Społeczeństwo informacyjne – tym terminem określa się
społeczeństwo
, w którym towarem staje się
informacja
traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przechowywanie, przesyłanie, przetwarzanie informacji).
Termin został wprowadzony w
1963
roku przez Japończyka T. Umesao (wersja oryginalna "jōhōka shakai") w artykule o teorii ewolucji społeczeństwa opartego na technologiach informatycznych, a spopularyzowany przez K. Koyama w 1968 roku w rozprawie pt. "Wprowadzenie do Teorii Informacji" (Introduction to Information Theory). W
Japonii
powstał również "Plan utworzenia społeczeństwa informacyjnego, jako cel narodowy na rok
2000
". Była to realna strategia zakładająca informatyzację kraju, prowadzącą do rozwoju intelektualnego kraju oraz tworzenia wiedzy, a nie dalsze uprzemysławianie kraju i wzrost dóbr materialnych.
Społeczeństwo informacyjne odnosi się do technicznych narzędzi
komunikacji
, magazynowania i przekształcania informacji.
Teorie rozwoju społecznego przedstawiają społeczeństwo informacyjne jako kolejny etap rozwoju społecznego, po społeczeństwie przemysłowym. Nazywane jest ono również społeczeństwem post nowoczesnym, ponowoczesnym lub poprzemysłowym. Z punktu widzenia społecznego podziału pracy, społeczeństwem informacyjnym jest zbiorowość, w której większość spośród zawodowo czynnych, zatrudnionych jest przy przetwarzaniu informacji. D. Bell określał pracę człowieka przednowoczesnego jako grę człowieka z przyrodą, człowieka nowoczesnego jako grę człowieka z naturą nieożywioną a pracę człowieka ponowoczesnego jako grę między ludźmi. Cechy charakterystyczne społeczeństwa informacyjnego to m.in.:
- Wysoko rozwinięty sektor usług, przede wszystkim sektor usług nowoczesnych (
bankowość
,
finanse
,
telekomunikacja
,
informatyka
, badania i rozwój oraz zarządzanie). W niektórych krajach w tym sektorze pracuje przeszło 80% zawodowo czynnej ludności, przy czym sektor usług tradycyjnych przekracza nieznacznie 10%.
-
Gospodarka
oparta na
wiedzy
.
- Wysoki poziom scholaryzacji społeczeństwa.
- Wysoki poziom
alfabetyzmu
funkcjonalnego w społeczeństwie.
- Postępujący proces decentralizacji społeczeństwa.
- Renesans społeczności lokalnej.
- Urozmaicanie życia społecznego.
Cechy i funkcje społeczeństwa informacyjnego
Właściwości społeczeństwa informacyjnego:
- Wytwarzanie informacji – masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji.
- Przechowywanie informacji – techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji.
- Przetwarzanie informacji – opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji.
- Przekazywanie informacji – przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń.
- Pobieranie informacji – możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych.
- Wykorzystywanie informacji – powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z internetu jako źródła informacji.
Funkcje społeczeństwa informacyjnego:
- Edukacyjna – upowszechnienie wiedzy naukowej oraz uświadamianie znaczenia podnoszenia kwalifikacji.
- Komunikacyjna – Społeczeństwo informacyjne ma za zadanie stworzenie możliwości komunikowania się wielu różnorodnych grup w obrębie całości społeczeństwa globalnego.
- Socjalizacyjna i aktywizująca – mobilizacja osób czasowo lub stale wyłączonych z możliwości swobodnego funkcjonowania społeczeństwa. Cechuje się także wykonywaniem zawodu bez konieczności wychodzenia z domu i aktywizacją niepełnosprawnych.
- Partycypacyjna – możliwość prowadzenia debat i głosowania w internecie.
- Organizatorska – tworzenie warunków konkurencyjności na rynku.
