Święty Mateusz
apostoł ewangelista męczennik
Data urodzenia	? Nazaret w Galilei
Data śmierci	ok. 60
Kościół / wyznanie	chrześcijański
Wspomnienie	21 września (kat.) 29 listopada i 13 lipca (praw. wg kal. greg. )
Atrybuty	topór, lanca, sakwa, księga, pióro, postać anioła lub miecz
Patron	diecezji i miasta Salerno, alkoholików, księgowych, pracowników kantorów, celników, urzędników podatkowych, straży granicznej
Szczególne miejsca kultu	Salerno

Mateusz Ewangelista z "Ewangeliarza Ebbona" (IX wiek).

Mateusz Lewi, gr. Ματθαίος, scs. Apostoł i jewangielist Matfiej - według Nowego Testamentu celnik z Kafarnaum , później apostoł Jezusa ^[1], według tradycji autor pierwszej Ewangelii , uznawany za męczennika , święty Kościoła katolickiego , anglikańskiego , ewangelickiego , ormiańskiego , koptyjskiego i prawosławnego .

Żywot świętego

Ewangelista Marek podaje, że Mateusz miał jeszcze drugie imię Lewi i że jego ojcem był Alfeusz^[2]. Imię Mateusz pochodzi od hebrajskiego imienia Mattaj lub Mattanja, co oznacza „dar Jahwe ". Mateusz pochodził z Nazaretu w Galilei . Był poborcą ceł i podatków w Kafarnaum , jednym z większych handlowych miasteczek nad jeziorem Genezaret . Żydzi pogardzali celnikami, ponieważ ściągali oni opłaty na rzecz Rzymian. Ich pracę rozumiano jako wysługiwanie się okupantom. Celnicy byli także uważani za żądnych zysku i nieuczciwie czerpiących korzyści z zajmowanego stanowiska. Uważano ich za grzeszników i traktowano jak pogan . Przebywający wśród celników wyznawca judaizmu stawał się nieczysty i musiał poddawać się przepisowym obmyciom.

Mateusz napisał Ewangelię dla wyznawców judaizmu oraz dla chrześcijan, którzy nawrócili się z judaizmu . Myślą przewodnią jego Ewangelii jest: w osobie, życiu, czynach i nauce Jezusa spełniły się wszystkie proroctwa mesjańskie Starego Testamentu , Jezus jest więc Mesjaszem , a założony przez Niego Kościół to prawdziwe królestwo mesjańskie.

Śmierć

Nie wiadomo, gdzie i w jaki sposób zmarł apostoł. Według niektórych autorów poniósł męczeńską śmierć w Etiopii, według innych w Persji, będąc ścięty mieczem. Cerkiewna historiografia podaje jako datę jego śmierci rok 60, chociaż jest ona tylko przybliżona. Od X wieku jego grób znajduje się w Salerno ^[3].

Dzień obchodów

Święto liturgiczne w Kościele katolickim, ewangelickim i anglikańskim obchodzone jest 21 września ^[4].

Cerkiew prawosławna i Kościół ormiański wspominają apostoła dwukrotnie:

• 16/29 listopada^[5], tj. 29 listopada według kalendarza gregoriańskiego ,
• 30 czerwca/13 lipca, tj. 13 lipca (Sobór dwunastu apostołów)^[4].

Koptyjski Kościół Ortodoksyjny , który posiada własny kalendarz podzielony na 13 miesięcy, wspomina apostoła 9 i 18 października^[4].

Patronat

Apostoł Mateusz jest patronem : diecezji i miasta Salerno , alkoholików, księgowych, pracowników kantorów, celników, urzędników podatkowych i straży granicznej. Tak jak inni ewangeliści apostoł Mateusz uważany jest za patrona rodziny ^[3] .

Ikonografia

W ikonografii św. Mateusz przedstawiany był w postaci młodzieńca, później - zwłaszcza w sztuce bizantyjskiej , jako siwowłosy, stary mężczyzna. Ukazywany jest z księgą Ewangelii w ręku, w towarzystwie uskrzydlonej postaci ludzkiej. Jest to nawiązanie do wizji proroka Ezechiela (Ez 1) i Apokalipsy (Ap 4) - symbolu człowieka, ponieważ swoją Ewangelię rozpoczyna od genealogii Jezusa. Owa postać często mylona jest z aniołem . Czasem przedstawia się go z mieczem w ręku, gdyż według podania miał ponieść śmierć od miecza.

Na wizerunkach czterech ewangelistów, znajdujących się m.in. w każdej prawosławnej świątyni na Królewskich Wrotach , najczęściej ukazywany jest w postawie siedzącej, rzadko jednak medytuje, częściej zaś pisze^[3].

Atrybuty

Jego atrybutami są: topór, lanca, księga i pióro, miecz lub halabarda , postać uskrzydlonego młodzieńca, sakwa z pieniędzmi u stóp, torba podróżna^[6][7].

Heraldyka

Wizerunki św. Mateusza występują również w herbach miast i gmin m.in. Alcalá de Guadaíra w prow. Sewilli ( Hiszpania ) i w herbie gminy Rząśnia (obok ap. Macieja ).

Przysłowia

• Do św. Mateusza nie zdejmuj kapelusza, a po św. Mateuszu kiep kto chodzi w kapeluszu,
• Gdy św. Mateusz w śniegu przybieżał, będzie po pas całą zimę leżał,
• Na Mateuszu słońce grzeje, po Mateuszu wiatr ciepło powieje,
• Św. Mateusz dodaje chłodu i raz ostatni odbiera miodu,
• Pogoda na Mateusza cztery niedziele nie rusza^[8].

Zobacz też

• cud świętego Mateusza, który poskromił smoki
• kult świętych
• męczennicy chrześcijańscy
• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• parafie i świątynie pod wezwaniem św. Mateusza Apostoła
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• Święty Mateusz - inne osoby święte o imieniu Mateusz

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Święty Mateusz Apostoł i Ewangelista na portalu WIARA.pl (oprac. ks. Wincenty Zaleski SDB , "Święci na każdy dzień", Wydawnictwo Salezjańskie, Warszawa 1998) [opublikowano: 2005-06-21]
• Mateusz Apostoł (rozdz. 2) oraz kościoły i wizerunki AP (rozdz. 3) - Święci w Polsce i ich kult w świetle historii (autorzy: Jacek i Maria Łempiccy; Kraków 2008)