Wilgotne lasy strefy umiarkowanej, lasy deszczowe strefy umiarkowanej, zawsze zielone lasy deszczowe strefy umiarkowanej –
formacja roślinna
zdominowana przez wiecznie zielone lasy występujące na obszarach panowania wilgotnych odmian
klimatu umiarkowanego
i
podzwrotnikowego
. Jeden z typów
lasów deszczowych
.
Charakterystyka
Rozmieszczenie wilgotnych lasów strefy umiarkowanej
Lasy te odróżniają się od lasów formacji sąsiednich przede wszystkim ze względu na warunki klimatyczne. Większość obszarów zajmowanych przez nie leży w obrębie morskich odmian klimatu, niektóre w obrębie odmian górskich.
Klimat morski
strefy umiarkowanej i podzwrotnikowej charakteryzuje się stosunkowo stałą temperaturą i rozkładem opadów. Na obszarach tych jest stale ciepło i wilgotno w stopniu odpowiednim dla roślin, dzięki czemu
okres wegetacyjny
trwa niemal bez przerwy cały rok. Natomiast formacje roślinne głębi lądu charakteryzuje przerwa w
wegetacji
w porze suchej lub mroźnej. Całoroczny okres wegetacyjny i duża wilgotność upodabnia tę formację do deszczowych lasów strefy równikowej, która jednak jest cieplejsza i wilgotniejsza. Obie strefy lasów deszczowych zbliżają się do siebie w południowo-wschodniej Azji. Odmianą tego typu lasów są deszczowe i mgielne lasy górskie stref cieplejszych. Pomimo pewnych cech wspólnych klimatu (duża wilgotność, brak trwałych okresów mrozu lub upału, mała zmienność sezonowa) do formacji tej zalicza się
ekosystemy
leśne leżące w różnych
strefach klimatycznych
różniących się pozostałymi parametrami. W strefie umiarkowanej klimat jest łagodzony przez morze, co polega na ogrzewaniu zimą i chłodzeniu latem, przez co nie występują typowe dla tej strefy pory roku bardzo zimne i ciepłe, w strefie podzwrotnikowej i zwrotnikowej wpływ morza lub gór polega na chłodzeniu latem i stałej ilości opadów, przez co nie występują, typowe dla tych stref, pory roku suche i deszczowe. Mimo to klimat, w którym występują lasy tego typu może różnić się pod względem średniej temperatury, ilości opadów i innych czynników. Długi okres wegetacyjny wiąże się z tym, że budujące tę formację drzewa nie zrzucają okresowo liści, które są zwykle drobne i skórzaste. Las jest gęsty, średnio wysoki i o niewielu warstwach (w porównaniu z lasami równikowymi). Występuje dużo mchów i porostów, w tym
epifitycznych
[1].
Pirofityzm
jest rzadki.
Zróżnicowanie
Lasy deszczowe strefy umiarkowanej nie tworzą zwartej strefy, lecz zajmują izolowane obszary w różnych częściach świata tworząc lokalne odmiany. W
Ameryce Południowej
są to lasy waldiwijskie, na wschodnim wybrzeżu
Morza Czarnego
– lasy kolchidzkie.
Wilgotne lasy iglaste zachodniego wybrzeża Ameryki Północnej
W Ameryce Północnej wilgotne lasy strefy umiarkowanej zajmują obszary na
zachodnim wybrzeżu
, w zasięgu oddziaływania
Prądu Alaskańskiego
. Ciągną się one południkowym pasem nadpacyficznym od wyspy
Kodiak
po północną
Kalifornię
. Mrozy niemal nie występują – średnia temperatura stycznia na południowym wybrzeżu
Alaski
wynosi ok. 0-3 °C, a na wybrzeżu Kalifornii 8-9 °C. Opady znaczne.
Gleby brunatne
, także
szarobrunatne
, zbielicowane. W części południowej (Kalifornia,
Oregon
) dominujące gatunki drzew to
sekwoja wieczniezielona
,
klon wielkolistny
, w części północnej –
choina zachodnia
i
żywotnik olbrzymi
. Wszędzie pospolite są również
świerk sitkajski
i
jedlica zielona
. Wyżej występują bory sosnowo-modrzewiowe. Drzewa liściaste, np.
olsza
Alnus rubra lub
dąb
Quercus garryana są rzadkie. W strefie tej występują też zakrzaczone lub otwarte
torfowiska
budowane głównie przez
torfowca brunatnego
. Epifity, np.
widliczka
Selaginella oregona,
paprotka
Polypodium scouleri, są powszechne[2]. Ze względu na iglasty charakter lasów i podobne rodzaje drzew (sekwoja, żywotnik, świerk, jedlica) w niektórych opracowaniach lasy te łączone są z formacjami roślinnymi, z którymi sąsiadują na północy (tajga) lub południu (lasy typu śródziemnomorskiego), jednak fizjonomia drzewostanu i warunki klimatyczne tych formacji są zupełnie odmienne, gdyż są one suchsze, a w wegetacji zaznacza się wyraźna przerwa wywołana mrozem lub letnią suszą.
