Maria Skibniewska
Maria SkibniewskaMaria Skibniewska, z domu Skibińska (ur.
3 maja
1904
w
Warszawie
, zm.
28 października
1984
tamże) –
polska
tłumaczka, głównie
anglojęzycznej
i
francuskojęzycznej
literatury pięknej
. Przełożyła na polski około stu książek, m.in. utwory
Jeana Geneta
,
Grahama Greene'a
,
Henry'ego Jamesa
,
Thomasa Wolfe'a
,
Bruce'a Marshalla
,
Williama Saroyana
,
J. R. R. Tolkiena
,
Johna Updike'a
i
Patricka White'a
. Jej mężem był kpt. inż.
Stanisław Skibniewski
, oficer
Armii Krajowej
i
powstaniec warszawski
(ps. Cubryna). BiografiaOjciec Marii, Władysław Skibiński był urzędnikiem, od 1920 roku pracował w Ministerstwie Skarbu, wcześniej zajmował się również malarstwem artystycznym. Matka, Zofia z Królikowskich, uczyła w warszawskich szkołach średnich. Starszym bratem Marii był
Franciszek Skibiński
, późniejszy
generał dywizji
Wojska Polskiego
. Maria uczęszczała do
Gimnazjum im. Cecylii Plater-Zyberkówny
w
Warszawie
, gdzie w 1922 roku zdała maturę humanistyczną. Podjęła następnie
studia polonistyczne
na
Uniwersytecie Warszawskim
. 18 września
1928
wyszła za mąż za
Stanisława Skibniewskiego
, inżyniera elektryka, i – przerwawszy studia – przeniosła się z nim do
szwajcarskiego
Baden
, gdzie odbywał on praktykę zawodową i gdzie mieszkali do roku 1930. Polonistykę na UW ukończyła w tymże roku, po powrocie do Polski. W 1936 roku w związku z pracą męża wyjechała wraz z nim do
Szwecji
. W 1937 roku Stanisław otrzymał stanowisko dyrektora technicznego
Elektrowni Warszawskiej
na
Powiślu
, a następnie zastępcy jej dyrektora naczelnego. Maria w tym samym roku podjęła na UW
studia romanistyczne
, nie ukończyła ich jednak z powodu wybuchu
wojny
. Uciekając przed wojną, Skibniewska wyjechała na
Węgry
i do
Rumunii
, jednak wróciła do Warszawy jeszcze w 1939; mieszkała tam przez całą okupację i pracowała
chałupniczo
jako
tkaczka
. Jej mąż po
kampanii wrześniowej
, podczas której brał udział w działaniach regularnych sił zbrojnych RP jako oficer ogniowy
artylerii lekkiej
w stopniu
porucznika
, wrócił na poprzednie stanowisko w elektrowni, a od marca 1942 roku był jej dyrektorem. Uczestniczył jednocześnie cały czas w ruchu oporu przeciw okupantowi (był oficerem
Armii Krajowej
, pseudonim konspiracyjny Cubryna), m.in. uchronił wiele osób przed wywózką na roboty, dając im zatrudnienie w elektrowni, był współorganizatorem oddziału Służby Ochrony Powstania na jej terenie, a następnie walczył w
powstaniu warszawskim
(w dniu wybuchu powstania był dowódcą zgrupowania "Elektrownia" i poprowadził udaną akcję przejęcia tego ważnego dla powstańców obiektu z rąk Niemców). Po klęsce powstania trafił do oficerskich obozów jenieckich w
Bergen-Belsen
i
Sandbostel
, Maria Skibniewska zaś znalazła się w
Głogoczowie
koło
Krakowa
. Po wojnie utrzymywała się początkowo z pracy sekretarki, później referentki w Zjednoczeniu Przemysłu Kotlarskiego, a następnie w Warszawie pracowała w dziale nasłuchów
Polskiego Radia
. W 1947 roku przeniosła się do
Wrocławia
, gdzie jej mąż otrzymał pracę w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. W tym samym roku miał miejsce debiut translatorski Skibniewskiej: katowickie wydawnictwo Awir opublikowało jej tłumaczenie powieści Jamesa Hiltona pt. Zagubione dni. Niedługo potem powróciła do Warszawy, gdzie krótko pracowała jako referentka w „Polimeksie”. We wrześniu 1948 roku postawiono jej zarzuty szpiegostwa na rzecz
USA
i w związku z tym była przez pewien czas więziona; osadzony został w więzieniu na dwa miesiące również jej mąż. W lutym 1950 roku zatrudniono Skibniewską w
Spółdzielni Wydawniczej "Czytelnik"
jako korektorkę stylistyczną. Z wydawnictwem tym, gdzie później kierowała redakcją literatur romańskich, była związana aż do emerytury, na którą przeszła 31 lipca 1971 roku. Przez cały ten czas i później Skibniewska nie przerywała pracy translatorskiej; od swego debiutu przełożyła blisko sto dzieł z języków angielskiego i francuskiego. W
1956
roku została przyjęta do
Związku Literatów Polskich
. Zasługi Skibniewskiej dla polskiej translatoryki literackiej i jakość jej pracy tłumaczeniowej wielokrotnie podkreślała krytyka, m.in.
