Stephen i Timothy Quay (także "Brothers Quay" albo "Brothers Quaij", ur.
17 czerwca
1947
w Norristown koło
Filadelfii
) – bracia bliźniacy, twórcy filmowych
animacji
, reklam telewizyjnych,
scenografowie
filmowi i teatralni. Reżyserzy dwóch filmów pełnometrażowych (
Instytutu Benjamenta
i
Stroiciela trzęsień ziemi
) oraz wielu krótkometrażowych animacji, z których najsłynniejszą jest adaptacja opowiadania
Brunona Schulza
,
Ulica krokodyli
.
Młodość i edukacja
Budynek Royal College Of Art w South Kensington, gdzie w latach 1969-1972 studiowali bracia Quay.
Bracia Quay studiowali ilustratorstwo na Philadelphia College of Art[1]. Po ukończeniu tej szkoły zostali zaproszeni do
londyńskiej
Royal College of Art
, gdzie uczyli się w latach 1969–72, między innymi u
Raymonda Durgnata
. W latach 1972–78 przebywali w Stanach Zjednoczonych, spłacając pożyczkę udzieloną przez władze stanowe na studia[2][3]. Pracowali między innymi jako ilustratorzy książek w
Nowym Jorku
[3] (ich autorstwa jest strona graficzna pierwszego wydania
Mechanicznej pomarańczy
Anthony'ego Burgessa
), ale także jako kelnerzy. W 1978 roku otrzymali National Endowment Grant for the Arts, co umożliwiło im wyjazd do Europy. Przez krótki czas przebywali w
Belgii
, w
Holandii
i
Wielkiej Brytanii
szukając możliwości realizowania się w tworzeniu animacji kukiełkowych, a dorabiali zmywając naczynia[3]. W Londynie spotkali znajomego z Royal College of Art, Keitha Griffithsa, pracującego w agendzie
Brytyjskiego Instytutu Filmowego
(BFI); ten zaproponował im przedłożenie w BFI scenariusza. Bracia zrobili to i wyjechali do
Amsterdamu
. Po kilku miesiącach wracali już do Londynu, telegraficznie powiadomieni o przyznaniu 7000 funtów na ich eksperymentalny projekt filmowy. Pod egidą BFI i przy współpracy z Griffithsem zrealizowali swój pierwszy krótki metraż,
Nocturna Artificalia
[1].
Kariera filmowa
Pierwsze animacje bliźniaków powstały jeszcze przed wyjazdem do Stanów, na przełomie lat 60. i 70. Były to proste, dwuwymiarowe animacje, o których sami bracia wypowiadają się krytycznie. Jak wspominają, nakręcili je w ciągu jednego weekendu tworząc kolaże na kuchennym stole i wykorzystując kamerę Bolex 16 mm[1]. Nocturna Artificalia z racji swojej oryginalności z miejsca przysporzyły braciom uznanie i pozwoliły im na realizację kolejnych projektów.
W 1980 roku wystąpili w filmie
Petera Greenawaya
Kronika wypadków jako bracia Ipson i Pulat Fallari. Podobno Quayowie byli inspiracją dla Greenawaya dla stworzenia postaci zoologów –
braci syjamskich
zafascynowanych rozkładem w filmie Zet i dwa zera (A Zed & Two Noughts) z
1985
roku.
W 1980 roku bracia Quay razem z Griffithsem założyli własne studio filmowe, Atelier Koninck, które obecnie mieści się w
Southwark
, w południowej części Londynu.
Pierwsza połowa lat 80. była okresem, gdy niepowtarzalny styl braci ukształtował się ostatecznie. Nakręcili wtedy kilka dokumentów na zlecenie
Channel 4
, o
Igorze Strawińskim
czy
Leošie Janáčku
, z których jeden, poświęcony czeskiemu reżyserowi
Janowi Švankmajerowi
, ewoluował w kierunku kolejnej animacji. Bracia realizując ten dokument wyjechali do
Pragi
gdzie przeprowadzili rozmowę ze Švankmajerem, ten jednak nie zgodził się na sfilmowanie wywiadu[1]. Animacja którą zrealizowali (
Gabinet Jana Švankmajera
) była ich hołdem dla czeskiego twórcy.