- Ochronna i kontrolna – stworzenie mechanizmów obrony obywateli i instytucji przed wirtualną przestępczością.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego
Rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmuje:
- pełną liberalizację rynku
- rozległą infrastrukturę telekomunikacyjną
- spójne i przejrzyste prawodawstwo
- nakłady finansowe na badania i rozwój
- nieskrępowany dostęp do sieci wszystkich operatorów
- szeroki i tani dostęp do Internetu
- publiczny dostęp do informacji
- umiejętność wymiany danych bez względu na odległość
- wysoki odsetek zatrudnienia w usługach
W ostatnich latach kluczowe znaczenie miały światowe wydarzenia: World Summit on the Information Society (WSIS) (Genewa 2003 – Tunis) – patrz linki zewnętrzne.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego w
USA
– Rozwój społeczeństwa informacyjnego rozpoczął się od realizacji planu odwołującego się do koncentracji badań nad nowymi technologiami w celu obrony przed
komunizmem
. W latach
1940
do
1960
nastąpił wzrost wydatków w
USA
na zbrojenia. W roku
1955
powstał
Semi – Automatic Ground Environment System
(
SAGE
– skomputeryzowany system obrony powietrznej). Działaniami wspomagającymi rozwój Społeczeństwa Informacyjnego w USA były prace ekspertów skupionych w Research and Development Corporation (RAND) w Kalifornii. Projektowali oni zintegrowany system planowania, programowania i budżetowania (Planning, Programming and Budgeting System – PPBS). RAND stała się z czasem zapleczem intelektualnym
Pentagonu
oraz komórką planowania społeczeństwa przyszłości. Kolejnym elementem rozwoju Społeczeństwa informacyjnego w USA było stworzenie sieci
ARPA-NET
. Stworzona została ona w celu wymiany informacji między komórkami badawczymi znajdującymi się w cywilnych i wojskowych instytutach badawczych. Projekt ten został uznany za początek internetu. Później rząd Stanów zjednoczonych stworzył teoretyczne i polityczne uzasadnienie realizowanych projektów. Później departament stanu zabiegał o przeforsowanie na forum
ONZ
doktryny "swobodnego przepływu informacji" która była uzupełnieniem do doktryny "wolnego handlu" i była opozycją do promowanej przez
ZSRR
"narodowej suwerenności". Moderatorem rewolucji komunikacyjnej było USA. Organami sterującymi rozwojem amerykańskiego społeczeństwa informacyjnego są ośrodki akademickie.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego w
Japonii
– w
1972
r. stworzono plan mający doprowadzić do powstania nowego typu społeczeństwa oraz wdrożeniu przyjętych założeń.
Wyróżnia się cztery fazy dochodzenia do japońskiego społeczeństwa informacyjnego:
- I FAZA (1945-1970) – dominacja meganauki
- II FAZA (1955-1980) – okres organizacji i przedsiębiorstw
- III FAZA (1970-1990) – okres usług społecznych i społeczeństw
- IV FAZA (1980-2000) – okres prywatnych jednostek i istot ludzkich
Działania japońskiego rządu (stworzenie pierwszego społeczeństwa informacyjnego firm prywatnych) – zaowocowały przyspieszeniem realizacji przyjętej strategii.
