Joseph Wittig (ur.
22 stycznia
1879
r. w Słupcu Dolinie k.
Nowej Rudy
, zm.
22 sierpnia
1949
r. w
Göhrde
w
Dolnej Saksonii
) – niemiecki profesor teologii, filozof,
ekskomunikowany
ksiądz katolicki, poeta, kronikarz związany z
ziemią kłodzką
, o której pisał, że jest krainą Pana Boga.
Biografia
Dzieciństwo
Urodził się
22 stycznia
1879
r. w Słupcu Dolinie, wówczas wsi Schlegel, będącej obecnie dzielnicą
Nowej Rudy
. Był szóstym dzieckiem cieśli Eduarda Wittiga i Hanne Wittig z domu Stranfeld. Dzieciństwo, do którego często wracał w późniejszej twórczości, kształtowane było przez proste wiejskie życie i autorytet ojca. Jego dziadek był twórcą ruchomej szopki, która do dzisiaj jest atrakcją turystyczną
Wambierzyc
. Jednym z najważniejszych momentów w młodości było spotkanie księdza Henryka Maya, który pracował w Słupcu jako
neoprezbiter
podczas kilkutygodniowego zastępstwa. Ksiądz May podjął się przygotowania wiejskiego chłopca do nauki w gimnazjum, ucząc go podstaw nauk ścisłych, literatury i języków. W
1893
r. Joseph Wittig mógł rozpocząć naukę w gimnazjum św. Macieja (Matthias-Gymnasium) we Wrocławiu.
Studia i praca duszpasterska
W
1899
r. zdał egzamin dojrzałości i rozpoczął studia na
Uniwersytecie Wrocławskim
. Podczas studiów szczególnie interesował się historią kościoła starożytnego,
archeologią
oraz
patrystyką
. W osobie ks. prof. Maxa Sdralka znalazł przewodnika życiowego, który wyzwolił w nim zamiłowanie do pracy naukowej i utorował drogę do katedry uniwersyteckiej. Studia ukończył w
1902
r. W rodzinnym Słupcu i
Nowym Gierałtowie
przygotowywał się do
doktoratu
. Jeszcze tego samego
1902
roku został doktorem
teologii
, broniąc pracy na temat
papieża Damazego I
.
Kapłanem
został
22 czerwca
1903
r. wyświęcony przez
kardynała
Koppa w
kościele św. Krzyża we Wrocławiu
. Swoją mszę
prymicyjną
odprawił
23 czerwca
1903
r. w kaplicy sióstr
Jadwiżanek
, u których mieszkał wcześniej w czasie nauki gimnazjalnej. Skierowany został do pracy duszpasterskiej do nowo utworzonego wikariatu w
Lubaniu
. Pracował tam przez 14 miesięcy.
Pisarstwo i praca naukowa
W latach
1904
-
1905
studiował w rzymskim Colegium Germanicum na Campo Santo Teutonico, otrzymując, dzięki staraniom ks. Maxa Sdralka, stypendium Instytutu Archeologicznego w
Berlinie
. Podczas tych studiów prowadził archeologiczne badania grobu św. Sotery, statui św. Piotra w
bazylice watykańskiej
oraz procesu Izaaka przeciw papieżowi
Damazemu I
, których wyniki publikował na łamach prasy. W
1909
r. uzyskał
habilitację
, przedstawiając studium o Ambrojastrze. W
1909
r. powrócił do pracy duszpasterskiej: najpierw krótko w
Paczkowie
, a potem we
Wrocławiu
w
kościele NMP na Piasku
. W
1909
r. przerywał pracę duszpasterską rozpoczynając karierę uniwersytecką. Dwa lata później został mianowany profesorem nadzwyczajnym historii kościoła.
14 stycznia
1915
r. mianowano go profesorem zwyczajnym teologii. W latach
1917
-
1918
pełnił funkcję dziekana Wydziału Teologii Katolickiej
Uniwersytetu Wrocławskiego
.
Na lata
1922
-
1924
datuje się pierwszy, wrocławski okres twórczości pisarskiej Josepha Wittiga. Niezrozumienie jego myśli pisarskiej i teologicznej wywołuje konflikt z hierarchią kościoła rzymskokatolickiego oraz do wciągnięcia części jego twórczości na indeks kościelny. 1922 r. ukazał się w czasopiśmie "Hochland" głośny artykuł pt. Zbawieni (
niem.