Najbardziej znane dzieło braci,
adaptacja
prozy
Brunona Schulza
Ulica krokodyli
(1986) jest też najbardziej reprezentatywne dla stylu braci Quay. Był to pierwszy film Quayów nakręcony na
taśmie 35 mm
[1].
Terry Gilliam
uznał Ulicę krokodyli za jedną z 10 najlepszych animacji wszech czasów[4].
W 1995 roku bracia zadebiutowali na polu filmu fabularnego
Instytutem Benjamenta
opartym na powieści
Roberta Walsera
Jakob von Gunten. Przygotowania do filmu trwały wiele lat; scenariusz zaczął powstawać pod koniec lat 80.[1] W filmie początkowo miała zagrać
Charlotte Rampling
, ale w ostatniej chwili
Channel Four
nie zgodził się na to, ponieważ aktorka wcześniej zerwała kontrakt z francuskimi producentami[1]. Ostatecznie rolę Lisy Benjamenta powierzono Alice Kriege. Film spotkał się z pozytywnymi recenzjami i zdobył kilka nagród.
W 2002 roku bracia mieli szansę zaprezentowania swojej twórczości szerokiemu gronu odbiorców: w filmie
Frida
z
Salmą Hayek
ich autorstwa jest minutowej długości animowana sekwencja wizji
Fridy Kahlo
będącej w stanie śpiączki. W 2003 doszło do współpracy bliźniaków z kompozytorem Stevem Martlandem; Quayowie na potrzeby wielkanocnego projektu Death and Ressurection wystawionego w galerii
Tate Modern
nakręcili cztery krótkie animacje (Poor Roger, Oranges And Lemons, Green Gravel, Jenny Jones)[5].
Ważnym polem działalności braci Quay było tworzenie
teledysków
. Mają ich na swoim koncie kilka, dla tak różnych artystów jak:
Peter Gabriel
,
16 Horsepower
,
His Name Is Alive
, Michael Penn (brat aktora
Seana Penna
), Sparklehorse. Pierwszy teledysk w realizacji którego brali udział był do piosenki Petera Gabriela Sledgehammer i zawierał animowane sekwencje autorstwa braci, reżyserem całości był Stephen R. Johnson. Quayowie byli niezadowoleni z efektu końcowego, mimo
nagrody MTV
którą nagrodzono teledysk, uznali bowiem że jest on wtórny do animacji Jana Švankmajera. Kolejne zrealizowali już sami i w zupełnie innej estetyce; obrazy ilustrowane muzyką
His Name Is Alive
były czarno-białe, oniryczne i wypełnione symbolami. Teledysk do utworu "Black Soul Choir" 16 Horsepower jest czarno białym, bardzo ascetycznym obrazem w większej części zawierający statyczne ujęcia grającego zespołu. Dla kontrastu, teledysk do piosenki Michaela Penna Long Way Down (Look What The Cat Drug In) zaskakuje feerią barwnych obrazów. Do tej pory ostatni teledysk Quayów powstał do piosenki grupy Sparklehorse Dog Door (w której gościnnie śpiewa
Tom Waits
) i może z kolei zaskoczyć dyskretnie zaznaczonym seksualnym podtekstem. Animacja ta zamyka pięcioczęściowy cykl Stille Nacht.
Bliźniacy tworzyli również
reklamy telewizyjne
, dla
MTV
,
Nikona
, telewizji Fox Sports, Doritos a także The Partnership for a Drug Free America.
Przygotowania do drugiego pełnometrażowego filmu zaczęły się wkrótce po premierze Instytutu Benjamenta; te dwa obrazy dzieli jedenaście lat. Czas ten upłynął na zbieraniu funduszy i dopracowywaniu scenariusza, który z początku miał być adaptacją powieści argentyńskiego pisarza
Adolfo Bioy Casaresa
Wynalazek Morela, na co nie pozwoliły jednak prawa autorskie.
Stroiciel trzęsień ziemi
miał polską premierę w lipcu 2006 na festiwalu
Era Nowe Horyzonty
we
Wrocławiu
; był również pokazany na 13. MFF
Etiuda & Anima
w
Krakowie
.