Henryk Krzeczkowski
, Alina Szala czy
Jarosław Iwaszkiewicz
, który napisał o jej przekładzie powieści
Laxnessa
: Bogactwo języka, piękność i prostota składni, przednia polszczyzna – wszystko to składa się na to, że "Niezależni" stają się bardzo cenną pozycją literacką. Tłumaczenia dokonano z angielskiego, ale przekład jest świetny[1]. Jej tłumaczenie Oka cyklonu
Patricka White'a
zostało w 1977 roku nagrodzone przez miesięcznik "
Literatura na Świecie
" jako najlepiej przetłumaczona książka 1976 roku. Maria Skibniewska zmarła 28 października 1984 roku, pochowana jest na
Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
. Tłumaczka TolkienaMaria Skibniewska jest autorką pierwszych polskich przekładów dzieł
J. R. R. Tolkiena
:
Hobbita
(wyd.
1960
),
Władcy Pierścieni
(wyd.
1961
-
1963
) i
Silmarillionu
(wyd.
1983
, jednak ten przekład nie został przez nią w pełni ukończony). W sprawie tłumaczenia Władcy Pierścieni konsultowała się z Tolkienem (listowny kontakt w
1959
[2]). Jej przekład uznawany jest zazwyczaj za „kanoniczny” i był podstawą polskiego tłumaczenia
filmu
Władca Pierścieni
w reżyserii
Petera Jacksona
. W kilkanaście lat po śmierci Skibniewskiej (
1996
) ukazało się nowe wydanie jej tłumaczenia, poprawione przez Marka Gumkowskiego, które obecnie jest najbardziej powszechne[3]. Właśnie przy pracach nad przekładem Władcy Pierścieni wprowadziła do
polszczyzny
słowo "
krasnolud
" jako
zgrubienie
istniejącego wcześniej "
krasnoludka
" oraz odmianę "elfowie" zamiast "
elfy
". Twórczość translatorskaDaty poniżej, o ile nie wskazano inaczej, dotyczą pierwszych wydań książkowych tłumaczeń autorstwa Marii Skibniewskiej Literatura piękna angielska- Gillian Avery, Echo dawnych lat. Wspomnienia z młodości w okresie regencji i panowania królowej Wiktorii (
1979
)
-
Gilbert Keith Chesterton
, Człowiek, który był Czwartkiem (
1958
, wydany wraz z Korzeniami)
- Gilbert Keith Chesterton, Korzenie (
1958
, wydane wraz z Człowiekiem, który był Czwartkiem)
- Gilbert Keith Chesterton, Kula i krzyż (
1992
)
-
Joseph Conrad
, Wśród prądów (
1974
)
-
Lawrence George Durrell
, Kwartet aleksandryjski:
- David Edgar, Przeznaczenie (
1978
, dramat, opublikowany w czasopiśmie "
Dialog
")
-
James Gordon Farrell
, Oblężenie Krisznapuru (
1979
)
-
William Golding
, Siłą bezwładu (
1970
, wydania późniejsze pt. Siła bezwładu)
-
Graham Greene
, Nasz człowiek w Hawanie (
1960
)
- Graham Greene,
Tchórz
(
1962
)
- Graham Greene, Komedianci (
1966
)
- James Hilton, Zagubione dni (
1947
; tyt. oryg. Random Harvest)
-
Bruce Marshall
, Ale i oni otrzymali po denarze (
1958
)
- Bruce Marshall, Czerwony kapelusz (
1962
, tyt. oryg. Thread of Scarlet)
- Sean O'Hanlon, Kamień, co się toczy... Życiorys własny nieco ubarwiony (
