Organizacja międzynarodowa
Organizacja międzynarodowaOrganizacje międzynarodowe - niejednorodna grupa
uczestników stosunków międzynarodowych
dzieląca się pod względem statusu
prawnomiędzynarodowego
na
międzynarodowe organizacje rządowe
(
ang.
International Governments Organizatons - IGOs) i
międzynarodowe organizacje pozarządowe
(
ang.
International Non-Government Organizatons - INGOs)[1]. Mianem rządowych określa się
zorganizowane
przez państwo struktury utworzone w celu rozwoju współpracy[2]. Muszą być one związkiem minimum trzech suwerennych państw, posiadać zdefiniowany cel i być powołane z
mocy umowy międzynarodowej
[2].Z kolei określenie międzynarodowych organizacji pozarządowych zdefiniowano w rezolucji
RGiS ONZ
z 27 lutego
1950
jako organizacje działające w sferze
stosunków międzynarodowych
, które nie zostały utworzone na podstawie umowy międzynarodowej[2]. Ponadto członkostwo w tych organizacjach z natury jest otwarte dla zainteresowanych stron. Ich działalność opiera się na statutach i regulaminach, czyli aktach o charakterze wewnętrznym[2]. HistoriaPojawienie się i rozwój organizacji międzynarodowych związany jest z procesem instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych i zmieniającą się pozycją państw w systemie międzynarodowym[3]. Źródeł instytucji arbitrażu międzynarodowego część badaczy dopatruje się już w
starożytnej Grecji
[3]. W tym samym okresie powstawały już także związki państw o charakterze religijno-politycznym (tzw.
amfiktionie
, np.
Amfiktionia Delficka
) oraz związki o charakterze polityczno-militarnym (tzw.
symmachie
, np.
Związek Peloponeski
)[4]. Pierwsze organizacje międzynarodowe w epoce nowożytnej powstały w
XIX wieku
[5]. Miały one stosunkowo wąski zakres działania i pełniły głównie funkcje natury administracyjnej[5]. W
1850
powstał Związek Telegraficzny Państw Niemieckich i Holandii (zastąpiony w
1865
przez Międzynarodowy Związek Telegraficzny)[5], w roku
1874
-
Powszechny Związek Pocztowy
, w
1875
- Międzynarodowy Związek Metryczny, w
1883
- Związek Ochrony Własności Przemysłowej, w
1886
- Związek Ochrony Własności Literackiej i Artystycznej, a w
1890
- Międzynarodowe Biuro Publikacji Taryf Celnych[6]. Z racji swego charakteru organizacje te nazywano związkami celowymi lub uniami administracyjnymi[6]. Ich powstanie wiązało się ze zmianą w strukturze systemu międzynarodowego - na przełomie XVIII i XIX wieku pojawiły się bowiem nowe mocarstwa, stopniowo ożywiał się też
handel międzynarodowy
[7]. Ponadto pojawiały się nowe wynalazki, które otwierały możliwość intensyfikacji współpracy gospodarczej na skalę międzynarodową[7]. Aby umożliwić ten proces wypracowano zatem nowe formuły kooperacji między państwami[7]. Np. po wynalezieniu
maszyny parowej
wzrosła rola transportu morskiego[7]. Z czasem dostrzeżono, że brak regulacji w tym zakresie oznacza duże ryzyko dla dostawców - w
1874
powołano zatem Międzynarodową Unię Ubezpieczeń Morskich[7]. Z kolei w związku z rozwojem handlu utworzono
Międzynarodowe Biuro Miar i Wag
w
1875
, którego zadaniem było m.in. opracowanie jednolitego systemu miar[7]. Innym przykładem była próba standaryzacji obserwacji
meteorologicznych
- przejawem tego było powołanie Międzynarodowej Organizacji Meteorologicznej w
1878
roku[7]. Jednocześnie powstawały także organizacje o charakterze pozarządowym, jak np. Międzynarodowe Biuro Pokoju (
1892
),
Międzynarodowy Komitet Olimpijski
(
1894
), czy też
Międzynarodowa Rada Pielęgniarek
(
1899
)[8]. Przełom stanowiło zainicjowanie powołania
Ligi Narodów
w
1919
- pierwszego
systemu bezpieczeństwa zbiorowego
, a zarazem organizacji międzynarodowej o charakterze ogólnym[6]. Była to pierwsza organizacja uniwersalna i zorientowana na kooperację o charakterze politycznym[8]. Stała się ona również oznaką zmiany sposobu myślenia przez część decydentów politycznych - po raz pierwszy w historii nowożytnej uznano, że tego rodzaju forma współpracy może być przede wszystkim szansą skutecznego działania, a nie tylko ograniczeniem
