Spółdzielnia socjalna - forma prawna podmiotu łączącego cechy
przedsiębiorstwa
oraz
organizacji pozarządowej
, mająca umożliwić jej członkom, którymi muszą być w 50% osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy. Spółdzielnia socjalna, jako rodzaj
spółdzielni pracy
, opiera się na zasadzie osobistego świadczenia pracy przez jej członków.
Instytucja spółdzielni socjalnej została w Polsce wprowadzona Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (
Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001
), która odpowiednio znowelizowała ustawę z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (
Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848
ze zmianami).
Aktualną podstawą prawną dla funkcjonowania tychże spółdzielni jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (
Dz. U. z 2006 r. Nr 94, poz. 651
), która zaczęła obowiązywać 6 lipca tegoż roku.
Utworzenie spółdzielni
Spółdzielnię socjalną mogą założyć osoby z
pełną zdolnością do czynności prawnych
i równocześnie zaliczające się do przynajmniej jednej z następujących kategorii:
-
bezrobotni
,
-
niepełnosprawni
,
-
uzależnieni
od alkoholu, narkotyków lub środków odurzających po zakończeniu leczenia,
-
chorzy psychicznie
,
- bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
- osoby opuszczające więzienie, które mają trudności z reintegracją społeczną,
-
uchodźcy
uczestniczący w indywidualnym programie integracji,
oraz inne osoby, pod warunkiem, że ich liczba nie przekracza 50% ogólnej liczby założycieli. Założycieli musi być minimum pięciu. Spółdzielnia socjalna jest
osobą prawną
i podlega wpisowi do
Krajowego Rejestru Sądowego
na wniosek założycieli, do którego obowiązkowo dołączają zaświadczenia potwierdzające ich status jako osób należących do wymienionych kategorii (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o statusie bezrobotnego, zaświadczenie o statusie bezdomnego realizującego indywidualny program wychodzenia z bezdomności, o zakończeniu przez osoby uzależnione wymaganych programów terapeutycznych itp.).
Spółdzielnię socjalną mogą również założyć co najmniej dwie spośród następujących osób prawnych:
- organizacje pozarządowe w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
- jednostki samorządu terytorialnego;
- kościelne osoby prawne.
Osoby prawne po założeniu spółdzielni socjalnej zobowiązane są do zatrudnienia co najmniej 5 osób spośród tych wymienionych w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych w terminie 6 miesięcy od zarejestrowania spółdzielni w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Założona spółdzielnia musi w obrocie posługiwać się oznaczeniem "Spółdzielnia Socjalna".
Spółdzielcy
Spółdzielnia socjalna nie może mieć mniej niż 5 i więcej niż 50 członków, w przeciwnym razie podlega likwidacji. To samo dotyczy sytuacji, kiedy limit liczby członków ze szczególnymi kwalifikacjami będzie przekraczał 50% ogólnej liczby członków spółdzielni nieprzerwanie przez 3 miesiące. Ograniczenie maksymalnej ogólnej liczby członków do 50 nie dotyczy spółdzielni socjalnych powstałych z przekształcenia dotychczasowych spółdzielni niewidomych i inwalidów.
Krąg osób, które mogą być członkami spółdzielni, jest szerszy od określonego wyżej kręgu możliwych założycieli.
- W szczególności członkostwo w założonej spółdzielni mogą nabyć osoby zagrożone wykluczeniem społecznym z
ograniczoną zdolnością do czynności prawnych
.
- Możliwy jest również udział osób nie posiadających statusu wykluczonych, lecz przydatnych dla spółdzielni ze względu na kwalifikacje, których nie posiadają pozostali spółdzielcy; ich liczba nie może przekroczyć 50% ogólnej liczby członków spółdzielni oraz osoby zatrudnione nieprzerwanie przez okres 12 miesięcy w spółdzielni socjalnej, której założycielami były osoby prawne..
