Henryk Stanisław Mościcki ( 30 października 1881 w Ciechanowcu na Podlasiu , zm. 13 grudnia 1952 w Krakowie ) – polski historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Jagiellońskiego , członek Polskiej Akademii Umiejętności .

Był synem Władysława (farmaceuty) i Stanisławy z Niedziałkowskich. Uczęszczał do gimnazjum w Białymstoku , w latach 1902 - 1906 studiował historię na Uniwersytecie Lwowskim , m.in. pod kierunkiem Szymona Askenazego i Ludwika Finkela . Od 1906 był profesorem historii w Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Ursynowie , od 1916 dyrektorem tej szkoły. Kierował Katedrą Historii Polski w Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie (1909-1918), następnie w Wolnej Wszechnicy Polskiej (1918-1930). W latach 1916-1920 wykładał zagadnienia polityki carskiej w XIX-wiecznej Polsce w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W 1920 habilitował się z historii nowożytnej Polski na Uniwersytecie Jagiellońskim, był docentem w Katedrze Historii Polski i Litwy Uniwersytetu Wileńskiego (1920-1921), a od 1921 w Katedrze Historii Polski Nowożytnej Uniwersytetu Warszawskiego. Poza pracą na uczelni był naczelnikiem Wydziału Historyczno-Naukowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (1918-1934). W 1936 został profesorem tytularnym Uniwersytetu Warszawskiego.

W czasie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie. W 1944 był więziony na Pawiaku i we Wrocławiu , po powstaniu warszawskim przeniósł się do Krakowa. Po wojnie był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, pracował w Katedrze Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. W 1947 organizował obchody Roku Kościuszkowskiego w Krakowie. W 1918 został członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego , w 1945 członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności. Należał także m.in. do Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie. Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta , Medalem X-lecia Odzyskania Niepodległości, jugosłowiańskim Orderem Św. Sawy, węgierskim Krzyżem Zasługi II klasy, greckim Krzyżem Zbawiciela. W poglądach politycznych sympatyzował z sanacją , był przeciwnikiem endecji oraz umiarkowanym antyklerykałem.

Jego zainteresowania naukowe obejmowały historię Polski XIX wieku , historię Europy Wschodniej XVIII i XIX wieku oraz biografistykę. Zajmował się m.in. stosunkami polsko-litewskimi w latach 1815-1830 oraz rządami Michaiła Murawjewa na Litwie w okresie powstania styczniowego . Badał kontakty patriotycznej młodzieży wileńskiej z tajnymi związkami w Królestwie Polskim i dekabrystami (poświęcił temu pracę Promieniści, filomaci i filareci, 1916). Był autorem wielu biografii postaci historii Polski przełomu XVIII i XIX wieku, m.in. Jana Henryka Dąbrowskiego , Jana KIlińskiego , Szymona Konarskiego , Tadeusza Kościuszki , Józefa Wybickiego ; wydał wiele pamiętników, m.in. Józefa Wybickiego (1905), a także Trzy po trzy Aleksandra Fredry (1917), Listy (1917) i Pisma (1947) Tadeusza Kościuszki. Przygotował do wydania zbiór materiałów do dziejów Legionów Polskich we Włoszech Ludzie wolni są braćmi (1947). Był autorem przedmów do powieści historycznych Walerego Przyborowskiego . Współpracował z pismami "Tygodnik Ilustrowany" i "Kwartalnik Historyczny" oraz Polskim Radiem . Jednym z jego studentów był Stanisław Herbst .

Był autorem wielu publikacji naukowych, m.in.:

• Wilno i Warszawa w " Dziadach " Mickiewicza . Tło historyczne III części "Dziadów" (1908)
• Dzieje porozbiorowe Litwy i Rusi (1910-1913, 2 tomy)
• Generał Jasiński i powstanie kościuszkowskie (1917)
• Jan Kiliński szewc warszawski, pułkownik wojsk polskich (1919)
• WILNO - dzieje miasta, piękno Wilna, kulturalna godność Wilna (1922)
• Pozgonna część dla księcia Józefa (1922)
• Dzieje porozbiorowe Polski w aktach i dokumentach, 1772-1807 (1923)
• Pod berłem carów (1924)
• Białystok . Zarys historyczny (1933)
• Historia XX wieku (1935, z Janem Cynarskim )
• Historiografia powstania styczniowego ostatnich lat piętnastu (1938)

Źródła

• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O (pod redakcją Andrzeja Śródki i Pawła Szczawińskiego), Ossolineum, Wrocław 1984
• http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3943822