Być może kolejny film bliźniaków będzie ich drugą adaptacją filmową prozy Brunona Schulza. Na retrospektywach twórczości m.in. w
Beverly Hills
i
La Rochelle
w 2006 roku bracia pokazali sześciominutową animację, która w katalogach festiwali figurowała jako Sanatorium Under the Sign of the Hourglass (work in progress)[6][7][8]. Wiadomo, że będzie to dłuższy metraż w dużej części nakręcony kamerą cyfrową, zawierzający elementy animacji i gry żywych aktorów. Niewykluczone, że w części zilustruje go muzyka
Alfreda Sznitke
[6].
Bracia Quay są nierozłączni. Chętnie ubierają się w identyczny sposób. Gdy udzielają wywiadu, często jeden z nich kończy zdanie zaczęte przez drugiego. Znani są ze specyficznego poczucia humoru; w jednym z wywiadów przekonywali dziennikarza, że każdy z nich posiada tylko jedno
jądro
[9].
Inspiracje
W dziełach braci Quay znajdziemy liczne nawiązania do środkowoeuropejskich tekstów kultury, żeby wymienić dzieła
Franza Kafki
,
Brunona Schulza
,
Roberta Walsera
; filmy
Jana Lenicy
,
Waleriana Borowczyka
,
Władysława Starewicza
,
Jurija Norszteina
,
Jiri Trnki
, fotografię Josefa Sudka[3]. Bracia w wywiadzie udzielonym
Gazecie Wyborczej
tak tłumaczyli swoją fascynację:
Odkryliśmy Europę dzięki Franzowi Kafce, potem – dzięki Brunonowi Schulzowi, którego proza stała się naszą największą inspiracją. Europa, zwłaszcza środkowa, to głęboka tajemnica. Macie tu miasta, które tej tajemnicy strzegą do dziś. W Ameryce jest inaczej – wszystko jest zaplanowane i dokładnie ustalone, miasta są przewidywalne. A w Pradze czy w Krakowie można się zagubić w tej atmosferze. To organiczne doświadczenie, zetknięcie z metafizyką. (...) wychowaliśmy się na polskim kinie. Wielkim odkryciem była dla nas na przykład twórczość Waleriana Borowczyka. Pierwszym filmem środkowoeuropejskim, który obejrzeliśmy, była Winda Jerzego Kuci[10]
Na festiwalu filmowym Jamesa Rivera w Richmond w kwietniu 2003 roku bracia mieli możliwość zaprezentowania animacji które najbardziej wpłynęły na kierunek ich artystycznych poszukiwań[11]:
Natomiast w ankiecie dla magazynu Fab wymienili filmy które wywarły na nich największe wrażenie[12]:
Muzyka
W filmach braci Quay wykorzystano muzykę następujących twórców:
Bracia Quay a Polska
Quayowie wielokrotnie byli w Polsce, ostatnio w lipcu 2010 na 10. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Era Nowe Horyzonty we Wrocławiu, gdzie odbyła się retrospektywa ich filmów. Wcześniej przyjeżdżali m.in. przy okazji sympozjum organizowanego przez
Stowarzyszenie Filmowców Polskich
(
Łańcut
, 7 września 2007[13]), czy w ramach 43.
Krakowskiego Festiwalu Filmowego
. W
1998
odwiedzili
warszawskie
kino Muranów
z okazji polskiej premiery
Instytutu Benjamenta
5 grudnia 1998 roku[14] i
Poznań
w 1987 roku[15] W Polsce bywali już w latach 70.
W ich filmach znajdują się liczne
polonica
, narracja w Ulicy krokodyli i Grzebieniu prowadzona jest w języku polskim. Długoletnim współpracownikiem bliźniaków jest
Lech Jankowski
, autor muzyki do Ulicy krokodyli i Instytutu Benjamenta, znany ze współpracy z
Teatrem Ósmego Dnia
. Wśród ich filmowych i literackich inspiracji jest wiele dzieł polskich twórców.
W 2008 Bracia Quay wystąpili jako eksperci w polsko-litewskim filmie dokumentalnym Treser Żuków opowiadającym o pionierze animacji lalkowej
Władysławie Starewiczu
.
W 2009 Bracia Quay zrealizowali w Polsce film dokumentalno-animowany Inwentorium śladów. Producentem było studio Marka Serafińskiego przy udziale Muzeum Zamku w Łańcucie i TVP. Kolejny film Quayów Maska wg opowiadania
Stanisława Lema
powstał w łódzkim
Se-ma-forze
.[16].
