Występowanie tajgi na ziemi (kolor zielony).
Tajga, lasy borealne – borealne
lasy szpilkowe
, występujące w północnej części
Ameryki Północnej
(
Alaska
i
Kanada
),
Europy
(
Półwysep Skandynawski
,
Karelia
, północno-wschodnia część
Niziny Wschodnioeuropejskiej
) oraz
Azji
(
Syberia
,
Sachalin
,
Kamczatka
,
Hokkaido
), w obrębie
klimatu
umiarkowanego chłodnego na półkuli północnej.
Według niektórych klasyfikacji nazwa "tajga" zarezerwowana jest do borów porastających północno-wschodnią Europę i Syberię, zwykle jednak bywa ona stosowana do całego
biomu
.
Tajgę w większości porastają lasy iglaste oraz, w niewielkim stopniu, lasy liściaste. Gatunki liściaste są częstsze na obrzeżach lasów, pożarzyskach, nad brzegami rzek i na bagnach. Większy udział gatunków liściastych daje się zauważyć także na obszarach przymorskich, gdzie klimat jest znacznie łagodniejszy. Na
północy
tajga sąsiaduje przez obszar zwany
lasotundrą
z
tundrą
, a na południu z
lasami liściastymi
albo ze strefą
stepową
. Dosyć rozległy obszar Europy Środkowej i Wschodniej zajmuje boreo-nemoralna strefa przejściowa, charakteryzująca się mozaikowatością formacji leśnych. Strefa ta ciągnie się od południowej
Szwecji
, poprzez kraje nadbałtyckie, aż po góry
Uralu
. W jej południowych rejonach przeważają lasy liściaste, natomiast na północy dominują lasy iglaste. W rejonie zachodnim, gdzie występują lepsze gleby, występują głównie drzewostany dębowe z domieszką buka. W Europie Wschodniej dominującą rolę w składzie lasów borealnych odgrywa natomiast
sosna
. Podobnie mieszany charakter mają formacje na Dalekim Wschodzie. W zachodniej części Ameryki Północnej borealne lasy iglaste przechodzą w iglaste lasy górskie lub nadmorskie (deszczowe lasy strefy umiarkowanej). W uproszczonych klasyfikacjach
formacji roślinnych
wszystkie te lasy iglaste bywają łączone jako jeden biom, mimo znacznych różnic klimatycznych.
Tajga
Eurazji
rozciąga się 9000 km z zachodu na wschód, od
półwyspu Skandynawskiego
do
Oceanu Spokojnego
. Występuje tam krótkie, ciepłe lato i długa, mroźna, śnieżna zima. W większej części strefy
lasów iglastych
występuje
wieczna zmarzlina
.
Grunt
jest bardzo głęboko zamarznięty i tylko latem rozmraża się na głębokość 1 m.
Wieczna zmarzlina
uniemożliwia odpływanie wód opadowych, co sprzyja tworzeniu się rozległych obszarów
bagiennych
.
Cechy krajobrazu
Lasy wielogatunkowe, lasy jednogatunkowe,
lasy iglaste
,
wieczna zmarzlina
, obszary bagienne,
jeziora polodowcowe
.
Wyróżnić można dwa typy tajgi eurazjatyckiej:
- tajgę ciemną – występuje głównie w Europie i Zachodniej Syberii, ale także wyspowo na obszarze całej Syberii. Budowana jest przez gatunki wyższe, rosnące gęściej (
świerk syberyjski
, jodła syberyjska,
limba syberyjska
), ma stosunkowo bogate
runo
krzewinkowe
;
- tajgę jasną – występuje we Wschodniej Syberii i północnej Europie. Budowana jest przez gatunki niższe, rosnące rzadziej (
modrzew dahurski
,
sosna zwyczajna
), runo ma ubogie,
chrobotkowe
.
Na fizjonomię i ekologię roślinności tajgi duży wpływ mają naturalne zaburzenia (
wiatrołomy
,
pożary
,
powodzie
), gdyż wiele gatunków drzew, zwłaszcza tajgi jasnej, wykazuje cechy
pirofityczne
– np. posiada grubą, łuszczącą się korkową
korę
.
Flora
Na obszarach tajgi rosną głównie drzewa iglaste:
świerki
,
sosny
,
sosny limby
, jodły syberyjskie,
modrzewie
, lecz także – najczęściej drobnolistne – liściaste:
brzozy
,
osiki
,
olsze
,
jarzęby
.
Drzewa szpilkowe
są bardzo dobrze przystosowane do panujących tu warunków klimatycznych. Mogą rosnąć aż do tych obszarów, na których zaledwie przez 30 dni w roku średnia temperatura przekracza 10 °C, a w dwóch następnych miesiącach nie ma mrozu. Gruba, woskowa okrywa szpilek chroni je przed mrozami.
Drzewostany
w borealnej strefie lasów iglastych
półkuli północnej
są z reguły jednowarstwowe, zwarte, ciemne, albo też zbudowane dość luźno. Im dalej na północ, tym są one bardziej luźne i bardziej ubogie gatunkowo. Luźna forma tych lasów związana jest przede wszystkim ze zmianą pokroju
koron drzew
, które na tych
szerokościach geograficznych
są węższe, bardziej strzeliste. Ma to swoje
ekologiczne
uzasadnienie, gdyż wąskie i wysokie korony pozwalają na lepsze wykorzystanie promieni słonecznych podczas niskiego położenia
słońca
. Takie, a nie inne ukształtowanie koron drzew nie powoduje także szkód okiścią śnieżną.
Warstwa
krzewów
w borealnych lasach iglastych jest bardzo słabo wykształcona. Składają się na nią przeważnie pojedyncze egzemplarze młodych drzewek, ale najczęściej reprezentowany jest
jałowiec
.
W
runie
występują liczne gatunki
grzybów
,
mszaków
,
mchów
oraz rośliny z rodziny
wrzosowatych
:
borówka
,
żurawina błotna
,
gruszyczka
.
Fauna
W ciągu krótkiego lata w lasach tajgi pojawiają się duże ilości
komarów
. Poza wieloma gatunkami owadów żyją tam także liczne ptaki:
sikory
,
jemiołuszki
,
głuszce
,
krogulce
i
jastrzębie
. Niektóre z nich, np. jemiołuszki, uciekają przed zimą, odlatując na południe, do strefy lasów liściastych. Na obszarze tajgi spotyka się wędrujące stada
reniferów
. Występuje tam także wiele innych gatunków ssaków, takich jak
łosie
,
łasice
,
gronostaje
,
wiewiórki
,
rosomaki
,
borsuki
,
rysie
,
lisy
,
wilki
,
niedźwiedzie
i
kuny
. Niektóre z nich, np.
rosomaki
i
niedźwiedzie brunatne
, na okres zimy zapadają w stan odrętwienia.
Zobacz też