Mandżukuo (
chin
. 满洲国/滿洲國, Mănzhōu Guó,
W.-G
. Man-chou-kuo;
jap
. 満州国 Manshū-koku) - marionetkowe
państwo
utworzone w
1932
r. przez
Japonię
na okupowanych przez nią obszarach
Mandżurii
, w północno-wschodnich
Chinach
.
Historia
Upadek dynastii Qing
Dynastia Qing
, panująca w
Chinach
od
1644
r. (a zwłaszcza za czasów represyjnych rządów cesarzowej
Cixi
) nie cieszyła się dużą popularnością. Po śmierci
Cixi
w
1908
r. na cesarskim tronie zasiadł (będący jeszcze dzieckiem) cesarz
Puyi
.
Prowadzona przez
Sun Yat-sena
działalność antymandżurska, doprowadziła do wybuchu
rewolucji chińskiej
w latach
1911
-
1913
. Przyczyniło się to do upadku cesarstwa i proklamowania w
1 stycznia
1912
w
Nankinie
Republiki Chińskiej
, której prezydentem został
Yuan Shikai
. W sierpniu tego samego roku
Sun Yat-sen
założył
Kuomintang
(Chińską Partię Narodową). Osłabienie podczas I wojny światowej mocarstw europejskich, przyczyniło się wzmożenia w Chinach wpływów
amerykańskich
i
japońskich
.
Początek japońskich wpływów w Mandżurii
Po wojnie
rosyjsko-japońskiej
(prowadzonej w latach
1904
-
1905
),
Rosja
na mocy pokoju w
Portsmouth
z
5 września
1905
r. musiała ustąpić z półwyspu
Liaotung
(w tym z
Port Artur
), z części
Sachalinu
oraz z fragmentu rosyjskiej linii kolejowej w
Mandżurii
(Kolej Południowomandżurska) na rzecz
Japonii
.
Pokój w
Portsmouth
dał też Japonii prawo do protektoratu nad
Koreą
. W
1910
r. Japonia zaanektowała
Koreę
, dając początek zaborczej polityce w tym kraju. Dało to też możliwość do przyszłej ekspansji na tereny
Chin
.
Aneksja Mandżurii
Cesarz
Puyi
w stroju paradnym
W
1907
r. do ochrony kolei południowomandżurskiej utworzono
Armię Kwantuńską
, która była niezależna od swojego dowództwa w Japonii. Jej niezależność była wynikiem słabości cywilnych rządów w cesarstwie, które traciły kontrolę nad całą armią. Od lat 30. zaczynały bowiem rosnąć w siłę kliki wojskowe jak ruch Młodych Oficerów, chcący powrócić do tradycji
epoki Meiji
, za której cesarstwo odnosiło sukcesy w wojnie z Chinami i Rosją.
Japonia chcąc powiększyć swoje zdobycze terytorialne, bacznie spoglądała na polityczny zamęt w Chinach.
Czang Kaj-szek
dążył do pozbawienia władzy lokalnych watażków i zjednoczenia Chin po sztandarem
Kuomintangu
. Mandżuria miała dla Japonii szczególne znaczenie, gdyż kraina ta była najbogatszą w
surowce naturalne
częścią Chin, niezbędne do dalszej industrializacji państwa. Istotne też było miasto portowe
Dairen
, będące ważnym centrum eksportu towarów mandżurskich.
18 września
1931
doszło do tzw.
incydentu mukdeńskiego
, prowokacji, za którą odpowiadała
Armia Kwantuńska
. Dzięki zaskoczeniu udało się Japończykom złamać opór chińskich wojsk rządowych i zająć Mandżurię. Jako że akcja Japończyków była pogwałceniem
Paktu Brianda-Kellogga
z
27 sierpnia
1928
, Zachód potępił Cesarstwo Japonii za tę napaść. Mimo to
Liga Narodów
okazała się bezsilna.
18 lutego
1932
z 10 prowincji mandżurskich utworzono marionetkowe państwo znane po polsku jako Mandżukuo (chiński:满洲国, pinyin: Mǎnzhōu Guó), a po japońsku Manshū-koku (
jap.
満州国, Manshū-koku). W
1933
r. jego terytorium zostało powiększone o miasto
Chengde
. Państwem oficjalnie rządził
Puyi
, od
1932
jako prezydent, a od
1934
jako cesarz. Sprawował on rządy pod imieniem Kangde. W rzeczywistości cała administracja państwowa była w rękach japońskich wojskowych.