W lipcu
2010
ukazała się w języku polskim książka pt. Trzynasty miesiąc. Kino braci Quay (pod red. Kuby Mikurdy i Adriany Prodeus; Korporacja Ha!art & Era Nowe Horyzonty, Kraków-Warszawa
2010
, ), wydana na 10. edycję Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Era Nowe Horyzonty we Wrocławiu. Publikacja, w której znalazły się rozmowy z Braćmi Quay a także teksty analityczne poświęcone ich twórczości filmowej, ukazała się z okazji dużej retrospektywy ich filmów podczas Festiwalu.
Bracia Quay a teatr
Bracia Quay współpracowali również z ludźmi teatru i opery. Ich udział w adaptacji
Krzeseł
Ioneski
w reżyserii Simona McBurneya na deskach Complicite/ Royal Court Theatre został uhonorowany w
1998
roku prestiżową
nagrodą Tony
(Drama Desk Award for Best Design).
Projekty sceniczne ze scenografią braci Quay:
- 1988 Love for Three Oranges
Prokofiewa
dla Opera North w Leeds/ English National Opera
- 1988 Dybbuk (balet Kima Brandstrupa) dla The Place
- 1989 A Flea in her Ear Feydeaua dla teatru Old Vic w Londynie
- 1991 Mazeppa
Czajkowskiego
dla Bregenz Festival / Netherlands Opera
- 1992 Le Bourgeois Gentilhomme
Moliera
dla Royal National Theatre w Londynie
- 1996
A Midsummer Night's Dream
Szekspira
dla Almeida Theatre w Londynie
- 1996 The Hour We Knew Nothing Of Each Other (balet Kima Brandstrupa) dla Malmo Dramatiska Theatre
- 1997 Cupid & Psyche (balet Kima Brandstrupa) dla Royal Danish Ballet w Kopenhadze
- 1997 The Chairs
Eugene Ioneski
dla Royal Court w Londynie
- 1999 Baa-lambsfest (opera Olgi Neuwirth) dla Wiener Festwochen
- 2001 Queen of Spades (balet Kima Brandstrupa) dla Les Grands Ballets Canadiens, Montreal
- 2002 The Wind in the Willows (balet Williama Tucketta) dla Royal Opera House
- 2004 The Anatomy of the Storyteller (balet Kima Brandstrupa) dla Royal Opera House
- 2005 The Cricket Recovers (opera Richarda Ayresa) dla Aldeburgh/Almeida Opera
- 2005 Pinocchio (balet Williama Tucketta) dla Linbury Theatre
Wydawnictwa VHS i DVD
Bracia przez wiele lat wzbraniali się przed upowszechnianiem swoich filmów, w 1997 roku doprowadzili do usunięcia swoich prac ze strony poświęconej sztuce animacji (Animation of Heaven & Hell in 3-D[17]). Przez długi czas obrazy Quayów można było oglądać jedynie na rzadkich retrospektywach twórczości w ramach festiwali filmowych, ewentualnie w telewizji. Dopiero pod koniec lat 90. zaczęły się pojawiać pierwsze wydawnictwa
VHS
i
DVD
z animacjami braci. Oba filmy pełnometrażowe bliźniaków, Instytut Benjamenta i Stroiciel trzęsień ziemi zostały wydane osobno.
W Polsce jedynie Instytut Benjamenta został wydany na VHS przez
Gutek Film
, na kasecie zamieszczono również Ulicę krokodyli.
