Pomnik Wojciecha Korfantego w Siemianowicach Śląskich
Tablica pamiątkowa ku czci Wojciecha Korfantego w kościele pw. św. Krzyża w Siemianowicach Śląskich
Wojciech Korfanty (ur. jako Adalbert Korfanty
20 kwietnia
1873
w osadzie Sadzawka (obecnie
Siemianowice Śląskie
), zm.
17 sierpnia
1939
w
Warszawie
) –
polski
przywódca narodowy
Górnego Śląska
, związany z
chrześcijańską demokracją
.
Biografia
Wczesne lata
Urodził się w rodzinie Karoliny z domu Klecha i Józefa, górnika kopalni Fanny. W 1879 rozpoczął naukę w szkole ludowej w Siemianowicach, następnie, od 1885, uczęszczał do
katowickiego
Gimnazjum Królewskiego (w budynku obecnie mieści się
Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie
[1]), gdzie poznał
Konstantego Wolnego
. W szkole tej założył tajne kółko, którego celem było szerzenie
kultury polskiej
i znajomości literatury. Nawiązał kontakty z działaczami z Wielkopolski. Brał udział w propolskich zebraniach. Negatywnie wyrażał się o
Bismarcku
za co został relegowany 14 sierpnia 1895 z klasy maturalnej. Szkołę średnią ukończył w grudniu 1895, po interwencji
Józefa Kościelskiego
, posła do
Reichstagu
z
Wielkopolski
, jako ekstern i jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na politechnice w
Charlottenburgu
. Jesienią 1896 przeniósł się na Królewski Uniwersytet we
Wrocławiu
(Königliche Universität zu Breslau). Mieszkał w pokoju wynajętym przy Ottostraße 19 (dziś ul.
Kazimierza Jagiellończyka
), studiował na Wydziale Filozoficznym i zaliczył dwa semestry roku akademickiego 1896/1897. Przerwał studia na dwa lata, podczas których jako korepetytor u litewskiego arystokraty Witolda Jundziłły zarobił pieniądze na dalsze studia. Podjął studia na tym samym wydziale, miał m.in. zajęcia z ekonomii politycznej u profesora Wernera Sombarta, z którym utrzymywał kontakty jeszcze przez wiele lat. Mieszkał w tym czasie w pensjonacie przy Neue Junkerstrasse 5c, (ul.
Jana Kilińskiego
). W maju 1901 przeniósł się na ostatni semestr do
Berlina
, gdzie w sierpniu zakończył studia.
Działalność polityczna
W latach 1901–1908 był członkiem
Ligi Narodowej
, w ramach której współpracował z
Romanem Dmowskim
. Od 1901 był redaktorem naczelnym Górnoślązaka. W 1902 przebywał w więzieniu we
Wronkach
za publikację artykułów pt. Do Niemców i Do moich braci Górnoślązaków. W latach 1903–1912 i 1918 poseł do
Reichstagu
oraz pruskiego
Landtagu
(1903–1918), gdzie przystąpił do Koła Polskiego, podczas gdy śląscy Polacy przystępowali do tej pory do klubu parlamentarnego
Niemieckiej Partii Centrum (Zentrum)
. W czerwcu 1918 wygrał wybory uzupełniające do Reichstagu niemal dwukrotną przewagą. Konkurując z
Benno Nehlertem
, zyskał nawet poparcie Niemców, mimo że opowiadał się za oderwaniem od Cesarstwa Niemieckiego Śląska, Wielkopolski i części Pomorza[2]. 25 października 1918 wystąpił w Reichstagu z głośnym żądaniem przyłączenia do państwa polskiego wszystkich ziem polskich zaboru pruskiego oraz
Górnego Śląska
. 24 maja 1909 zawiązało się w Pozaniu
Polskie Towarzystwo Demokratyczne
, którego celem miało być zespolenie żywiołów demokratycznych ku obronie bytu narodowego oraz pracy nad rozwojem żywiołu polskiego w Rzeszy niemieckiej. Do rady głównej weszli z Poznania m.in.: Antoni Chłapowski, Bernard Chrzanowski, Jan Zabłocki, ze Śląska poseł Wojciech Korfanty, a z wychodźstwa
Stanisław Kochowicz
. W latach 1918–1919 był członkiem
Naczelnej Rady Ludowej
stanowiącej rząd
Wielkopolski
podczas
powstania wielkopolskiego
.