suwerennej
woli państw[9]. Klasyfikacja i liczebnośćPoniższa klasyfikacja wraz z przykładami organizacji międzynarodowych opiera się na klasyfikacji dokonanej przez Yearbook of International Organization w
2000
roku (dane z okresu
1999
-
2000
)[10]: - Konwencjonalne organizacje rządowe - 263
- Konwencjonalne organizacje pozarządowe - 4928
- federacje organizacji międzynarodowych - 38
- organizacje o członkostwie uniwersalnym - 436
- organizacje międzykontynentalne - 801
- organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie - 3653
- Pozostałe organizacje międzyrządowe - 1823
- organizacje wydzielające się lub półautonomiczne - 725 - np.
Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju
- organizacje specjalistyczne - 706 - np. Zorganizowany Globalny System Usług
- organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo - 59 - np. część wspólnych przedsięwzięć w ramach dawnej
RWPG
- organizacje nieaktywne lub rozwiązywane - 333
- Pozostałe organizacje pozarządowe - 7267
- organizacje wydzielające się lub półautonomiczne - 1660
- organizacje specjalistyczne - 2745
- organizacje narodowe zorientowane międzynarodowo - 59
- organizacje nieaktywne lub rozwiązywane - 2812
Powyższa klasyfikacja pomija jednak organizacje o charakterze specjalnym - takie jak organizacje religijne, międzynarodowe struktury o charakterze pomocniczym, organizacje narodowe, etc. - łącznie ich liczbę w okresie 1999-2000 określono na 21772 (z czego 3648 miało charakter rządowy, zaś 18124 pozarządowy)[11]. Sumarycznie wyróżniano zatem wówczas ponad 36 tysięcy organizacji międzynarodowych[11]. Zobacz teżPrzypisy- ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, ss. 35-36. .
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 36. .
- ↑ 3,0 3,1 Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 15. .
- ↑ Zarys historii prawa międzynarodowego. W:
Remigiusz Bierzanek
,
Janusz Symonides
: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 34. .
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Organizacje międzynarodowe. W:
Remigiusz Bierzanek
,
Janusz Symonides
: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 289. .
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Organizacje międzynarodowe. W:
Remigiusz Bierzanek
,
Janusz Symonides
: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 290. .
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 25. .
- ↑ 8,0 8,1 Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 26. .
- ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 28. .
- ↑ Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, ss. 38-39. .
- ↑ 11,0 11,1 Teresa Łoś-Nowak: Organizacje międzynarodowe - ewolucja w kierunku samodzielności w polityce i stosunkach międzynarodowych. W: Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004, s. 39. .
Źródła- Teresa Łoś-Nowak: Organizacje w stosunkach międzynarodowych. Istota - mechanizmy działania - zasięg. Wyd. 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2004. .
- Organizacje międzynarodowe. W:
Remigiusz Bierzanek
,
Janusz Symonides
: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, ss. 285-336. .
Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Organizacja międzynarodowa":
Rodzimy Kościół Polski
...
Biskup
...
Nadciśnienie tętnicze
...
Adwentyzm
...
Studia
...
1972
...
Uniwersytet Witolda Wielkiego
...
Szkoci
...
Widmo
...
Nowa Polityka Ekonomiczna
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Organizacja międzynarodowa":
01 Znaki drogowe - znaki uzupełniające (plansza 23)
...
221. Przemiany powojenne na bliskim i dalekim wschodzie (plansza 19)
...
Zanieczyszczenia atmosfery (plansza 27)
...
|