Tytuł | Format | Dystrybucja | Rok wydania | Zawartość |
---|
The Brothers Quay Collection: Ten Astonishing Short Films 1984-1993 |
VHS
| Kino Video | 1999 | [18] |
The Brothers Quay Collection: Ten Astonishing Short Films 1984-1993 |
NTSC
DVD
| Kino Video | 1 sierpnia 2000 | [18] |
Institute Benjamenta |
NTSC
DVD
| Kino Video | 1 sierpnia 2000 | [19] |
Quay Brothers – The Short Films 1979-2003 | 2×
DVD
|
BFI
| 20 listopada 2006 | [20] |
Phantom Museums: The Short Films of the Quay Brothers | 2×
DVD
| Zeitgeist Films | 24 kwietnia 2007 | [21] |
The Piano Tuner Of Earthquakes |
PAL
DVD
| Artifical Eye | 2005 | [22] |
The Piano Tuner Of Earthquakes |
DVD
| Zeigeist Films | 24 kwietnia 2007 | [23] |
Instytut Benjamenta |
PAL
VHS
|
Gutek Film
| 28 czerwca 1999 | [24] |
Filmografia
Jako reżyserzy
-
1979
Nocturna Artificalia
(Nocturna Artificalia, or Those Who Desire Without End (21') [British Film Institute]
-
1980
Punch & Judy (Tragical Comedy Or Comical Tragedy) (52') [Arts Council of Great Britain]
-
1981
Ein Brudermord
(6') [GLAA]
-
1981
The Eternal Day Of Michel De Ghelderode (30') [Arts Council of Great Britain]
-
1982
Igor – Chez Pleyel – The Paris Years (25') [Channel Four]
-
1983
Leoš Janáček: Intimate Excursions (25') [Channel Four]
-
1984
Gabinet Jana Švankmajera
(The Cabinet Of Jan Svankmajer) (14') [Channel Four]
-
1985
Bezimienna panna młoda
/ Epos o Gilgameszu (The Epic Of Gilgamesh/ Little Songs of the Chief Officer of Hunar Louse or This Unnameable Little Broom) (11') [Channel Four]
-
1986
Ulica krokodyli
(Street Of Crocodiles) (20') [British Film Institute]
-
1987
Próby dla wymarłych organizmów
(Rehearsals For Extinct Anatomies) (14') [Channel Four]
-
1988
Dramolet
(Stille Nacht I) (1') [MTV]
-
1989
Ex-Voto / The Pond (1') [MTV]
-
1990
Grzebień
(The Comb /From The Museums Of Sleep) (18') [Channel Four]
-
1990
De Artificiali Perspectiva Or Anamorphosis (13') [J Paul Getty Trust]
-
1991
The Calligrapher Parts I, II, III (1') [BBC]
-
1991
Are We Still Married? (Stille Nacht II) (3') [4AD]
-
1992
Long Way Down (Look What The Cat Drug In) (3')
-
1992
Tales From The Vienna Woods (Stille Nacht III) (3') [Atelier Koninck QBFZ]
-
1993
Can't Go Wrong Without You (Stille Nacht IV) (3') [4AD]
-
1994
Instytut Benjamenta, czyli Ten sen, który nazywają życiem
(Institute Benjamenta, or This Dream People Call Human Life) (105') [Channel Four/ Image Forum/ British Screen/ Pandora Films]
-
1995
The Summit
-
1999
Duet – Variations For The Convalescence Of 'A' (16') [Channel Four]
-
2000
The Sandman (41') [Channel Four]
-
2000
In Absentia
(20') [BBC]
-
2000
Dog Door (Stille Nacht V) (5')
-
2003
Poor Roger / Oranges And Lemons / Green Gravel / Jenny Jones
-
2003
Muzeum fantomów
(The Phantom Museum: Random Forays Into the Vaults of Sir Henry Wellcome's Medical Collection) (11') [The Wellcome Trust]
-
2006
Stroiciel trzęsień ziemi
(The Piano Tuner of Earthquakes) (99')
-
2009
Inwentorium śladów (23')- produkcja [Serafiński Studio Graficzno - Filmowe]
-
2010
Maska
(24')- produkcja [Se-ma-for]
Jako aktorzy
-
1980
Katalog ofiar (The Falls) – Stephen i Timothy Quay jako Ipson i Pulat Fallari
-
2000
Muzeum fantomów
(The Phantom Museum) – Stephen Quay jako Kustosz
Jako animatorzy
Nagrody i nominacje
Film | Nagrody |
---|
Punch & Judy | Annecy Prix Émile Reynaud (1983) |
Ulica krokodyli |
MFF w Cannes
, nominacja do
Złotej Palmy
(1986)
Zagreb World Festival of Animation Films, 3 nagrody (1986) Catalonian International Film Festival, Sitges: Caixa de Catalunya (najlepszy film SF) (1986) MFF w Odense: Grand Prix for Best Fairytale Film (1986) Festival International Du Film & De Science Fiction, Bruksela: Grand Prix (1986) San Francisco International Film Festival: Grand Prix, najlepszy film krótkometrażowy (1986) MFF Fantasporto, International Fantasy Film Award (1987) |
Rehearsals for Extinct Anatomies | San Francisco Best Experimental Film (1988) |
Grzebień | Oberhausen International Short Film Festival: Grand Prix (1990) |
