Wspólna polityka rolna – wszystkie przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską w celu wypełnienia postanowień zapisanych w traktatach rzymskich . Obejmuje: rolnictwo , leśnictwo , uprawę winorośli oraz ogrodnictwo . Jest to pierwsza wspólna polityka WE. Cele WPR zostały określone w art. 33 TWE.

Wspólny rynek oznacza, że zostają zniesione ograniczenia w handlu produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz stosowania barier taryfowych ceł i parataryfowych (np. subwencje) utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych pomiędzy krajami członkowskimi, przy zachowaniu obowiązku spełnienia wybranych norm w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego (bariery pozataryfowe). Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe w obrotach towarami rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych, fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia . Częścią składową WPR jest Polityka Strukturalna. Równocześnie WPR realizuje silną politykę protekcjonistyczną w stosunku do towarów rolnych spoza Wspólnoty.

Podstawowe założenie polityki rolnej

• podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie jest gospodarstwo rodzinne,
• rolnictwo jest szczególnym sektorem gospodarki unijnej, które ma zapewnić samowystarczalności WE w zakresie produktów rolnych,
• polityka rolna wymaga osobnych regulacji prawnych

Podstawowe zasady WPR

• zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi).
• zasada preferencji WE (preferencja towarów wspólnoty).
• zasada finansowej solidarności (finansowanie kosztów ponoszą wszystkie państwa członkowskie). Zasada ta jest realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (poprzednio: Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnych).

Osiągnięciu celów WPR mają służyć

• regulacja poszczególnych rynków rolnych
• wsparcie finansowe dochodów rolników
• współfinansowanie projektów inwestycyjnych i modernizacyjnych w rolnictwie i na obszarach wiejskich
• system składowania i sprzedaży towarów rolnych
• wspólne techniki stabilizacji wywozu lub przywozu towarów

Mechanizmy stabilizacji

• interwencja na rynku wewnętrznym i ochrona zewnętrzna obejmująca: zboża, cukier, oliwę, masło, mleko w proszku, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa.
• ochrona zewnętrzna bez interwencji, obejmująca: rzepak, jaja, drób, wino, chmiel, kwiaty.
• refundacje wywozowe (eksportowe) w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a niższymi na rynkach światowych), obejmują: zboża, cukier, produkty mleczne, wołowinę, wieprzowinę, świeże owoce i warzywa
• refundacje produkcyjne w formie subsydiów (rekompensata dla różnicy pomiędzy wyższymi cenami na rynkach wewnętrznych a niższymi cenami surowców importowanych), obejmują: zboża i cukier

Rozwój WPR

• 1957-1962 - prace nad sprecyzowaniem regulacji
• lata 60. - "złoty okres" WPR
• 1962-1968 – okres wprowadzania CAP (Common Agricultural Policy) w życie
• 1969-1975- początek kryzysu WPR i pierwsze projekty reform,
• lata 70.-80. - kryzys – nadwyżki produkcyjne
• 2000 - wprowadzenie w Zycie dokumentu Agenda 2000 wprowadzający radykalne zmiany w CAP-ie

Reformy WPR

• 1968 – plan Mansholta

Jego celem było poprawienie struktury agrarnej poprzez powiększenie wielkości gospodarstw, likwidację małych, słabo wydajnych gospodarstw oraz zmniejszenie nadwyżek produktów rolnych. Nie został w pełni zrealizowany.

• lata 1985-1990

W tych latach dokonano także dość istotnych zmian w zakresie WPR. Należało do nich:

• • stopniowe obniżanie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wspólnoty na kolejne kampanie rolnicze.
  • wprowadzenie tzw. stabilizatorów rolniczych, polegających na określeniu górnego pułapu produkcji na dany produkt.
  • zaostrzenie wymogów co do jakości towarów przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzanie limitów gwarantowanych interwencji.
  • ograniczenie rocznej stopy wzrostu wydatków na finansowanie wspólnej organizacji rynków.
• 1992 – reformy MacSharry'ego:
  • zmiany struktury wydatków na wspieranie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich (zlikwidowanie dotacji do cen produktów rolnych w zamian za bezpośrednie opłaty wyrównawcze świadczone na rzecz rolników, lecz niezwiązane z wielkością produkcji)
  • obniżenie cen skupu niektórych produktów, tak aby zbliżyć je do cen na rynkach światowych
  • system przymusowego ugorowania
• Agenda 2000

Zaproponowanie zmian wydatków na politykę rolną. Obejmowały one

• • obniżkę wydatków na interwencje rynkowe i subsydia eksportowe
  • wzrost płatności kompensacyjnych
  • wzrost dodatków na ochronę środowiska, zalesienie i wcześniejsze emerytury
  • fundusze przedakcesyjne dla państw kandydujących

• Reforma Fishlera – Luksemburg 2003 – od 2005
  • System Jednolitej Płatności (SJP)
    • oddzielenie płatności od produkcji rolnej
    • płatność przypisana do powierzchni upraw z lat 2000-2002
    • odłogowanie (10% z 92t)
    • możliwa jednolita płatność regionalna
    • zasada wzajemnej zgodności:
      • dobra kultura rolna gruntów
      • bezpieczeństwo żywności
      • ochrona środowiska
      • zdrowotność ludzi, zwierząt i roślin
      • dobrostan zwierząt
  • dalsza redukcja cen interwencyjnych na korzyść płatności bezpośrednich
  • zmniejszanie płatności dla największych gospodarstw (modulacja) na korzyść rozwoju wsi
  • mechanizm dyscypliny wydatków (dot. budŜetu – €43mld – zamroŜenie na lata 2007-

Przykłady działań

• mleko
  • limitowanie produkcji tzw. kwota mleczna
  • cena gwarantowana
  • dopłata bezpośrednia
• zboża
  • cena gwarantowana,
  • dopłata bezpośrednia (dla zarejestrowanych w systemie IACS)
  • opłaty za odłogowanie ziemi
• bydło mięsne
  • cena gwarantowana
  • premia od każdej sztuki
• trzoda chlewna
  • dopłata do eksportu
  • skup interwencyjny
• warzywa i owoce
  • wsparcie dla grup producentów
  • określanie norm
• zalesianie
  • zwrot kosztów

Problemy związane z WPR

• wysokie koszty (dochodzące do 60% budżetu UE)
• subsydiowanie eksportu rodzi konflikty z krajami trzecimi
• niewystarczająca ochrona środowiska (dopłaty → większa produkcja → degradacja środowiska)
• z powodu zamknięcia UE na import spoza Wspólnoty, o wiele wyższe ceny żywności niż w przypadku sprowadzania jej np. z Afryki
• gigantyczna biurokracja
• odgórne sterowanie cenami
• odmowa ujawniania listy beneficjentów dopłat bezpośrednich w niektórych krajach^[1].

25 października 2007 Parlament Europejski wydał rezolucję, w której zaapelował do władz Unii Europejskiej o częściowe ograniczenie regulacji WPR w związku z wzrostem cen żywności^[2][3] oraz ryzykiem niedoborów żywności^[4].

26 marca 2009 Parlament Europejski zwrócił się do rządów, by monitorowały ceny rynkowe produktów spożywczych. Według PE konsumenci płacą pięciokrotnie więcej niż otrzymuje przy sprzedaży rolnik lub hodowca ^[5].

Zobacz też

• Socjalizm agrarny

Przypisy