Widok na północno-zachodni narożnik Rynku
Rynek we Lwowie (
ukr.
Площа Ринок) - centralny plac
Lwowa
, miasta lokowanego w
1356
r. przez
Kazimierza III Wielkiego
na
prawie magdeburskim
. Plac ma kształt prostokątny i wymiary 142 x 129 m. Z każdego narożnika Rynku wychodzą po dwie ulice. Jest więc on podobny do
Rynku warszawskiego
i
wrocławskiego
, a różny od Rynków
poznańskiego
i
krakowskiego
. Centralną część placu zajmował blok śródrynkowy, którego południową ścianę stanowił Ratusz. Po zawaleniu się wieży ratuszowej w
1825
r. cały blok rozebrano i postawiono
nowy Ratusz
. Dookoła Rynku wznoszą się 44 kamienice prezentujące wszystkie style od
renesansu
po
modernizm
. W czterech narożnikach rynku znajdują się studnie-fontanny z początku
XIX wieku
dłuta prawdopodobnie Hartmana Witwera lub Schimsera. Przedstawiają postacie mitologiczne:
Neptuna
,
Dianę
,
Amfitrytę
,
Adonisa
. Przed Ratuszem stał pręgierz, przy którym wykonywano wyroki. Figura stojąca na jego szczycie znajduje się obecnie w Kamienicy Królewskiej. W
1998
roku Rynek wraz z całą starówką został wpisany na
Listę Światowego Dziedzictwa Kultury
UNESCO
.
Historia
Plac wytyczono wkrótce po lokacji miasta. Początkowo zabudowa była
gotycka
. Wielki pożar miasta
3 czerwca
1527
roku praktycznie doszczętnie zniszczył całą zabudowę. Rynek, jak i całe miasto, odbudowano w nowym już - renesansowym - stylu. Jednym z nielicznych zachowanych elementów gotyckich jest sklepienie w kamienicy nr 24 odkryte na początku
XX wieku
i portal w kamienicy nr 25. Na Rynku odbywały się najważniejsze uroczystości.
Władysław II Jagiełło
odebrał
hołd lenny
w
1387
od
hospodara wołoskiego
Aleksandra, a
Władysław III Warneńczyk
w
1436
od
Eliasza
. Tutaj pod pręgierzem
ścięto
hospodarów mołdawskich
: w
1564
roku
Stefana Tomżę
, w
1577
Jana Podkowę
i w
1582
Jankułę
. W
1848
roku na Rynku formowano Gwardię Narodową.
11 listopada
1920
Józef Piłsudski
przyjął defiladę z okazji nadania miastu krzyża srebrnego
Orderu Virtuti Militari
. W
2006
roku wykonano kompleksowy remont płyty placu oraz rzeźb-fontann.
Kamienice
Pierzeja wschodnia
Widok z wieży Ratusza na pierzeję wschodnią Rynku
Nr 2
Kamienica Bandinellich
,
renesansowa
, zbudowana w
1593
. Od początku
XVI
w. była własnością Roberta Bandinelliego, który założył pierwszą pocztę we Lwowie. Przebudowano ją w latach
1737
–
39
. Przez dłuższy czas była pustostanem i prawie ruiną, ostatnio gruntownie odremontowana.
Nr 3 Kamienica Wilczków,
rokokowa
, swój wygląd zawdzięcza przebudowie z lat
1771
–
72
. Nazwę zawdzięcza pierwszym właścicielom - patrycjuszowskiemu rodowi Wilczków.
Nr 4
Czarna Kamienica
Nr 5 Kamienica Łukasiewiczów
XVI-wieczna
, zbudowana przez Piotra Krasowskiego.
Nr 6
Kamienica Królewska
"Mały Wawel"
Nr 7 Dom Szembekowski W
niszy
figura Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny z przełomu
XVI
i
XVII
wieku.
Nr 8 Kamienica Bernatowiczowska
Empirowa
fasada z początku
XIX
w. projektu Baumana.
Nr 9
dawny Pałac Arcybiskupi
Był własnością
arcybiskupów lwowskich
od
XIV
w. Gościli w nim m.in.
Władysław II Jagiełło
z
Jadwigą
, Zygmuntem i
Świdrygiełłą
. W
1634
gruntownie przebudowana przez arcybiskupa
Stanisława Grochowskiego
. Na I piętrze tej kamienicy
10 listopada
1673
r. zmarł król
Michał Korybut Wiśniowiecki
. Dawniej pałac posiadał 65 pokoi i dwie sale. Rolę pałacu arcybiskupiego pełnił do
1842
r. kiedy to wybudowano nowy. Kamienicę wtedy zamieniono na seminarium duchowne. W
1845
r. dobudowano III piętro i cały gmach przebudowano na kamienicę czynszową. Z tego czasu pochodzi też elewacja.
Nr 10
pałac Lubomirskich
,
rokokowy
, powstał z dwóch wcześniejszych kamienic przyrynkowych i kilku innych budynków. W
1760
Stanisław Lubomirski
wzniósł okazały pałac wg projektu
Jana de Witte
. W latach
1771
–
1821
był siedzibą gubernatorów austriackich.
