Groby Królewskie na Wawelu na planie podziemi Katedry Wawelskiej (na czerwono)
Groby Królewskie na Wawelu – groby znajdujące się w kryptach pod
katedrą wawelską
w
Krakowie
.
Pierwsi władcy odrodzonego Królestwa Polskiego (po 1320), aż do śmierci króla
Jana Olbrachta
(1501) byli chowani pod pomnikami lub posadzką katedry wawelskiej. Pierwszą kryptę zbudowano pod Kaplicą Zygmuntowską.
W latach 1872-1877 pod kierunkiem
Teofila Żebrawskiego
,
Józefa Łepkowskiego
i
Jana Matejki
przeprowadzono renowację, porządkowanie i urządzenie krypt królewskich. Poszczególne krypty zostały połączone nowymi korytarzami, co umożliwiło ich zwiedzanie.
Krypta św. Leonarda
Krypta św. Leonarda – po lewej stronie widoczny jest grobowiec Jana III Sobieskiego, po prawej jego żony Marii Kazimiery
Zwiedzanie grobów królewskich rozpoczyna się w
krypcie św. Leonarda
. Została ona wzniesiona w latach 1090-1117. Jej wnętrze wspiera się na 8 międzynawowych kolumnach z charakterystycznymi kostkowymi kapitelami. Jest to jedno z najlepiej zachowanych wnętrz romańskich w Polsce. Na środku znajduje się odnaleziony w 1938 w czasie prac archeologicznych grób biskupa
Maurusa
zmarłego w 1118. W krypcie tej spoczywają:
-
Jan III Sobieski
, zm. 17 czerwca 1696, pochowany na Wawelu 15 stycznia 1734. Obecny sarkofag królewski jest fundacją ostatniego monarchy
Stanisława Augusta Poniatowskiego
z okazji 100 rocznicy zwycięstwa pod Wiedniem z roku 1783.
- Królowa
Maria Kazimiera
, zm. 1716, pochowana w sarkofagu ufundowanym w 1840 przez cesarza Austrii
Ferdynanda I
.
- Król
Michał Korybut Wiśniowiecki
, zm. 10 listopada 1673, pochowany na Wawelu 31 stycznia 1676 w sarkofagu ufundowanym przez cesarza Austrii
Franciszka Józefa I
z 1858.
- Książę
Józef Poniatowski
, który zginął w nurtach
Elstery
pod Lipskiem 19 października 1813. Uroczystości pogrzebowe w Krakowie i na Wawelu odbyły się 22-23 lipca 1817. Sarkofag księcia ufundowała siostra Maria Tyszkiewiczowa w 1830.
-
Tadeusz Kościuszko
, zm. w Solurze w Szwajcarii 15 października 1817. W lutym 1818 uzyskano zgodę cara
Aleksandra I
na pogrzeb Kościuszki na Wawelu. Odbył się on w dniach 22-23 czerwca 1818. Umieszczenie trumny w marmurowym sarkofagu odbyło się już w całkowitej tajemnicy 21 grudnia 1832. Zdecydowano o zachowaniu tajemnicy ze względu na sytuację na ziemiach polskich po upadku
powstania listopadowego
. Obok sarkofagu w 1977 zawieszono brązową tablicę pamiątkową, dar Kongresu USA w 200-lecie
bitwy pod Saratogą
.
- Gen.
Władysław Sikorski
, zginął w katastrofie samolotu w Gibraltarze 4 lipca 1943, sarkofag był gotowy już w 1981, do sprowadzenia ciała generała doszło jednak dopiero 17 września 1993.
W krypcie św. Leonarda przed ołtarzem projektu francuskiego architekta
Viollet-le-Duca
ufundowanym w 1876 przez hrabinę Katarzynę Potocką mszę prymicyjną 2 listopada 1946 odprawił ks.
Karol Wojtyła
. 9 czerwca 1997 jako papież
Jan Paweł II
odprawił mszę raz jeszcze w 50. rocznicę święceń kapłańskich.
Krypta Stefana Batorego
Grobowiec Stefana Batorego
Kolejna krypta należy do króla
Stefana Batorego
. Król zmarł w Grodnie 12 grudnia 1586. Pogrzeb w katedrze wawelskiej w krypcie pod kaplicą Mariacką odbył się 23 maja 1588. Króla pochowano w sarkofagu wykonanym przez złotników gdańskich.
Krypta rodziny Władysława IV
W kolejnej krypcie spoczywa rodzina króla
Władysława IV Wazy
. Sarkofagi króla i jego żony
Cecylii Renaty
wykonane ze złoconej miedzi stanowią ciekawy przykład złotnictwa toruńskiego. Obok rodziców spoczywają dzieci: królewicz
Zygmunt Kazimierz Waza
(zm. 1647) i królewna Anna Maria Izabela (zm. 1642).
Krypta Zygmuntowska
W krypcie, którą król Zygmunt Stary przeznaczył dla swojej rodziny spoczywają:
- król
Zygmunt II August
, zm. w Knyszynie 7 lipca 1572. Sarkofag królewski wykonano w Gdańsku z cyny. Pierwotnie był on złocony i polichromowany. Alegoryczna dekoracja przedstawia uśpione przez śmierć zmysły i duszę nieśmiertelną.
-
Anna Jagiellonka
, zm. w Warszawie 9 września 1596. Pogrzeb w Krakowie miał miejsce 12 listopada 1596.
-
Olbracht Jagiellończyk
, ostatni syn Bony i Zygmunta I Starego, zm. w czasie wypadku w lesie.