1961
)
- Robert Player, Gdzie się podziały kolczyki Krwawej Mary? Tajemnice dworu królowej (
1976
)
-
Alan Sillitoe
, Samotność długodystansowca (
1964
, opowiadanie)
-
J. R. R. Tolkien
,
Hobbit, czyli tam i z powrotem
(
1960
, wiersze w przekładzie Włodzimierza Lewika)
- J. R. R. Tolkien,
Władca Pierścieni
(1961-1963):
- J. R. R. Tolkien,
Rudy Dżil i jego pies. Aegidii Ahenobarbi Julii Agricole de Hammo Domini de Domito Aule Draconarie Comitis Regni Minimi Regis et Basilei mira facinora et mirabilis exortus, czyli w języku pospolitym Wywyższenie i cudowne przygody Rudobrodego Dżila, gospodarza z Ham, Pana oswojonego smoka, Króla Małego Królestwa
(
1962
)
- J. R. R. Tolkien,
Kowal z Podlesia Większego
(
1980
, wydane łącznie z Rudy Dżil i jego pies)
- J. R. R. Tolkien,
Silmarillion
(
1985
)
-
Herbert George Wells
, Dolores (
1948
)
Literatura piękna amerykańska- Frederick Buechner, Kraina lwów (
1974
, tyt. oryg. Lion Country)
- Jetta Carleton, Księżycowe kwiaty (
1966
, powieść)
- Lloyd C. Douglas, Szata (
1976
)
-
William Faulkner
, Miasto (
1966
)
-
Henry James
, Ambasadorowie (
1960
)
- Henry James, Portret damy (
1977
)
- Henry James, Madonna przyszłości i inne opowiadania (
1962
)
- Edwin O'Connor, Oścień smutku (
1965
)
-
Flannery O'Connor
, Trudno o dobrego człowieka (
1970
, zbiór opowiadań; wyd. 2. pt. Poczciwi wiejscy ludzie w
1974
)
- Flannery O'Connor, W pierścieniu ognia (
1975
)
- Flannery O'Connor, Sztuczny Murzyn. Opowiadania (
1992
)
- Craig Rice, Róże pani Cherington (
1958
)
-
J. D. Salinger
,
Buszujący w zbożu
(
1961
)
- J. D. Salinger,
Franny i Zooey
(
1966
)
- J. D. Salinger, Wyżej podnieście strop, cieśle (
1966
, wydanie łączne z Seymour: Introdukcja)
- J. D. Salinger, Seymour: Introdukcja (
1966
, wydanie łączne z Wyżej podnieście strop, cieśle)
-
William Saroyan
, Własne życie (
1963
)
- William Saroyan, Troje w Paryżu (
1966
)
- Jean Stafford, Zły charakter (
1976
, opowiadanie, w zbiorze pod tym samym tytułem, pozostałe opowiadania w tłum Ewy Krasińskiej)
- Colin Stuart, Zatrzymać wiatr (
1975
, tyt. oryg. Shoot an arrow to stop the wind)
- Booth Tarkington, Penrod (
1963
)
-
John Updike
, Farma (
1967
)
- John Updike, Muzea i kobiety oraz inne opowiadania (
1978
)
-
Nathanael West
, Dzień szarańczy (
1963
, wyd. łączne z Miss Lonelyhearts)
- Nathanael West, Miss Lonelyhearts (
1963
, wyd. łączne z Dniem szarańczy)
- Frances Winwar, Nawiedzony gród (
1961
, tyt. oryg. The Haunted Palace, powieść poświęcona życiu
Edgara Allana Poego
)
-
Thomas Wolfe
, Nie ma powrotu (
1959
)
Literatura piękna australijska Literatura piękna francuska- Pierre Courtade, Jimmy (
1953
)
-
Maurice Druon
, Potentaci (
1962
)
-
Jean Genet
, Murzyni. Błazenada (
1961
, wraz z