De Artificiali Perspectiva Or Anamorphosis | Nominacja do BAFTA Film Award (1992) |
Instytut Benjamenta | IFF Locarno-Mention Speciale, Main Competition & Jury des Jeunes: Le Deuxième Prix (1995) MFF w Sztokholmie: Grand Prix (1995) |
In Absentia | Official Selection – Directors Fortnight,
MFF w Cannes
(2000) Nominacja do Prix Italia, Best Music Film for Television (2000) MFF w Lipsku: Golden Dove Award (2000) MFF w Tampere: Special Jury Award (2000) MFF w Montrealu: Special Jury Mention (2000) MFF w Pradze: Golden Prague Award (2000)
Krakowski Festiwal Filmowy
: Honorary Diploma Award 5oth Melbourne International Film Festival: Best Short Film MFF w Turku: Grand Prix {Ex Aequo} MFF w Sitges: Festival Internacional de Cinema de Catalunya: Best Short Film (2001) British Animation Awards – Best Film: Cutting Edge (2002) Palmars, Classique en Images, Prix Sacem, Paris (2002) |
Stroiciel trzęsień ziemi | MFF w Locarno-Mention Speciale, Main Competition & Jury des Jeunes (2005) MFF w Sitges – Festival Internacional de Cinema de Catalunya (za najlepsze efekty specjalne) (2005) |
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 Jonathan Marlow:
Tales from the Brothers Quay
(
ang.
). 17 listopada 2006. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ Phil Stubbs:
The Brothers Quay and The Piano Tuner of Earthquakes
(
ang.
). 2001. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Taylor Jessen:
My Dinner with The Brothers Quay
(
ang.
). 16 czerwca 2006. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
The 10 best animated films of all time
(
ang.
). The Guardian, 27 kwietnia 2001. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Life after death
(
ang.
). The Guardian, 4 kwietnia 2003. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ 6,0 6,1 Jonathan Marlow:
More Tales from the Brothers Quay
(
ang.
). 8 grudnia 2007. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ Olivier Séguret:
Festival International du film de La Rochelle: Freres Quay
(
fr.
). 2006. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ Daniel Robert Epstein:
Quay Brothers
(
ang.
). 17 listopada 2006. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ Michael Atkinson. The Night Countries of the Brothers Quay. „Film Comment”. 30. 9/10 (1994).
- ↑ Anna Bugajska:
Rozmowa z braćmi Stephenem i Timothym Quay
(
ang.
). 3 czerwca 2003. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Zeigeist Films: The Brothers Quay
(
ang.
). [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
The Quay Brothers (+ Interview)
- ↑ Magdalena Mach:
Gwiazdy animacji zjechały po cichu do Łańcuta
(
pol.
). Gazeta.p Rzeszów, 10 września 2007. [dostęp 27 października 2007].
- ↑
Bracia Quay w Polsce
(
pol.
). 2 grudnia 1998. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Reportaż – koncerty 1987
(
pol.
). [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Se-Ma-For Produkcja Filmowa
. [dostęp 2009-11-02].
- ↑ Tim Fitzpatrick:
Brothers Quay
(
ang.
). 25 lipca 1997. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑ 18,0 18,1
Kino On Video Catalog: The Brothers Quay Collection
(
ang.
). 2003. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Kino On Video Catalog: Institute Benjamenta
(
ang.
). 2003. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
BFI: Quay Brothers – The Short Films 1979-2003
(
ang.
). 2007. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Zeitgeist Films – Video Catalog: Phantom Museums: The Short Films of the Quay Brothers
(
ang.
). 2007. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Artifical Eye: The Piano Tuner of Earthquakes DVD
(
ang.
). 2004. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Zeitgeist Films Video Catalog: The Piano Tuner of Earthquakes DVD
(
ang.
). 2007. [dostęp 20 lipca 2007].
- ↑
Gutek Film: Instytut Benjamenta
(
pol.
). 1999. [dostęp 20 lipca 2007].
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Wywiady