieKraje oficjalnie uznające Wielki Głód za ludobójstwo
10 listopada
2003
dwadzieścia pięć krajów świata, w tym Rosja, Ukraina oraz Stany Zjednoczone wydały deklarację w związku z siedemdziesiątą rocznicą Wielkiego Głodu[17], w którym oddano cześć ofiarom, rozciągając jednak pamięć także o ofiary głodu innych narodów Związku Radzieckiego tego okresu. Według wypowiedzi przewodniczącego delegacji Rosji przy PACE dla agencji
ITAR-TASS
, Leonida Sluckiego
16 grudnia
2009
Komisja do spraw politycznych przy
Zgromadzeniu Parlamentarnym Rady Europy
(PACE) odmówiła uznania poprawki do sprawozdania o głodzie w ZSRR w latach 30., która uznawała go za akt ludobójstwa wobec narodu ukraińskiego. Oficjalny komunikat w tej sprawie spodziewany jest w styczniu 2010[18]. Za
ludobójstwo
uznają głód na Ukrainie rządy lub parlamenty 26 państw, w tym:
28 listopada
2006
r.
Rada Najwyższa
(parlament) Ukrainy przyjęła na wniosek prezydenta
Wiktora Juszczenki
ustawę uznającą Wielki Głód za zbrodnię
ludobójstwa
. Ustawę poparło 233 z 435 deputowanych obecnych na sali. "Za" głosowali członkowie prezydenckiego bloku
Nasza Ukraina
, frakcji
BJuT-y
Julii Tymoszenko
i
Socjalistycznej Partii
Ołeksandra Moroza
. Ustawy nie poparli komuniści i parlamentarzyści z prorosyjskiej
Partii Regionów
premiera
Wiktora Janukowycza
.
23 października
2008
Parlament Europejski
po debacie poświęconej Wielkiemu Głodowi przyjął rezolucję stwierdzającą : Wielki Głód, sztucznie wywołany na Ukrainie w latach 1932–1933, jest wstrząsającą zbrodnią przeciwko ludności Ukrainy i przeciwko ludzkości[19]. Śledztwo na Ukrainie w sprawie Wielkiego Głodu i wyrok sądu w sprawie
25 maja
2009
Służba Bezpieczeństwa Ukrainy
wszczęła oficjalne śledztwo w sprawie Wielkiego Głodu 1932-33 jako zbrodni
ludobójstwa
[20]. Po zakończeniu śledztwa w listopadzie 2009, w styczniu
2010
Prokuratura Generalna Ukrainy skierowała do sądu akt oskarżenia.
13 stycznia
2010
Sąd Apelacyjny w
Kijowie
po rozpoznaniu sprawy uznał
Józefa Stalina
,
Wiaczesława Mołotowa
,
Łazara Kaganowicza
,
Pawła Postyszewa
,
Stanisława Kosiora
,
Własa Czubara
i Mendla Chatajewicza za winnych zbrodni
ludobójstwa
określonych w art. 442 #.1 kodeksu karnego Ukrainy i umorzył jednocześnie postępowanie karne w związku ze śmiercią oskarżonych[21]. Stanowisko PolskiSejm Rzeczypospolitej Polskiej oddał w 2006 roku cześć ofiarom głodu oraz uznał głód za akt ludobójstwa[22]. „ Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 grudnia 2006 r. w sprawie uczczenia ofiar Wielkiego Głodu na UkrainieSejm Rzeczypospolitej Polskiej łącząc się w bólu z bliskimi ofiar Wielkiego Głodu na Ukrainie, który w latach 1932-1933 kosztował życie miliony mieszkańców ukraińskich wsi, potępia totalitarny reżim odpowiedzialny za to ludobójstwo. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyrażając swoje najgłębsze współczucie obywatelom Ukrainy, pragnie dać wyraz nadziei, że pamięć o ofiarach tej zbrodni pozostanie przestrogą przed wszelkimi formami totalitaryzmu, który jakże boleśnie dotknął XX-wieczną Europę, w tym szczególnie Polaków i Ukraińców. ” Postrzeganie na UkrainieWśród mieszkańców Ukrainy sprawa Wielkiego Głodu wzbudza emocje i duże rozbieżności zdań. Różnią się wspomnienia najstarszych, żyjących jeszcze świadków. Jedni przekazują okrutne świadectwa, inni, zwłaszcza mieszkający w dużych miastach czy w określonych lokalizacjach praktycznie nie zauważyli głodu, bądź postrzegają go jako na przykład przejściowe trudności w zaopatrzeniu w trudnych czasach. Rząd ukraiński po odzyskaniu niepodległości w
1991
roku rozpoczął program edukacji młodzieży i przypominania o tej wielkiej tragedii. Jest to de facto odkrywanie historii Ukrainy na nowo po dziesiątkach lat ukrywania prawdy o tych wydarzeniach. Oprócz samej edukacji szkolnej organizowane są uroczystości pamięci ofiar Głodu, czy okazjonalne wystawy zdjęć we wszystkich większych miastach Ukrainy[23]. Stanowisko Rosji
Duma
Federacji Rosyjskiej
w rezolucji uchwalonej
2 kwietnia
2008