Jerzym Lisowskim
, wydane w czasopiśmie "
Dialog
", później wyd. książkowe w Jean Genet Teatr z
1970
)
- Jean Genet, Parawany (
1964
, wraz z
Jerzym Lisowskim
, wydane w czasopiśmie "
Dialog
", później wyd. książkowe w Jean Genet Teatr z
1970
)
- Jean Genet, Ścisły nadzór (
1965
, wydane w czasopiśmie "
Dialog
", później wyd. książkowe w Jean Genet Teatr z
1970
)
- Jean Genet, Balkon (
1970
, wraz z
Jerzym Lisowskim
, opublikowane w Jean Genet Teatr)
- Joseph Majault, Dzień powszedni wikarego (
1971
)
- Françoise Mallet-Joris, Znaki (
1969
)
- Françoise Mallet-Joris, Kłamstwa (
1970
)
- Françoise Mallet-Joris, Trzy wieki ciemności. Historie czarownic (
1971
, opowiadania)
- Françoise Mallet-Joris, Papierowy dom (
1980
, powieść)
-
Guy de Maupassant
, Mont-Oriol (
1955
)
- Armand Salacrou, Ruch jednokierunkowy (
1970
, opublikowane w czasopiśmie "
Dialog
")
Literatura piękna kanadyjska- Margaret Craven, Słyszałem wołanie sowy (
1977
, powieść)
-
William Robertson Davies
, Piąta osoba dramatu (
1973
)
- William Robertson Davies, Mantykora (
1988
)
- William Robertson Davies, Świat czarów (
1989
, wraz z
Zofią Zinserling
-
Gratien Gélinas
, Sami porządni ludzie (
1979
, dramat, tłum. z jęz. francuskiego wraz z
Jerzym Lisowskim
, opublikowane w czasopiśmie "
Dialog
")
-
Brian Moore
, Odpowiedź z otchłani (
1969
)
- Brian Moore, Jestem Mary Dunne (
1971
)
Inne literatury-
Chinua Achebe
, Boża strzała (
1966
, powieść nigeryjska, przekład z języka angielskiego, tyt. oryg. Arrow of God)
- Mulk Raj Anand, Kulis: powieść (
1950
; literatura indyjska, przekład z języka angielskiego)
- Mongo Beti, Król cudem ocalony (
1975
, powieść kameruńska, przekład z języka francuskiego)
-
Hubert Lampo
, Powrót Joachima Stillera (
1979
, powieść flamandzka, przekład z języka angielskiego)
-
Halldór Laxness
, Niezależni. Saga islandzkiej doliny (
1956
, powieść islandzka, przekład z języka angielskiego)
-
James Ngugi
, Ziarno pszeniczne (
1972
, powieść kenijska, tyt. oryg. Grain of Wheat; przekład z jęz. angielskiego)
- Maria Rosseels, Obietnica Sabiny (
1974
, powieść flamandzka, przekład z jęz. francuskiego)
- Francis Selormey, Wąska ścieżka (
1971
, powieść, literatura Ghany, przekład z jęz. angielskiego)
Różne-
Paul Claudel
, Możliwości teatru (
1971
, wybór artykułów)
-
Jacques Copeau
, Naga scena (
1972
, wybór artykułów)
- Edward Craig, Gordon Craig: historia życia (
1976
, biografia)
-
E. G. Craig
, O sztuce teatru (
1964
, wybór artykułów)
- Jean Héritier, Katarzyna Medycejska (
1981
, biografia)
- Ronald Hewitt, Ziemia drży (
1964
, książka popularnonaukowa dot. klęsk żywiołowych)
- Komuna (
1973
, praca zbiorowa The Performance Group
Richarda Schechnera
; publikacja w czasopiśmie "Dialog", piosenki w tłum.