W 1920 był Polskim Komisarzem
Plebiscytowym
na Górnym Śląsku. Po niekorzystnej dla Polaków interpretacji wyników plebiscytu, przeprowadzonego zresztą w atmosferze wzajemnego zastraszenia, terroru oraz obustronnej manipulacji (np. po stronie niemieckiej sprowadzenie 180 000 wyborców niezwiązanych bezpośrednio ze Śląskiem), proklamował i stanął na czele
III powstania śląskiego
. W tym momencie pojawiają się pierwsze poważniejsze kontrowersje związane z jego osobą. Albowiem Korfanty nie wierzył w szanse powodzenia powstania, widząc w nim jedynie zbrojną manifestację ludu górnośląskiego, która miała polegać na zwróceniu uwagi Komisji Międzysojuszniczej mającej dokonać podziału terenu plebiscytowego między Polskę a Niemcy. Dlatego też zarządził wstrzymanie walk jeszcze w czasie, gdy inicjatywa na froncie należała do Polaków. Obrońcy Korfantego wskazują, że Polacy mieli przewagę w starciach z nacjonalistycznymi bojówkami, ale nie mieliby żadnych szans z regularną armią niemiecką, zaś ostateczną decyzję w sprawie Śląska i tak podjęła Komisja Międzysojusznicza niezależnie od wyniku walk, które mogły stanowić jedynie posiłkowy argument. Jednak utrata inicjatywy powstańców na froncie nastąpiła dopiero po decyzjach dyktatora. W lipcu 1921 opuścił Śląsk, desygnując na stanowisko swego następcy
Józefa Rymera
, który wkrótce został przewodniczącym
Naczelnej Rady Ludowej
na Górnym Śląsku.
W
odrodzonej Polsce
w latach 1922–1930 sprawował mandat posła na
Sejm
I i II kadencji. Związany był z
Chrześcijańską Demokracją
(ChD). W obliczu niepowodzenia misji stworzenia gabinetu
Artura Śliwińskiego
, 14 lipca został desygnowany przez Komisję Główną Sejmu RP na premiera rządu. Jednak wobec protestu swojego przeciwnika, naczelnika państwa
Józefa Piłsudskiego
i groźby przeprowadzenia strajku generalnego przez
PPS
, nie rozpoczął formowania rządu, a 29 lipca komisja wycofała jego desygnację.
Od października do grudnia 1923 był wicepremierem w rządzie
Wincentego Witosa
i jego doradca z ramienia ChD. Od 1924 wydawał dzienniki "Rzeczpospolita" i "Polonia".
Ostatnie lata
W 1930 aresztowany i wraz z posłami
Centrolewu
osadzony w
twierdzy brzeskiej
, jednak z samego
procesu brzeskiego
został wyłączony. Po uwolnieniu powrócił na
Górny Śląsk
, gdzie jednak jako polityczny przeciwnik wojewody
Michała Grażyńskiego
był stale zagrożony następnym aresztowaniem. Zasiadał w
Sejmie Śląskim
oraz
Senacie RP
III kadencji. Wiosną 1935 w obawie przed represjami udał się na emigrację do
Pragi
w Czechosłowacji. Do kraju nie mógł wrócić nawet w 1938 na pogrzeb swego syna Witolda, gdyż rząd premiera
Sławoja Składkowskiego
odmówił wydania mu
listu żelaznego
. Po aneksji Czechosłowacji wyjechał przez Niemcy do Francji. Był jednym z założycieli
Frontu Morges
, a później organizatorem i prezesem
Stronnictwa Pracy
(połączenie
Chadecji
i
Narodowej Partii Robotniczej
). W kwietniu 1939 po wypowiedzeniu przez
III Rzeszę
układu o nieagresji i niestosowaniu przemocy, powrócił do Polski, jednak mimo chęci walki z Niemcami został aresztowany i osadzony na
Pawiaku
. Pomimo protestów opinii publicznej spędził tam prawie 3 miesiące. Ciężko chory, zwolniony został 20 lipca 1939 – prawdopodobnie z obawy, by nie zmarł w więziennej celi. Z jego śmiercią związane jest wiele niejasności. Jedna z hipotez mówi, że zatruł się oparami arszeniku, którymi nasączone były ściany jego celi (zeznanie dr płk. Bolesława Szareckiego Londyn 1940[3]).