Rozwój społeczeństwa informacyjnego w Europie – Za początek tworzenia społeczeństwa informacyjnego w Europie uznaje się rok
1994
. Został wtedy opublikowany Raport Bangemanna (Europa i Społeczeństwo Globalnej Informacji. Zalecenia dla Rady Europy). Raport stał się przyczyną publicznej debaty na temat społeczeństwa informacyjnego. Zaproponowano w nim 10 inicjatyw w celu rozwoju nowoczesnych technik teleinformacyjnych. Obejmuje on obszary:
-
telepraca
- szkolenia na odległość
- sieci łączące uczelnie i jednostki badawcze
- usługi teleinformatyczne dla małych i średnich przedsiębiorstw
- zarządzanie ruchem drogowym
- kontrolę ruchu powietrznego
- sieci na użytek sektora zdrowia
- komputeryzację sektora zamówień publicznych
- transeuropejską sieć administracji publicznej
- infostradę dla obszarów miejskich
W lipcu
1996
roku została opublikowana zielona księga "living and working in Information Society. People First..." Mówi on o konsekwencjach wynikających z transformacji oraz o wpływie nowoczesnych technologii (ICT) na ich życie. W projekcie e Europe – An information society for All (
1999
) określono cel budowy nowego typu społeczeństwa wykorzystującego możliwości tzw. nowej gospodarki. W roku 1999 opublikowano Zieloną Księgę Public Sector Information: a Key Resource for Europe wskazywał na korzyści dla obywateli i całej gospodarki płynące z wykorzystania technologii telekomunikacyjnych i informatycznych. Całościowy plan budowy społeczeństwa informacyjnego został uchwalony na posiedzeniu w Lizbonie 23–24 marca
2000
r. (strategia lizbońska). W 2000 roku na szczycie w Feira przyjęto plan działań eEurope
2002
– An Information Society for All. W Göteborgu został przyjęty plan, który uznawał konieczność modernizacji i przyspieszenia reform w krajach kandydujących do Unii Europejskiej. Na szczycie w Sewilli został przyjęty plan eEurope
2005
Information Society for All, który zobowiązał kraje członkowskie do:
- rozwinięcia usług elektronicznych (
e-government
,
e-learning
)
- wprowadzenia elektronicznej opieki zdrowia (e-health)
- zapewnienia powszechnego dostępu do internetu
W maju 2005 roku na szczycie Rady Europy został przyjęty program European Information Society
2010
, według którego technologie informacyjne są motorem trwałego wzrostu i warunkiem budowy społeczeństwa informacyjnego. Europa chce obecnie stworzyć Globalne Społeczeństwo Informacyjne
Wieloaspektowość definicji społeczeństwa informacyjnegoKryterium identyfikacji | Opis |
---|
Techniczne | decydujące znaczenie ma rozwój technologiczny |
Ekonomiczne | najważniejsze znaczenie dla jego dalszego rozwoju ma wiedza i informacja |
Zawodowe | nie tylko stwarza możliwości, ale też wymusza specjalizację pracy i produkcji |
Przestrzenne | społeczeństwem informacyjnym jest każde państwo narodowe zdolne do określenia zasobów alokacyjnych i władczych oraz do rozpoznania potrzeb swych obywateli |
Kulturowe | kultura współczesna staje się rzeczywistością wirtualną, a świat jest kreowany przez media |
Zobacz też
Bibliografia
- Bell, Daniel (
1973
). The Coming of Post-Industrial Society: A Venture in Social Forecasting. New York: Basic Books.
- Beniger, James R. (
1986
). The control revolution : technological and economic origins of the information society. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Drucker, Peter F. (
1969
). The Age of Discontinuity.
- Harvey, D. (
1989
). The condition of postmodernity : an enquiry into the origins of cultural change. New York: Blackwell.
- Ito, Yoichi (
1980
). The ‘Johoka Shakai’ approach to the study of communication in Japan. Keio Communication Review 1 (marzec,
1980
).
- Kumar, Krishan (
1995
). From Post-Industrial to Post-Modern Society: New theories of the contemporary world.
- McLuhan, Marshall (
1967
). Understanding Media – Extention of man.
- Machlup, Fritz (
1962
). The Production and Distribution of Knowledge in the United States. Princeton, NJ: Princeton University Press.
- Masuda, Yoneji (
1981
). The information society as postindustrial society, Bethesda, MD: World Futures Society. (
1981
Institute for the Information Society, Tokyo, Japan.
- Naisbitt. J. Megatrends: ten new directions transforming our lives. Macdonald,
1984
.
- Porat, Marc Uri (
1977
). The Information Economy: Definition and measurement. (v.1 – v.5) Washington DC: United States Department of Commerce.
- Roszak, T. Where the Wasteland Ends: Politics and Transcendence in Postindustrial Society. London:
1973
.
- Toffler, Alvin (
1980
). with Heidi Toffler The Third Wave. New York:Bantam Books.
- Touraine, Alan. (
1971
). The Post-Industrial Society: Tomorrow's social history: classes, conflict and culture in the programmed society, New York: Random House.
- Webster, Frank (
1995
). Theories of the information society. London: Routridge.
- Walczak, Marian (
2004
). Uwarunkowania funkcjonowania bibliotek w społeczeństwie informacyjnym.
[1]
Linki zewnętrzne