sprzeciwiła się uznaniu Wielkiego Głodu za zbrodnię ludobójstwa. Głosi ona, że głodu z lat 30. XX wieku nie należy uznawać za ludobójstwo ani wykorzystywać jako narzędzia politycznego. Dokument przyjęty przez Dumę Państwową, niższą izbę parlamentu, 370 głosami "za" przy 56 przeciwnych stanowi odpowiedź na wielokrotne wyrażany przez Ukrainę zarzut, że sowieckie kierownictwo wywołało ten głód sztucznie specjalnie pod kątem Ukraińców. „ Nie ma historycznego dowodu, że głód został wywołany według kryteriów etnicznych. Jego ofiarami padły milionów obywateli Związku Radzieckiego, reprezentujących różne narody i narodowości zamieszkujące głównie rolnicze obszary kraju. Ta tragedia nie ma – i nie może mieć – jakichkolwiek międzynarodowo uznanych cech ludobójstwa i nie powinna być wykorzystywana jako narzędzie we współczesnych dywagacjach politycznych ” Rezolucję przyjęto w momencie, gdy prozachodnie kierownictwo Ukrainy zabiegało – ku zaniepokojeniu Rosji – o członkostwo w
NATO
[24]. Przypisy- ↑ Ze zwartymi oddziałami wojsk wewnętrznych
OGPU
i oddziałami
Armii Czerwonej
włącznie
- ↑ Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Jean-Louis Margolin "Czarna Księga Komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania" Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, str. 158
- ↑ Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tłumaczył Rafał Brzeski, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1997, , str. 120
- ↑
Norman Davies
"Europa", Wydawnictwo ZNAK, Kraków, 1999, , str.1024
- ↑ Nowa Encyklopedia Powszechna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2004, , tom 8, s. 385
- ↑ Raporty
OGPU
jak i relacje dyplomatów włoskich z Charkowa; Stéphane Courtois, Nicolas Werth, Jean-Louis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartosek, Jean-Louis Margolin "Czarna Księga Komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania" Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, str. 121
- ↑ " (...) Natomiast na terytorium Ukrainy OGPU ścigało kanibali. Kanibalizm, ten najbardziej przerażający skutek głodu, stał się w tych tragicznych miesiącach powszechny": Christopher Andrew, Oleg Gordijewski, KGB, tłumaczył Rafał Brzeski, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 1997, , str. 121
- ↑
Wspomnienia Zofii Pawłowskiej
- ↑ R. Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929–1932), Toruń 2005, s. 109-110.
- ↑ R. Kuśnierz, Wielki Głód, "Polityka" 2007, nr 48, s. 100.
- ↑ R. Kuśnierz, Wielki Głód, "Polityka" 2007,nr 48, s. 100.
- ↑ R. Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929–1932), Toruń 2005, s. 167–168
- ↑ R. Kuśnierz, Pomór w raju bolszewickim. Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu, Toruń 2005, s. 13
- ↑ R. Kuśnierz, Pomór w raju bolszewickim. Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu, Toruń 2005, s. 15
- ↑ R. Kuśnierz, Pomór w raju bolszewickim. Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu,
Toruń
2005, s. 17–19
- ↑ R. Kuśnierz, Pomór w raju bolszewickim. Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu,
Toruń
2005, s. 104;
R. Kuśnierz, Głód potępienia
, "
Wprost
" Nr 10 z 11 marca 2007, s. 69–70
- ↑ Preambuła brzmi: "W byłym Związku Radzieckim miliony mężczyzn, kobiet i dzieci padły ofiarą okrutnych poczynań totalitarnego reżimu. Wielki Głód na Ukrainie (Holodomor) z lat 1932–1933 pochłonął od siedmiu do dziesięciu milionów niewinnych istnień ludzkich i stał się narodową tragedią Ukraińców. W tym właśnie świetle postrzegamy działania upamiętniające 70. rocznicę Głodu, zorganizowane przy szczególnym udziale władz Ukrainy. Czcząc siedemdziesiątą rocznicę tragedii ukraińskiej wspominamy również miliony Rosjan, Kazachów i przedstawicieli innych narodów którzy zginęli z głodu w rejonie
Wołgi
, na
Przedkaukaziu
, w
Kazachstanie
i w innych częściach dawnego Związku Sowieckiego – w konsekwencji wojny domowej i przymusowej kolektywizacji, wywierając głębokie piętno w świadomości przyszłych pokoleń."(
Porozumienie 10.11.2003 w Nowym Jorku
) Tekst oryginalny :In the former Soviet Union millions of men, women and children fell victims to the cruel actions and policies of the totalitarian regime. The Great Famine of 1932–1933 in Ukraine (Holodomor), which took from 7 million to 10 million innocent lives and became a national tragedy for the Ukrainian people. In this regard we note activities in observance of the seventieth anniversary of this Famine, in particular organized by the Government of Ukraine. Honouring the seventieth anniversary of the Ukrainian tragedy, we also commemorate the memory of millions of Russians, Kazakhs and representatives of other nationalities who died of starvation in the Volga River region, Northern Caucasus, Kazakhstan and in other parts of the former Soviet Union, as a result of civil war and forced collectivization, leaving deep scars in the consciousness of future generations.