- Ponadto członkami mogą być – w braku odmiennych postanowień statutu -
organizacje pozarządowe
, których celem nie jest osiąganie zysku, np.
fundacje
,
stowarzyszenia
, kościelne osoby prawne, a także jednostki samorządu terytorialnego, np. powiat, gmina.
Bez prawa członkostwa pracę na rzecz spółdzielni socjalnej mogą wykonywać osoby skazane na
karę ograniczenia wolności
oraz
wolontariusze
.
Działalność spółdzielni
Spółdzielcy prowadzą działalność o dwojakim charakterze. Nadrzędnym ich celem jest powrót do uregulowanego życia społecznego i zawodowego i temu celowi podporządkowana jest podstawowa działalność spółdzielni. W art. 2 ust. 2 Ustawy o spółdzielniach socjalnych wskazano, iż działa ona na rzecz:
- społecznej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu,
- zawodowej reintegracji jej członków przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy- a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej.
Drugim celem spółdzielców jest prowadzenie przedsiębiorstwa w oparciu o wspólną pracę (art. 2 ust. 1 Ustawy). Ponadto spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną, kulturalno-oświatową oraz społecznie użyteczną - zarówno na rzecz swoich członków jak również środowiska lokalnego. Cele te są finansowane z nadwyżki bilansowej ( art.10 ust.1 Ustawy), która nie może być podzielona między członków spółdzielni ( art.10 ust.2 Ustawy)
Wsparcie finansowe ze strony państwa
- Założyciele spółdzielni zwolnieni są z opłat rejestracyjnych - za wpis spółdzielni do
Krajowego Rejestru Sądowego
i za wydrukowanie ogłoszenia o powstaniu spółdzielni w
Monitorze Sądowym i Gospodarczym
.
- Osoby chcące założyć spółdzielnię socjalną mogą otrzymać jednorazowo środki z Funduszu Pracy na podjęcie działalności gospodarczej w wysokości nie przekraczającej 4-krotnej wysokości przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka założyciela spółdzielni socjalnej.
- Osoby chcące przystąpić do już istniejącej spółdzielni socjalnej mogą otrzymać środki z Funduszu Pracy w wysokości 3- krotności przeciętnego wynagrodzenia na każdego członka.
- Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako osoba bezrobotna albo poszukująca pracy może otrzymać ze środków Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych środki na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości nie wyższej niż piętnastokrotność przeciętnego wynagrodzenia.
- Dochody spółdzielni wydatkowane w roku podatkowym na społeczną i zawodową reintegrację jej członków są – w części niezaliczonej do
kosztów uzyskania przychodów
- zwolnione z
podatku dochodowego od osób prawnych
.
- Spółdzielnia socjalna może ubiegać się o sfinansowanie ze środków Funduszu Pracy składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i wypadkowe od kwoty minimalnego wynagrodzenia osób, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o spółdzielniach socjalnych, w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dnia zatrudnienia oraz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy, na podstawie odpowiedniej umowy między
starostą
a spółdzielnią oraz udokumentowanego wniosku spółdzielni.
- Spółdzielnia socjalna może stosować uproszczone zasady rachunkowości, jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły równowartości 1.200.000 EUR.
Integracja środowiska spółdzielców
Podejmowane są próby nawiązania współpracy pomiędzy poszczególnymi spółdzielniami, polegającej m.in. na wymianie doświadczeń i wspólnej walce o przepisy wspierające rozwój spółdzielczości socjalnej. Szczególnie aktywny na tym polu jest
Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjalnych
.
Głównym celem Ogólnopolskiego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Socjalnych jest:
- Promocja i wspieranie idei społecznej spółdzielczości socjalnej;
- Działanie na rzecz szeroko rozumianej reintegracji społecznej i zawodowej;
- Zapewnienie zrzeszonym w nim spółdzielniom socjalnym pomocy w ich działalności statutowej.
Linki zewnętrzne
Zobacz też