Pierzeja południowa
Pierzeja południowa Rynku, po lewej Pałac Lubomirskich i Korniakta
Nr 11 Kamienica Goslarów zbudowana w latach
1899
-
1900
na miejscu wcześniejszej
Nr 12 Kamienica Justglacowska
Attyka
z
maszkaronami
przedstawiającymi twarze
Sarmatów
Nr 13 Kamienica Alembekowska XVI-wieczna, w
1911
przebudowana w stylu
neobarokowym
Nr 14 Kamienica Wenecka Renesansowa przebudowana przez Pawła Rzymianina dla konsula
weneckiego
Antonio Massariego. Na elewacji kamienny lew
św. Marka
- godło Wenecji i data
1600
Nr 15 Kamienica Mistrzymonowska XVI-wieczna, przebudowana w XIX w.
Nr 16 Kamienica Mieszkowskiego Rokokowa, wewnątrz zachował się
gotycki
portal
.
Nr 17 Kamienica Francweningowska Rokokowa, z lat 60. XVIII w., mieści się w niej Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej
Nr 18 Kamienica Gutteterowska Rokokowa, zbudowana w
1533
r. przez Gutetera. Dawniej najpiękniejsza w mieście[]. Projektantem był architekt
włoski
Guicciardini, a po jego śmierci Tomasz Ferrovore. Mieści się w niej "Apteka "Pod Złotym Jeleniem"
Nr 19 Kamienica Pełczyńska Rokokowa
Nr 20 Kamienica Bilska przebudowana w
1779
według projektu Piotra Polejowskiego i Franciszka Kulczyckiego
Nr 21 Kamienica Ubaldinich XVI-wieczna, należała do emigranta florenckiego, wroga Medyceuszy, Ripa Ubaldiniego
Nr 22 Kamienica Jelonkowska XIX-wieczna na miejscu wcześniejszej należącej do Pawła Jelonka, burmistrza Lwowa
Pierzeja zachodnia
Kamienica Szolc-Wolfowiczów
Nr 23 Kamienica Szolc-Wolfowiczów Renesansowa, zbudowana w
1570
dla rodziny patrycjuszowskiej pochodzącej ze
Śląska
. Kamienica posiada bogatą dekorację rzeźbiarską. Na narożniku II piętra znajduje się rzeźba Chrzest Chrystusa.
Nr 24 Kamienica Gieblowska Renesansowa, częściowo przebudowana w
1920
r., dodano m.in.
modernistyczny
szczyt w miejscu renesansowej attyki. W
1707
przebywał w niej
Piotr Wielki
.
Nr 25 Kamienica Jakobszolcowska Rokokowa, dawna księgarnia Milikowskich
Nr 26 Kamienica Janszolcowska
Nr 27 Kamienica Farbachowska
Nr 28 Kamienica Heppnerowska Renesansowa, zbudowana w
1510
, należała do Pawła Heppnera, burmistrza Lwowa.
Nr 29 Pałac Korytkowskiego
Empirowa
, wzniesiona przez Felicjana Korytkowskiego miejscu Kamienicy Zimorowicza rozebranej w
1790
r. W podwórzu Pasaż Andreolliego.
Nr 30 Kamienica Regulusowska należała do Jakuba Reguły, w
1772
przebudowana w stylu
rokokowym
.
Nr 31 Kamienica Baczewskich Modernistyczna, zbudowana
1923
r. wg projektu Bronisława Wiktora.
Nr 32 Kamienica Zipperów Połączenie modernizmu z polskim renesansem, zbudowana w
1923
r. na miejscu wcześniejszej wg projektu Michała Łużyckiego.
Pierzeja północna
Pierzeja północna Rynku, widok z wieży Ratusza
Nr 33 Kamienica Kiliańszczyńska Rokokowa
Nr 34 Kamienica Awensztokowska
Nr 35 Kamienica Majdaszewiczowska XIX-wieczna
Nr 36 Kamienica Gielazynowska Mieszkał w niej ks.
Józef Poniatowski
, gdy był oficerem austriackim.
Nr 37 Kamienica Groswajerowska należała do Marcina Groswajera, burmistrza Lwowa z czasów
powstania Chmielnickiego
. W XIX w. przebudowana w stylu
empire
.
Nr 38 Kamienica Wilczkowska
Nr 39 Kamienica Tołłoczkowska dawna mennica
Nr 40 Kamienica Boimów pod koniec XVIII w. przebudowana w stylu rokokowym.
Nr 41 Kamienica Karwowska Rokokowa
Nr 42 Kamienica Kwartnikowska XVIII-wieczna, przebudowana w XIX w.
Nr 43 Kamienica Rottendorfowska dawna miodosytnia
Nr 44 Kamienica Boczkowiczowska XVIII-wieczna, przebudowana w XIX w.
Nr 45 Kamienica Kudliszowska powstała pod koniec XVIII w. na miejscu dwóch wcześniejszych kamienic, dawna Kawiarnia M. Atlasa
Fontanny
Bibliografia
- Aleksander Strojny, Lwów Miasto Wschodu i Zachodu, Kraków 2003,
- Dr. Mieczysław Orłowicz, Przewodnik po Lwowie, Lwów-Warszawa 1925
- Grzegorz Rąkowski, Lwów, Pruszków 2008,