Narodowe symbole Węgier przechodziły szereg przeobrażeń, oddających historyczne przemiany. Parlament węgierski w
1990
roku przywrócił tradycyjny
herb
Węgier
.
Opis
Herb Węgier przedstawiany jest na
tarczy
dwupolowej,
podzielonej
pionowo. Po prawej (heraldycznie, od strony trzymającego tarczę), w polu srebrnym cztery czerwone
pręgi
, w polu lewym, czerwonym,
krzyż patriarszy
, (podwójny, zwany też lotaryńskim) srebrny, wyrastający ze złotej, otwartej
korony
wieńczącej środkowy szczyt potrójnej zielonej góry. Nad tarczą umieszczona jest
Korona Świętego Stefana
.
Symbolika
Cztery pasy (pręgi) reprezentują cztery główne rzeki historycznych Węgier (
Dunaj
,
Cisa
,
Drawa
,
Sawa
). Trzy wzgórza oznaczają góry historycznych Węgier:
Tatry
,
Fatrę
,
Matrę
. Korona na szczycie pagórka symbolizuje dążenie do niepodległości Węgier. Krzyż, pierwotnie przedstawiany jako pojedynczy krzyż łaciński symbolizuje krzyż, który otrzymał od
papieża
Sylwestra II
pierwszy król Węgier –
św. Stefan
, aby przypominał mu o misji chrystianizacji Węgier.
Historia herbu Węgier
Przyjęło sie nazywanie herbu z pręgami "starym" herbem, a z krzyżem "nowym". Nazwy te są mylące, gdyż prawdopodobnie starszy rodowód ma herb z krzyżem, gdyż niektórzy heraldycy wyprowadzają jego symbolikę jeszcze z czasów misji
św. Cyryla i Metodego
.
W najstarszej ikonografii przedstawianie są zazwyczaj oba
herby
razem, choć na oddzielnych tarczach. Niekiedy, zwłaszcza w starszych źródłach
krzyż lotaryński
umieszczany bywa na srebrnym (białym) polu. Jednym z najstarszych wyobrażeń herbów jest miniatura przedstawiająca
św. Władysława
w namiocie ozdobionym obu herbami, umieszczona w Chronicon Pictum (
węg.
Képes Krónika), iluminowanym rękopisie z poł.
XIV
w. Późniejsza kronika Jana Thuroczy, datowana na drugą połowę
XV
w. przedstawia herby oddzielnie, przy postaci króla
Stefana II
lub razem, na tarczy czteropolowej, wraz z herbem Czech i rodowym herbem Korwinów jako przynależne
Maciejowi Korwinowi
. Z samą srebrną tarczą z pasami spotyka się wizerunki m.in.
Emeryka
i
Wacława Czeskiego
.
miniatura z kroniki Jana z Turoczy
Królowie z dynastii
andegaweńskiej
używali zazwyczaj herbu dwupolowego, łączącego stary herb Węgier i
lilie
andegaweńskie. Jednak np.
Ludwik Andegaweński
, król Węgier, Polski i Czech używał tarczy czteropolowej z herbami wyżej wzmiankowanym dwupolowym, herbem Polski, nowym herbem Węgier i herbem
Dalmacji
.
Również materiał
sfragistyczny
i
numizmatyczny
z
XII
i
XIII
w. notuje oba herby węgierskie jednocześnie lub przemiennie.
Herbowi "pasiastemu" przypisuje się czasem hiszpańskie pochodzenie, związane z małżeństwem króla
Emeryka
z księżniczką Konstancją Aragońską. Niektórzy heraldycy traktują ten herb jako rodowy herb dynastii
Arpadów
, jest to jednak mało prawdopodobne, zważywszy że większość władców tej
dynastii
panowała w okresie
przedheraldycznym
, ponadto używała także drugiego herbu.
Od
XIV
w. tzw. stary herb odnoszony jest najczęściej do południowej części królestwa, nowy zaś do północnej. Stąd też podobieństwo
herbu Słowacji
, będącej długo pod panowaniem
królów węgierskich
, do tzw. nowego herbu. Korona na szczycie pagórka zaczęła się pojawiać w
XVII
w. prawdopodobnie jako symbol dążeń do pełnej suwerenności Węgier, w związku z
turecką
dominacją.