Zniszczony sowiecki wóz pancerny w bitwie nad Chałchyn-goł
Japonia traktowała Cesarstwo Mandżukuo jako państwo buforowe, oddzielające jej posiadłości w
Korei
oraz przyszłe zdobycze od zagrażającego jej od północy
ZSRR
. Władze w Moskwie angażowały się w sprawy mandżurskie już od XIX wieku, wykorzystując kontrolowane przez siebie państwo buforowe
Mongolię
. Dochodziło do starć przygranicznych mongolsko-mandżurskich oraz japońsko-sowieckich. Najbardziej znanym starciem była
bitwa nad Jeziorem Chasan
(na granicy mandżursko-radzieckiej), trwająca od
29 lipca
do
11 sierpnia
1938
. W następnym roku walki toczyły się na granicy z
Mongolią
, wówczas to (od
11 maja
do
16 września
1939
r.) doszło do
bitwy nad Chałchyn-goł
w której
Armia Czerwona
- kosztem olbrzymich strat - wyparła wojska japońskie z zajmowanych pozycji.
Koniec Mandżukuo (inwazja Armii Czerwonej w 1945)
W
1945
r. przebieg działań wojennych dla Japonii nie był korzystny. Trwający już od ośmiu lat konflikt z Chinami wydawał się nie mieć końca, podobnie sytuacja wyglądała w Birmie. Amerykanie zbliżali się do japońskich wysp macierzystych. Zrzucenie przez Amerykanów
bomby atomowej
, na
Hiroszimę
6 sierpnia
oraz na
Nagasaki
9 sierpnia
, było wielkim ciosem dla Japonii.
Drugim ciosem w cesarstwo było wypowiedzenie jej wojny przez
Związek Radziecki
8 sierpnia
1945
. Błyskawiczna inwazja
Armii Czerwonej
na Mandżukuo całkowicie rozbiła
Armię Kwantuńską
. Sowiecka ofensywa zakończyła się okupacją, a Mandżukuo powróciło do swojej dawnej nazwy –
Mandżuria
.
Po zakończeniu
II wojny światowej
wybuchła na nowo
Chińska wojna domowa
. Mandżuria w latach
1945
-
1948
była areną działań
Armii Ludowo-Wyzwoleńczej
walczącej z wojskami
Kuomintangu
, osłabionymi znacznie wojną z Japończykami. Obecnie Mandżuria jest częścią
Chińskiej Republiki Ludowej
.
Gospodarka
Kobieta podczas zbioru opium
Japończycy niemal całkowicie kontrolowali gospodarkę nowo utworzonego państewka.Okupacja Mandżurii spowodowała napływ do północno-wschodnich Chin nowych towarów przemysłowych, które uzupełniały tradycyjny handel
złotem
,
żeńszeniem
i
futrami
. Japończycy rozbudowali stare i założyli wiele nowych ośrodków przemysłowych, takie jak Kanseishi.
W
1932
roku utworzony został Centralny Bank Mandżukuo (
jap
. 滿洲中央銀行, Manshū Chūō Ginkō).
W Mandżukuo powszechny był handel
narkotykami
. Japońscy oficerowie kierowali i finansowali tanie palarnie
opium
, czerpiąc z nich ogromne zyski.
ten rozdział wymaga uzupełnienia
Siły zbrojne Mandżukuo
Kawaleria Armii Mandżukuo
Według szacunków
radzieckiego
wywiadu, armia Mandżukuo dysponowała 200.000 - 220.000 żołnierzy. Była ona w pełni zależna od
Cesarskiej Armii Japońskiej
. Flota Mandżukuo, zawierająca flotę rzeczną i straż przybrzeżną, podlegała japońskiej Trzeciej Flocie. Gwardia Cesarska Mandżukuo, licząca 200 żołnierzy, była pod rozkazami cesarza i służyła głównie jako jego ochrona. (
Źródła
)
- Cesarska Armia Mandżukuo
- Gwardia Cesarska Mandżukuo
- Cesarska Marynarka Mandżukuo
Badania nad bronią biologiczną i chemiczną na terytorium Mandżurii
Na terenie Mandżukuo Japończycy założyli dwie tajne placówki badawcze:
Jednostkę 731
w
Harbinie
oraz Jednostkę 100 w
Changchun
. Przeprowadzano tam na więźniach eksperymenty medyczne, mające na celu rozwój programu nad
bronią biologiczną
. Poza tymi dwoma istniały też inne tajne obozy, mieszczące się w innych częściach
Chin
.
Japończycy rozpoczęli w czerwcu i lipcu 1942 r., koło Jinhua (prowincja
Zhejiang
), rozsiewanie zarazków
dżumy
i
cholery
. Zastosowano w tym celu bomby biologiczne.