- ↑ Slucki powiedział, że "Wszelkie poprawki, zawierające słowo ludobójstwo, a także pewne priorytety w stosunku do innych republik ZSRR, które ucierpiały na skutek głodu, nie zostały uwzględnione"
PACE refuses to consider famine in USSR in 1930s as Ukrainian genocide – strona ITAR-TASS
- ↑ P6_TA-PROV(2008)0523 Commemoration of the Holodomor, the artificial famine in Ukraine (1932–1933) European Parliament resolution of 23 October 2008 on the commemoration of the Holodomor, the Ukraine artificial famine (1932–1933) The European Parliament,–having regard to the Treaty on European Union,having regard to the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms,having regard to the UN Convention for the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide,having regard to the Joint Statement issued at the 58th Plenary Session of the UN General Assembly on the 70th Anniversary of the Holodomor in Ukraine, which was supported by 63 States, including all the (then) 25 EU Member States,having regard to the Ukrainian Law on the 'Holodomor in Ukraine of 1932-1933', adopted on 28 November 2006,(...),A.whereas respect for human rights and fundamental freedoms are basic principles on which the EU is founded,B.whereas the UN Convention for the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide criminalises a number of acts committed with the intent to destroy, in whole or in part, a national, ethnic, racial or religious group: killing members of the group; causing serious bodily or mental harm to members of the group; deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to bring about its physical destruction in whole or in part; imposing measures intended to prevent births within the group; and forcibly transferring children of the group to another group,C.whereas the Holodomor famine of 1932–1933, which caused the deaths of millions of Ukrainians, was cynically and cruelly planned by Stalin's regime in order to force through the Soviet Union's policy of collectivisation of agriculture against the will of the rural population in Ukraine,D.whereas the commemoration of crimes against humanity in European history should help to prevent the occurrence of similar crimes in the future,E.whereas European integration has been based on a readiness to come to terms with the tragic history of the 20th century and a recognition that reconciliation with a difficult history does not denote any sense of collective guilt, but forms a stable basis for the construction of a common European future founded on common values and a shared and interdependent future,1.Makes the following declaration to the people of Ukraine and in particular to the remaining survivors of the Holodomor and the families and relatives of the victims:(a)recognises the Holodomor (the artificial famine of 1932–1933 in Ukraine) as an appalling crime against the Ukrainian people, and against humanity;(b)strongly condemns these acts, directed against the Ukrainian peasantry, and marked by mass annihilation and violations of human rights and freedoms;(c)expresses its sympathy with the Ukrainian people, who suffered in this tragedy, and pays its respects to those who died as a consequence of the artificial famine of 1932–1933;(d)calls on the countries which emerged following the break-up of the Soviet Union to open up their archives on the Holodomor in Ukraine of 1932–1933 to comprehensive scrutiny so that all the causes and consequences can be revealed and fully investigated(...)
pełny tekst rezolucji na stronie PE w języku angielskim
- ↑
"Ukrainska Prawda" 25.05.2009
- ↑
Семеро лідерів Компартії СРСР визнано винними в організації Голодомору, – рішення суду - ZAXID.NET
- ↑ Tekst uchwały na stronach sejmu
[1]
, projekt pełnej uchwały na stronach senatu
[2]
- ↑ W 2009 r. w
Sewastopolu
miała miejsce wystawa zorganizowana przez
Służbę Bezpieczeństwa Ukrainy
poświęcona ofiarom Wielkiego Głodu. Z sześciu zdjęć, które zaprezentowano na wystawie, według zastępcy Rady Miasta Sewastopola Andrieja Merkulowa cztery przedstawiały ofiary głodu na Powołżu i kryzysu w USA. Informację podały media rosyjskie
[3]
. Później Służba Bezpieczeństwa Ukrainy przyznała się do faktów sfałszowania zdjęć, twierdząc przy tym że sfałszowana część ekspozycji została spreparowana przez sewastopolską oficynę SBU z inicjatywy własnej i dołączona do reszty wystawy która była wystawiana w szeregu miast Ukrainy i do treści której pretensji nie było. Doradca głowy SBU Wołodymyr Wjatrowycz w wywiadzie do dziennika "Prawda Ukrainy" stwierdził że "przez nieznajomość/zaniedbanie/złą intencję rozmieścili zdjęcia czasów Wielkiej Depresji w USA. Wątpliwy plakat przewisiał na sali przez kilka dni
[4]
- ↑ PAP, 2 kwietnia, 16:40
Bibliografia, literatura- Hołodomor 1932-1933. Wielki Głód na Ukrainie w dokumentach polskiej dyplomacji i wywiadu. Wybór i opracowanie: Jan Jacek Bruski , Warszawa 2008, wyd.