Herb w obecnej postaci, na tarczy dwupolowej zaczął pojawiać się od
XVI
w., ale na stałe zagościł w węgierskiej heraldyce w
XVIII
w. Łączony był w herbie
Habsburgów
z innymi herbami podległych ich ziem, i zwykle umieszczany w pierwszym polu cztero- lub pięciodzielnej tarczy. Oficjalny herb państwowy Węgier w postaci zbliżonej do tej, jaka występuje obecnie pojawił się po raz pierwszy w
1848
r., w czasie powstania
antyhabsburskiego
pod wodzą
Lajosa Kossutha
i od jego nazwiska nazywany był godłem Kossutha. Istniała również wersja duża węgierskiego herbu z tego okresu. "Właściwy" był identyczny z aktualnym, ale nie zawierał korony. Ta do urzędowego herbu Węgier została dodana w
1867
r., gdy monarchia austriacka przekształciła się w dualistyczną, austro-węgierską. Jednak ówczesny herb
Węgier
poza herbem "właściwym" (herbem Kossutha), umieszczonym w centralnym punkcie, zawierał też symbole ziem wchodzących w skład ówczesnego Królestwa Węgier (
Kraje Korony Świętego Stefana
– drugi człon
Austro-Węgier
) tj.:
Chorwacji
,
Siedmiogrodu
,
Fiume
,
Slawonii
i
Dalmacji
, a od
1910
także
Bośni
. Herb te znany był w dwóch wersjach – "wielki", gdzie występowały postacie dwóch
aniołów
jako
trzymacze heraldyczne
oraz "średni" – pozbawiony tych ozdób. Ponadto na środku godła "średniego" i "dużego" znajdowała się (choć nie zawsze)
tarcza herbowa
Habsburgów Lotaryńskich
| Duży herb Kossutha z 1849 | |
W czasie krótkich rządów komunistów w
1919
r. (
Węgierska Republika Rad
) za herb służyła po prostu czerwona flaga.
Węgry Horthy'ego
W okresie międzywojennym (Królestwo Węgier bez króla) używano różnych wersji herbu – dawnego tzw. Kossutha (nazywanego też "małym") – taki herb widniał na fladze państwowej. Natomiast sztandar regenta zawierał dawny herb "średni" – ze znakami dawnych Wielkich Węgier (bez symboli habsburskich). Sztandar ten symbolizował nadzieje i pragnienia sporej części społeczeństwa węgierskiego na odzyskanie utraconych terenów. W latach
1938
-
1944
"średni" herb znajdował się na banderach i flagach wojennych.
W czasie krótkich rządów węgierskich faszystów (1944-1945) często używano jeszcze innego herbu – stary herb Węgier umieszczono na tle czerwonej litery H, a w tle znajdował się symbol strzałokrzyżowców.
Mały herb Węgier (używany do 1949 i w latach 1956-1957) | Herb Węgier podczas rządów strzałokrzyżowców |
Godła Węgier w okresie socjalistycznym
Po zakończeniu
II wojny światowej
, do
1949
r. godłem Węgier było tzw. godło
Kossutha
– wyglądające jak dzisiejsze godło Węgier, ale bez znajdującej się nad nim korony
Świętego Stefana
.
Godło
Węgier
przyjęte w
1949
r. miał jakoby osobiście zaprojektować szef partii komunistycznej w tym kraju –
Mátyás Rákosi
, stąd jego potoczna nazwa "godło Rákosiego". Całkowicie zrywało ono z używanym dotąd godłem Węgier. Zawiera typowe dla symboli państw socjalistycznych elementy jak czerwoną gwiazdę, młot (ale bez sierpa; rolnictwo symbolizował
kłos
zboża
) i wieniec z kłosów. Jedynym narodowym elementem była szarfa w barwach
węgierskiej flagi
umieszczona u dołu godła. Godło to było w społeczeństwie bardzo niepopularne; kojarzono ze znienawidzonym
Rákosim
, (o którym mówiono, iż był autorem godła) oraz z prowadzonymi przez niego represjami politycznymi.
W czasie
powstania w 1956 r.
znajdujące się na ówczesnej
fladze Węgier
godło było powszechnie wycinane (wskutek tego flagi powstańcze miały w środku dziurę). Niechęć do tego symbolu spowodowała, iż po roku
1956
zrezygnowano z niego.
Przez krótki czas nieoficjalnie używano ponownie tzw. herbu Kossutha, a
1 października
1957
dotychczasowe godło zostało oficjalnie zastąpione innym. Jego centralnym elementem zamiast skrzyżowanego młota i kłosa była tarcza w barwach
flagi Węgier
. Poza tą istotną zmianą nowe godło przypominało swojego poprzednika; poczyniono tylko pewne zmiany wyglądu wieńca, układu szarfy w barwach flagi i czerwonej gwiazdy. Godło to (a właściwie herb), potocznie nazywane godłem
Kadara
(od nazwiska nowego przywódcy kraju), obowiązywało do
1990
r.
W demokratycznej Republice Węgierskiej powrócono do zmodyfikowanego herbu "małego" z Koroną św. Stefana.
Niektóre środowiska i partie prawicowe posługują się dla celów politycznych herbem Wielkich Węgier.
Zobacz też
Linki zewnętrzne