Lasy euksyńskie
Na wschodnich i południowych wybrzeżach
Morza Czarnego
występują lasy euksyńskie zbliżone do sąsiednich formacji roślinnych.
Fitosocjologicznie
da się w nich wyodrębnić zbiorowiska leśne z czterech klas: Alnetea glutinosae euxina (nawiązujące do
olsów
), Querco-Fagetea orientalis (nawiązujące do
lasów liściastych zrzucające liście na zimę
), Piceo-abietea pontica (nawiązująca do
borów
) oraz Oleo-Punicetea (nawiązujące do roślinności śródziemnomorskiej)[2]. Lasy liściaste to głównie lokalne odmiany
buczyn
i
dąbrów
. Budowane są one m.in. przez liczne gatunki dębów i
sosen
, a także
buka wschodniego
,
graba
, i
kasztana jadalnego
. W odróżnieniu od typowych wilgotnych lasów podzwrotnikowych, gatunki zimozielone są rzadkie. Odmiany występujące na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego nazywane są lasami kolchidzkimi. W systemie regionalizacji
WWF
szerokolistne lasy euksyńsko-kolchidzkie tworzą ekoregion PA0422[3]
Lasy hyrkańskie
Lasy hyrkańskie występujące na południowo-zachodnim i południowym wybrzeżu
Morza Kaspijskiego
, u podnóża
Elbursu
, są nieco podobne do oddzielonych od nich pasmem
Kaukazu
lasów euksyńskich. Główne klasy fitosocjologiczne wyróżniane wśród nich to olszyny hyrkańskie Alnetea hyrcanica, lasy liściaste z klasy Zelkovo-Parrotietea i górskie buczyny Fagetea hyrcanica[2]. Sezon wegetacyjny trwa cały rok, ale latem jest suszej (choć wilgotno) i znacznie cieplej niż zimą. W systemie regionalizacji WWF mieszane lasy kaspijsko-hyrkańskie tworzą ekoregion PA0407[4]
Zawsze zielone lasy podzwrotnikowe Azji Południowo-Wschodniej
W południowej i wschodniej części
Chin
, w południowej części
Korei
i
Japonii
, a także na stokach
Himalajów
i gór
Archipelagu Sundajskiego
występują wilgotne lasy podzwrotnikowe. Znajdują się one pod klimatycznym wpływem
monsunów
[2].
Lasy południowe (południowoandyjskie)
W strefie klimatu morskiego w
Chile
występują lasy południowoandyjskie, głównie
lasy waldiwijskie
. Wskutek oddziaływania oceanu opady są równomiernie rozłożone w ciągu roku, częste jest zamglenie, a mrozy zdarzają się rzadko. Właściwy las waldiwijski – wilgotny las
tique
występuje w strefie dużych opadów. Budowany jest przez wysokie (do 40-50 m) zimozielone drzewa. Gatunki je budujące często są
endemitami
, jak np. Aextoxicon punctatum. Liczne są
liany
i epifity. Na miejscach
zabagnionych
rosną lasy
alerce
, budowane głównie przez
ficroję cyprysowatą
[2]. W systemie regionalizacji WWF waldiwijskie lasy strefy umiarkowanej tworzą ekoregion NT0404[5]. Poza typowymi lasami waldiwijskimi do lasów południowych zaliczane są zrzucające liście na zimę lasy pośrednie między lasami wilgotnymi a śródziemnomorskimi: roble (dominacja Nothofagus obliqua) i rauli (dominacja Nothofagus procera), zimozielone patagońsko-magellańskie lasy coihe (dominacja Nothofagus dombeyi) i guido (dominacja Nothofagus betuloides) i inne, tj. typowe
lasy liściaste zrzucające liście na zimę
i zarośla subpolarne[2].
Wilgotne lasy eukaliptusowe
W
Australii
strefy wilgotnych lasów równikowych, podzwrotnikowych i strefy umiarkowanej tworzą szereg przejść i tworzą przerywany pas płatów leżących wśród roślinności suchej po wschodniej stronie
Wielkich Gór Wododziałowych
. Wilgotne lasy podzwrotnikowe są zdominowane przez Eucalyptus amygdalina, podczas gdy w strefie umiarkowanej dominują Eucalyptus regnans,
Eucalyptus globulus
, Eucalyptus gigantea, Eucalyptus obliqua, a także
bukany
i paprocie drzewiaste, np.
Dicksonia antarctica
[2]. W regionalizacji WWF wilgotne lasy stref podzwrotnikowej i umiarkowanej należą do kilku ekoregionów, przy czym lasem deszczowym w ścisłym znaczeniu, tj. bez charakteru
pirofitycznego
, określany jest jedynie ekoregion AA0413 (tasmańskie lasy deszczowe strefy umiarkowanej)[6].