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
, ;
- Jan Jacek Bruski, Большой голод на Украине в свете документов польской дипломатии и разведки , „Европа. Журнал Польского Института Международных Дел” (Warszawa) 2006, T. 6, № 4 (21), с. 97-152.
[13]
- Jan Jacek Bruski, Polska wobec Wielkiego Głodu na Ukrainie 1932-1933, w: Polska – Ukraina – Osadczuk. Księga jubileuszowa ofiarowana Profesorowi Bohdanowi Osadczukowi w 85. rocznicę urodzin, red.
Bogumiła Berdychowska
, Ola Hnatiuk, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2007, s. 213-246.
-
Robert Conquest
The Harvest of Sorrow : Soviet Collectivization an the Terror- Famine (1986),
- The Foreign Office and the Famine. British Documents on Ukraine and the Great Famine of 1932-1933, Kingston, Ontario – Vestal,
New York
1988.
- Andrea Graziosi, "Lettere da Kharkov. La carestia in Ucraina e nel Caucaso del Nord nei rapporti dei diplomatici italiani, 1932-33",
Torino
1991
- Голод 1932–1933 років в Україні: причини та наслідки, від. ред. В.М. Литвин, Київ 2003.
- Investigation of the Ukrainian Famine. Report to Congress Commission on the Ukraine Famine. Adopted by the Commission April 19, 1988, Submitted to Congress April 22, 1988, Washington 1988.
-
Robert Kuśnierz
, Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle zbiorów
Archiwum Akt Nowych
oraz Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, „
Dzieje Najnowsze
” 2007, nr 2, s. 129-159.
- Robert Kuśnierz, Ukraina w latach kolektywizacji i Wielkiego Głodu (1929–1933), Toruń 2005,wyd. Adam Marszałek ss. 336.
- Robert Kuśnierz, Pomór w "raju bolszewickim". Głód na Ukrainie w latach 1932–1933 w świetle polskich dokumentów dyplomatycznych i dokumentów wywiadu., Toruń 2008, ss. 205.
- Robert Kuśnierz, Propaganda radziecka w okresie Wielkiego Głodu na Ukrainie (1932–1933), „Dzieje Najnowsze” [Warszawa] 2004, nr 4, s. 29-46.
- Robert Kuśnierz, Głód na Ukrainie w roku 1933 na łamach prasy, „Res Historica” [Lublin] 2005, t. 21, s. 79-90.
- Robert Kuśnierz, "Likwidacja kułaków jako klasy" na Ukrainie, „Rocznik Chełmski” [2004]-2006, t. 10, s. 205-222.
- Robert Kuśnierz, Участь української громадськості Польщі в допомогових та протестаційних акціях проти голодомору в Україні, “Український Історичний Журнал”
Kijów
2005, nr 2, s. 131-141.
- Robert Kuśnierz, Nie tylko
Pawlik Morozow
,
Mówią Wieki
2005, nr 9, s. 26-30.
- Robert Kuśnierz, Wielki Głód, "
Polityka
" 2007,nr 48, s. 100-103.
-
Robert Kuśnierz, Głód potępienia
, "
Wprost
" Nr 10 z 11 marca 2007, s. 69–70;
-
Tadeusz A. Olszański, Polityka historyczna Juszczenki – próba podsumowania, "Tydzień na Wschodzie", 27.01.2010,
Ośrodek Studiów Wschodnich
-
Tadeusz A. Olszański, Ukraina pamięta, świat uznaje – Miejsce Hołodomoru w ukraińskiej polityce historycznej, 8.12.2008
,
Ośrodek Studiów Wschodnich
.
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Wielki Głód na Ukrainie":
Adwentyzm
...
I wiek
...
Brno
...
Uznam
...
Vytautas Landsbergis
...
Władysław Komar
...
1484
...
1499
...
Iwan IV Groźny
...
XVI wiek
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Wielki Głód na Ukrainie":
Pochwała przyjaźni i hartu ducha w opowiadaniu ˝Stary człowiek i morze˝ (plansza 10)
...
010c. Rzym (plansza 12)
...
010b. Rzym (plansza 19)
...
|