Polityka Mandżukuo
Japońskie rządy w Mandżukuo
Ministrowie rządu Mandżukuo
Japończycy sprawowali faktyczną władzę w Mandżukuo. Na straży porządku publicznego stała japońska
Kempeitai
, mandżurska policja miejska w
Harbinie
, japońska policja konsularna, mandżurska policja kryminalna (podlegająca władzom municypalnym), policja kolejowa oraz mandżurska Państwowa Służba Wywiadowcza. W
1935
r. na czele tamtejszej żandarmerii wojskowej stanął
Hideki Tojo
(przyszły premier Japonii). Wprowadził on powszechny terror, chcąc w ten sposób zlikwidować wszelką antyjapońską opozycję.
Japończycy finansowali tanie palarnie
opium
, czerpiąc w ten sposób duże zyski z handlu tym narkotykiem. Poza tym na porządku dziennym stawało się porywanie przez japońską i kolaborancką policję zamożnych obywateli lub obcokrajowców dla
okupu
.
Stosunki zagraniczne
Kuomintangowskie
władze Chin nigdy nie uznały Mandżukuo.
7 stycznia
1932
r. amerykański
sekretarz stanu
Henry Stimson
wystosował notę do rządu japońskiego (zwaną
Doktryną Stimsona
), w której wyraził sprzeciw wobec zbrojnego ingerowania Japonii w sprawy Chin. Z podobną krytyką Japonia spotkała ze strony
Ligi Narodów
.
Yosuke Matsuoce
, który reprezentował Japonię na posiedzeniu Ligi Narodów, nie udało się zyskać poparcia innych państw członkowskich. Pod wpływem międzynarodowej krytyki, Japonia ostatecznie postanowiła wystąpić z Ligi Narodów w
1933
r.
Mandżukuo było początkowo w całkowitej izolacji. Zmieniło się to w
1936
r., po podpisaniu traktatu handlowego z
hitlerowskimi Niemcami
. W
1937
r. Mandżukuo uznały
faszystowskie
Włochy
, a rok później
III Rzesza
. Po wybuchu w
1937
r., trwającej osiem lat
drugiej wojny chińsko-japońskiej
, w stolicy Chin –
Nankinie
powstał
kolaborancki
rząd z
Wang Jingwejem
na czele, który również uznał Puyi za prawowitego władcę Mandżukuo. Na krótko przed wybuchem 2 wojny światowej Mandżukuo nawiązało stosunki dyplomatyczne z Polską, która chciała zapewnić polskiej ludności w Harbinie opiekę konsularną.
Związek Radziecki był zaniepokojony aneksją Mandżurii, gdyż zagrażało to interesom radzieckim w tej części świata. Problemem dla
ZSRR
stała się kwestia
wschodniochińskiej linii kolejowej
, która teraz przebiegała przez Mandżukuo. W trakcie podboju Mandżurii armia japońska wykorzystała tę kolej do przerzucenia swoich oddziałów na linię frontu. Od tej chwili linia kolejowa była zagrożona bandyckimi napadami, którymi wcześniej zajmowały się władze chińskie. Teraz gdy kolej znajdowała się poza kontrolą Republiki Chińskiej oraz ZSRR, jej znaczenie malało kosztem kolei południowo-mandżurskiej. ZSRR było zmuszone więc sprzedać w
1935
Kolej Wschodniochińską stronie japońskiej.
Po starciach na granicy mongolsko-mandżurskiej w
1938
i w
1939
r., w których
Japońska Cesarska Armia
udowodniła, że nie była w stanie mierzyć się z połączonymi siłami radziecko-mongolskimi, postanowiono, że będzie trzeba chwilowo odejść od planów podboju
Mongolii
. Pakt nieagresji z ZSRR dałby szansę na zabezpieczenie japońskich posiadłości na północy i możliwość przeprowadzenia ofensywy na Azję Południowo-wschodnią.
13 kwietnia
1941
w
Moskwie
japoński minister spraw zagranicznych
Yosuke Matsuoka
podpisał japońsko-radziecki pakt o nieagresji. Jednak na
konferencji poczdamskiej
ZSRR zobowiązał się do wypowiedzenia wojny Cesarstwu Japonii. W sierpniu
1945
r. ofensywa radziecka dała kres istnieniu Mandżukuo.
Zobacz też
-
Mandżuria
,
Historia Chin
,
Historia Japonii
-
Dynastia Qing
,
Puyi
,
Incydent mukdeński
,
Wielka Wschodnioazjatycka Strefa Wspólnego Dobrobytu
,
Oddział 731
-
Organizacje kolaborujące z Japończykami
Mengjiang
,
Wang Jingwei
,
Ba Maw
,
Subhas Czandra Bose
-
II wojna światowa
,
Wojna na Pacyfiku
Źródła
- Kempeitai – japońska tajna policja, Raymond Lamont-Brown
- Stosunki radziecko-japońskie w latach 1931-1941 Jakub Wojtkowiak
- PEKIN-SZANGHAJ-NANKIN 1937-1945 Michał Klimecki