Die Erlösten) krytykujący oficjalną wykładnię kościelną
grzechu
i
spowiedzi
, a który doprowadził ostatecznie do obłożenia pisarza w
1925
r.
ekskomuniką
. Prezentował śmiałe poglądy teologiczne i doczekał się nawet przydomka Nowy Luter. Mimo ekskomuniki Wittig pozostał wciąż głęboko wierzącym
katolikiem
wiernym
Kościołowi
, zajmując postawę wolnego pisarza religijnego. Z dzisiejszego punktu widzenia ocenia się, że teologiczne poglądy Wittiga wyprzedzały swoje czasy. Oceniane są jako w dużej mierze zbieżne z duchem nauk
posoborowych
, niestety były zbyt postępowe dla ówczesnej hierarchii kościelnej.
W
1927
r., będąc zwolniony ze ślubów kapłańskich, wziął ślub z Bianką Geisler, córką burmistrza
Bystrzycy Kłodzkiej
i zamieszkał z nią w wybudowanym przez siebie domu w Słupcu (obecnie mieści się w nim muzeum jego imienia). Tu urodziła się trójka jego dzieci: Johannes Raphael, Bianca Maria i Christoph Michael. Lata
1928
-
1932
to drugi, słupiecki okres twórczości pisarskiej. W latach
1937
-
1943
występował z prelekcjami m.in. w
protestanckich
środowiskach północnych Niemiec, a działalność teologiczna Wittiga znalazła odbicie w twórczości literackiej, w bogatej korespondencji oraz w aktywności odczytowej. Zajmował się również pisaniem kronik historycznych oraz publikowaniem w regionalnym kalendarzu "
Guda Obend
". W roku
1946
r. zdjęta została ekskomunika, m.in. za wstawiennictwem
kardynała Augusta Hlonda
.
Wysiedlenie i koniec życia
Po przyłączeniu Dolnego Śląska do Polski,
1 kwietnia
1946
pisarz został przymusowo i w pośpiechu wysiedlony z domu w Słupcu. Wraz rodziną, w złym stanie zdrowia, wywieziony został do
Niemiec
. W słupieckim domu pozostała większość manuskryptów pisarza. Zamieszkał w miejscowości Görhde w rejonie
Lüneburga
. Zmarł na zawał serca
22 sierpnia
1949
r. Pochowany został, nie bez wątpliwości ze strony miejscowego proboszcza, na cmentarzu w
Meschede
.
Memoria
- W dawnym domu Josepha Wittiga w
Nowej Rudzie
przy ul. Słupieckiej 42 od maja
1997
r. funkcjonuje muzeum poświęcone jego życiu i twórczości.
- Od 1997 r. na
ziemi kłodzkiej
organizowane są Polsko-Niemieckie Sympozja Wittigowskie. Kolejne odbyły się w latach 1999, 2001, 2004 i 2008.
-
20 września
2002
r. imieniem Wittiga nazwana została Szkoła Podstawowa nr 3 w Nowej Rudzie.
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- Joseph Wittig Wybór opowiadań / Ausgewählte Erzählungen, Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1999, (publikacja dwujęzyczna)
- Joseph Wittig Die Christgeburt auf der Straße nach Landeck (Chrystus narodził sie na drodze do Lądka-Zdroju), wyd. Marx-Verlag, Leimen/Heidelberg 1981
- Joseph Wittig, śląski teolog i historiograf (...), zb. pod red. red. Alojzego Marcola, Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1997,
- Alojzy Marcol Josepha Wittiga teologia narratywna. Studium historyczno-krytyczne, Uniwersytet Opolski Wydział Teologiczny, Opole 1997,
- Joseph Wittig, człowiek – religia – kultura, zb. red. Lesława Koćwina, Wydawnictwo Maria, Zielona Góra 2005,
- II Polsko-Niemieckie Sympozjum Wittigowskie / II. Deutsch-Polnisches Wittig-Symposium (...), Fundacja Odnowy Ziemi Noworudzkiej, Nowa Ruda 1999, (publikacja dwujęzyczna)
- Joseph Wittig i nasze czasy, Wydawnictwo Ziemia Kłodzka, Nowa Ruda 2002