Namiestnicy carscy w Królestwie Polskim. Urząd namiestnika w
Królestwie Polskim
utworzony został na mocy
Konstytucji Królestwa Polskiego
z
27 listopada
1815
roku. W świetle tego dokumentu był oficjalnym przedstawicielem króla polskiego (czyli cesarza
Rosji
) w
Warszawie
. Mógł być mianowany spośród nobliwych obywateli Cesarstwa Rosyjskiego i Królestwa Polskiego, jednakże z wyjątkiem osób
naturalizowanych
.
Pozycję ustrojową namiestnika w
Królestwie
określał ściślej III Rozdział konstytucji ("O namiestniku i o Radzie Stanu"). Kierował całością spraw publicznych w kraju, pod nieobecność monarchy prezydował Radzie Stanu. Był również członkiem i kierownikiem Rady Administracyjnej. Zachowywał prawo weta wobec jej decyzji, jego własne postanowienia (z wyjątkiem owego weta) musiały jednak być kontrasygnowane przez właściwego ministra.
Namiestnik posiadał liczne - pośrednie - uprawnienia kreacyjne, przedstawiał królowi po dwóch kandydatów do nominacji na stanowiska: arcybiskupa, biskupa, senatora, ministra, sędziego trybunału najwyższego, radcy stanu i referendarza (art. 69)
Kompetencji namiestnika nie podlegały sprawy finansowe i budżetowe, spod jego jurysdykcji wyłączono również wojsko i politykę zagraniczną Królestwa, która konstytucyjnie była tożsama z polityką Cesarstwa.
Prawo łaski i nadawania szlachectwa posiadał wyłącznie król.
Pod trwałą nieobecność namiestnika (śmierć, zrzeczenie się urzędu) władzę w Królestwie sprawował mianowany na tę okoliczność prezes Rady Administracyjnej. Podczas powstania listopadowego prezes Rady Administracyjnej został przemianowany na prezesa Rządu Tymczasowego, a potem Rządu Narodowego.
Urzędu namiestnika w Królestwie Polskim (podobnie jak samego Królestwa) nigdy formalnie nie zniesiono, choć późniejszych carskich wysłanników w Warszawie nazywano potocznie generał-gubernatorami (od
1874
roku). W języku prawnym nadal używano jednak określenia namiestnik.
Generał-gubernator warszawski był dowódcą rosyjskich wojsk
Warszawskiego Okręgu Wojskowego
, który obejmował wszystkie gubernie Królestwa Polskiego, z wyjątkiem
guberni suwalskiej
, a także sąsiadujące z Królestwem powiaty
guberni grodzieńskiej
i
wołyńskiej
.
Był bezpośrednio odpowiedzialny przed
carem
. Miał wyjątkowo rozległe kompetencje, mógł karać śmiercią mieszkańców Kongresówki bez procesu sądowego. Mógł wydawać tzw. postanowienia obowiązujące z mocą ustaw, które mogły zawieszać obowiązywanie niektórych praw.
Namiestnicy Królestwa Polskiego
Namiestnicy Królestwa Polskiego, zwani nieformalnie Generał-Gubernatorami Warszawskimi