Wilgotne lasy podzwrotnikowe i zawsze zielone lasy liściaste Nowej Zelandii
Las deszczowy w Parku Narodowym Fiordland na Nowej Zelandii
Obie główne wyspy
Nowej Zelandii
leżą w większości w strefie wilgotnych lasów, przy czym
Wyspa Północna
głównie w strefie lasów podzwrotnikowych, a
Wyspa Południowa
głównie w strefie umiarkowanej. Las podzwrotnikowy nazywany jest lasem kauri od budującego najwyższe piętro
drzewostanu
gatunku, tj.
soplicy kauri
. Liczne są też paprocie drzewiaste, występują
palmy
, zdarzają się bukany. Bukany są dominantami w lasach Wyspy Południowej – Nothofagus cliffortioides na wyżynach i Nothofagus fusca na nizinach[2].
Kontrowersje klasyfikacyjne
Lasy tej formacji nie we wszystkich systemach są wyodrębniane z innych, większych
biomów
, zwłaszcza w
geobotanice
kontynentalnej Europy. Lasy tego typu występujące na zachodnim wybrzeżu Ameryki Północnej i nad
Morzem Ochockim
bywają włączane do
tajgi
[7]. Wilgotne lasy europejskich wybrzeży
Atlantyku
oraz wybrzeży Morza Ochockiego, a także Nowej Zelandii bywają włączane do biomu
lasów liściastych zrzucających liście na zimę
. Niektórzy z kolei uznają tę formację za odmianę
deszczowych lasów równikowych
włączając do niej również wilgotne lasy strefy zwrotnikowej, np. na Florydzie[8]. Istnieją również systemy bardziej szczegółowe, w których poszczególne typy tych lasów nie są ze sobą łączone, lecz rozpatrywane osobno, jako wilgotne lasy iglaste (w zachodniej Ameryce Północnej), wilgotne lasy podzwrotnikowe (częściowo zimozielone) (w strefie podzwrotnikowej), lasy południowe (w Ameryce Południowej), lasy euksyńskie (w okolicach Kaukazu) itp.[2] Z powodu różnic ujęć stosowanie nazwy "lasy deszczowe strefy umiarkowanej" może prowadzić do nieporozumień. W polskiej tradycji nazwa "las deszczowy" była rzadko używana. W tradycji anglojęzycznej nazwa temperate rainforest odnosi się głównie do lasów tego typu w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii. W przypadku lasów atlantyckiego wybrzeża Europy w publikacjach naukowych podkreśla się podobieństwo do strefy lasów deszczowych w Ameryce Płn., ale raczej bez stosowania tej nazwy do lasów europejskich[9]. Ze względu na duże zróżnicowanie lokalne, tworzone w danych tradycjach naukowych definicje mogą nie pokrywać się z definicjami innych badaczy. Jedna z definicji określa strefę deszczowych lasów strefy umiarkowanej przez następujące parametry:
- powyżej 1400 mm rocznego opadu
- chłodne lato związane z niewielkimi sezonowymi zmianami temperatury
- średnia roczna temperatura 4-12 °C
- rzadkie
pożary
(z wyjątkiem pirofitycznych lasów sekwojowych)[10].
Tymczasem inne definicje ograniczają się do określenia, że są to lasy strefy umiarkowanej o dużej (powyżej 50 cali, tj. ok. 1300 mm) sumie opadów[11] lub do ustalenia zakresu średniej temperatury od powyżej 0 °C do ok. 20 °C przy opadach powyżej 2 000 mm[12].
Przypisy
- ↑ Charles Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczeń i liczebności. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 1997. .
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Zbigniew Podbielkowski: Fitogeografia części świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. .
- ↑ Ramaz Gokhelashvili:
Euxine-Colchic broadleaf forests (PA0422)
(
ang.
). WWF. [dostęp 14 lipca 2009].
- ↑ Ramaz Gokhelashvili:
Caspian Hyrcanian mixed forests (PA0407)
(
ang.
). WWF. [dostęp 14 lipca 2009].
- ↑ Cecilia Smith:
Valdivian temperate forests (NT0404)
(
ang.
). WWF. [dostęp 14 lipca 2009].
- ↑ Miranda Mockrin:
Tasmanian temperate rain forests (AA0413)
(
ang.
). WWF. [dostęp 15 lipca 2009].
- ↑ Franz Firbas: Geografia roślin. W: Eduard Strasburger [red.]: Botanika: podręcznik dla szkół wyższych. Wyd. 2 pol. wg 28 oryg. Warszawa: PWRiL, 1967.
- ↑
January Weiner
: Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 1999. .
- ↑ por: Michai Coroi, Micheline Sheehy Skeffington, Paul Giller, Colin Smith i inni. Vegetation diversity and stand structure in streamside forests in the south of Ireland. „Forest Ecology and Management”. 202 (1-3), ss. 39–57 (2004). Elsevier Science B.V.
doi:10.1016/j.foreco.2004.06.034
(
ang.
).
- ↑
The Rain Forest Atlas: A Review of Past and Current Research
(
ang.
). Inforain. [dostęp 15 lipca 2009].
- ↑
Temperate Rainforests: Glossary
(
ang.
). Exploring the Environment®. [dostęp 15 lipca 2009].
- ↑
The Temperate Rainforest
(
ang.
). Marietta College. [dostęp 15 lipca 2009].