Pogrzeb Korfantego, na który przybyło ok. 5 tys. ludzi, stał się wyrazem poparcia dla prowadzonej przez niego polityki niepodległościowej.
Ordery i odznaczenia
Życie prywatne
Narzeczoną Wojciecha Korfantego była ekspedientka z
bytomskiego
domu towarowego braci Barasch,
Elżbieta Szprotówna
. Termin ślubu wyznaczono na 1 lipca 1903 w
kościele Świętej Trójcy
. W przeddzień tej daty niespodziewanie proboszcz Reinhold Schrimeisen zwrócił mu ofiarę i uzależnił udzielenie ślubu od przeproszenia atakowanych przez Wojciecha Korfantego proniemieckich księży (m.in. odmawiali oni Polakom rozgrzeszenia za czytanie propolskiej prasy). Inspiratorem odmowy mógł być władający diecezją wrocławską kardynał
Georg Kopp
. Korfanty odmówił przeprosin, wyjechał z narzeczoną do
Krakowa
, dopełnił obowiązku sześciu tygodni zamieszkania w monarchii habsburskiej a następnie udzielono mu w końcu ślubu w
kościele Św. Krzyża
5 października 1903 przy poparciu kleru krakowskiego.
Wnukiem jego brata Jana jest senator
PiS
Bronisław Korfanty
.
Upamiętnienie
- Korfanty (pociąg pancerny) –
III powstanie śląskie
(1921)
-
Korfanty (samochód pancerny)
-
Korfantów
(miasto na terenie województwa opolskiego)
- Korfanty – pociąg
InterCity
relacji
Wrocław
–
Katowice
–
Warszawa
- Plac Korfantego w Miliczu, Tychach i Wodzisławiu Śląskim
-
Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach
, w Gliwicach i w Zabrzu
- Ulice Korfantego w Bełchatowie, Bieruniu, Bytomiu, Gierałtowicach, Jastrzębiu Zdroju, Kędzierzynie-Koźlu, Knurowie, Mysłowicach, Piekarach Śląskich, Pszczynie, Radlinie, Rybniku, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach Śląskich, Szczecinie, Świętochłowicach, Tarnowskich Górach, Warszawie, Wrocławiu i Żorach
- Osiedle Korfantego w Żorach
- Gimnazjum nr 6 w Rudzie Śląskiej
- Gimnazjum nr 1 w Mysłowicach
- Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa
- Gimnazjum nr 1 w Katowicach
- Zespół Szkół nr 2 w Jastrzębiu Zdroju
- Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących nr 1 w Chorzowie
- Gimnazjum nr 3 w Siemianowicach Śląskich
- Osiedle Korfantego w Siemianowicach Śląskich
- Szkoła podstawowa nr 15 w Siemianowicach Śląskich
- Zespół szkół nr 3 w Siemianowicach Śląskich
- Gimnazjum nr 9 w Zabrzu
- Publiczna Szkoła Podstawowa nr 18 w Kędzierzynie-Koźlu
Rok 2009 został ustanowiony przez
Sejmik województwa
śląskiego
Rokiem Korfantego[5].
Zobacz też
Przypisy
Linki zewnętrzne