-
Anna Austriaczka
pierwsza żona Zygmunta III Wazy zm. 10 lutego 1598 w Warszawie, pochowana w katedrze wawelskiej 16 października 1599.
-
Aleksander Karol Waza
zm. 19 listopada 1634. Pochowany na Wawelu 7 lipca 1635. Syn Zygmunta III Wazy.
- W oszklonej urnie jeszcze jedna zawiera prochy króla
Stanisława Leszczyńskiego
, zm. 23 lutego 1766. Urna z prochami króla została umieszczona w grobach królewskich dopiero w
1938
r.
Za romańskim murem widoczne są kolejne trzy sarkofagi:
- królowa
Barbara Zápolya
, pochodząca z Siedmiogrodu pierwsza żona Zygmunta I Starego, zm. 2 października 1515.
- Królewna Anna Maria, córka Zygmunta III Wazy, zm. 9 lutego 1600 w Warszawie.
-
August II Mocny
, zm. 1 lutego 1733, pochowany w katedrze wawelskiej 15 stycznia 1734.
Krypta Zygmunta Starego
W sąsiedniej krypcie, znajdującej się pod Kaplicą Zygmuntowską, w kamiennym sarkofagu spoczywa król
Zygmunt I Stary
, zm. 1 kwietnia 1548 wraz ze swoim zmarłym w niemowlęctwie synem
Olbrachtem
. Sarkofag królewski ozdobiony został medalionem z wizerunkiem króla. Projektował go
Bartolommeo Berrecci
.
Krypta Wazów
W krypcie Wazów spoczywają:
-
Zygmunt III Waza
, zm. 30 kwietnia 1632. Sarkofag króla wykonany z cyny w Gdańsku zdobią figurki bohaterów i królów biblijnych.
-
Konstancja Austriaczka
, druga żona króla Zygmunta III, zm. 10 lipca 1631. Pogrzeb pary królewskiej odbył się na Wawelu 4 lipca 1633.
- kardynał
Jan Albert Waza
, zm. w Padwie 29 grudnia 1634, pochowany na Wawelu 26 kwietnia 1635.
-
Ludwika Maria Gonzaga
, żona króla Jana Kazimierza, zm. w Warszawie 10 maja 1667.
-
Jan Kazimierz Waza
, zm. w Nevers we Francji 16 grudnia 1672. Jego ciało sprowadził do Krakowa biskup
Andrzej Trzebicki
. pochowano króla w katedrze 31 stycznia 1676.
- królewicz Jan Zygmunt Waza syn Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Gonzagi.
Opuszczając kryptę Wazów mija się umieszczoną w ścianie urnę z ziemią z
Katynia
oraz pamiątkową tablicę wmurowaną w 1990 z okazji 50. rocznicy zbrodni katyńskiej.
Krypta pod Wieżą Srebrnych Dzwonów
Krypta Józefa Piłsudskiego
Sarkofag Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego i jego żony Marii
Baldachim nad wyjściem z krypt
W ostatniej krypcie, zaprojektowanej przez
Adolfa Szyszko-Bohusza
, w romańskiej wieży spoczywa marszałek
Józef Piłsudski
, przeniesiony tutaj z krypty św. Leonarda gdzie pierwotnie był pochowany. Marszałkowi zgodnie z jego wolą towarzyszy gliniana
urna
z ziemią z grobu matki
Marii z Bilewiczów Piłsudskiej
pochowanej podobnie jak serce marszałka na wileńskiej
Rossie
. Kryptę zamyka ażurowa krata z herbami Polski i Litwy oraz herbem rodu Piłsudskich –
Kościesza
.
W przedsionku tej krypty, w sarkofagu po lewej stronie pochowany jest prezydent
Lech Kaczyński
z żoną
Marią
, którzy zginęli w
katastrofie lotniczej w Smoleńsku
10 kwietnia 2010[1][2][3]. 10 września 2010 w przedsionku krypty odsłonięto tablicę pamiątkową z jasnego
piaskowca
o wymiarach 184,3 x 127,5 cm, z nazwiskami wszystkich ofiar katastrofy i
łacińską
sentencją: Corpora dormiunt, vigilant animae (
pol.
"ciała śpią, dusze czuwają")[4].
Groby niezachowane
- królewna Katarzyna (ur. i zm. 1594), córka Zygmunta III i Anny Austriaczki,
- królewna Katarzyna (ur. 1596, zm. 1597), córka Zygmunta III i Anny Austriaczki,
- królewicz Jan Kazimierz, syn Zygmunta III i Konstancji Austriaczki,
- królewna Anna Konstancja, córka Zygmunta III i Konstancji Austriaczki.
Wyjście z grobów
Baldachim nad wyjściem z grobów królewskich z łacińskim napisem Corpora dormiunt vigilant animae (Ciała śpią, dusze czuwają) zaprojektował także Adolf Szyszko-Bohusz. Cokół, na którym spoczywa baldachim, powstał z przetopionego pomnika
Ottona von Bismarcka
w
Poznaniu
. Kolumny, wykonane z
nefrytu
, pochodzą z
soboru św. Aleksandra Newskiego
, który znajdował się na
placu Saskim w Warszawie
, a
kapitele
i
bazy
kolumn odlano z austriackich
dział
.
Przypisy
Bibliografia
- Jan Adamczewski, Kraków osobliwy, Wydawnictwo "Skrzat", Kraków 1996,
- Krzysztof J. Czyżewski, Królewska Katedra na Wawelu, Wydawnictwo św. Stanisława BM, Kraków 1999,
Zobacz też