Wojciecha Młynarskiego
)
- Legendy Indian kanadyjskich, oprac. Ella Elizabeth Clark (
1982
)
- Jacques Loew i Jacques Faizant, Przypowieści i obrazki (
1982
, humor, wydawnictwo popularne na tematy teologiczne, tłum. z jęz. francuskiego)
-
Mao Zedong
, O zadaniach artysty i pisarza (
1950
, wspólnie z Wandą Jedlicką, 2 przemówienia)
- Michel Pastoureau, Życie codzienne we Francji i Anglii w czasach rycerzy Okrągłego Stołu (XII-XIII wiek) (
1983
)
-
George Bernard Shaw
, Teatry londyńskie w latach dziewięćdziesiątych (
1967
, wybór recenzji, wraz z Zofią Sroczyńską)
- John Shearman, Manieryzm (
1970
)
- Pierre Sichel, Modigliani (
1971
, biografia)
- Cornelia Otis Skinner, Madame Sarah (
1981
, biografia
Sary Bernhardt
)
-
Ellen Terry
, Historia mojego życia (
1989
, pamiętniki E. Terry)
Przypisy- ↑ Jarosław Iwaszkiewicz. "Literatury skandynawskie". „Rocznik Literacki”. 1956. S. 448.
- ↑ Zobacz: list 217 (w:) John Ronald Reuel Tolkien: Listy. wyb. i opr. Humphrey Carpenter, współ. Christopher Tolkien, przeł. Agnieszka Sylwanowicz. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo s. c., 2000, ss. 446-447.
- ↑ Tadeusz A. Olszański:
O polskich przekładach Tolkiena
. [dostęp 1 marca 2009].;Marek Gumkowski: Nota wydawcy. W:
J. R. R. Tolkien
:
Władca Pierścieni
. T. 1
Drużyna Pierścienia
. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, 2002, s. 8. . : Znakomity przekład „Władcy Pierścieni” autorstwa Marii Skibniewskiej uznawany jest w dalszym ciągu – wraz z tłumaczeniami fragmentów poetyckich, spolszczonych przez Włodzimierza Lewika (w tomie I i II) oraz Andrzeja Nowickiego (w tomie III) – za kanoniczną wersję dzieła Tolkiena w języku polskim. Podczas przygotowywania jego edycji w Wydawnictwie Muza okazało się jednak, iż można tam znaleźć pewną liczbę sformułowań błędnych lub nietrafnych oraz że opublikowane w ostatnich latach materiały – przede wszystkim autokomentarze i notatki J. R. R. Tolkiena – dostarczają niekiedy argumentów na rzecz innych rozwiązań translatorskich, do tekstu wprowadzono zatem poprawki i modyfikacje.
Bibliografia- Rościsław Skręt: "Skibniewska ze Skibińskich Maria". W:
Polski Słownik Biograficzny
. T. XXXVIII. Warszawa, Kraków:
Polska Akademia Nauk
, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla, 1997, ss. 141-142. .
- Stanisław Konarski: "Skibniewski Stanisław Maria". W:
Polski Słownik Biograficzny
. T. XXXVIII. Warszawa, Kraków:
Polska Akademia Nauk
, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla, 1997, ss. 145-146. .
- Joanna Zawadzka: "Skibniewska Maria". W: Jadwiga Czachowska (red.), Alicja Szałagan (red.): Współcześni polscy pisarze i badacze literatury: Słownik biobibliograficzny. T. 7, R-Sta. Warszawa:
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
, 2001, ss. 287-290. .
- Marek Gumkowski: Nota wydawcy. W:
J. R. R. Tolkien
:
Władca Pierścieni
. T. 1
Drużyna Pierścienia
. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, 2002. .
- Tadeusz A. Olszański:
O polskich przekładach Tolkiena
. [dostęp 1 marca 2009].
Inne hasła zawierające informacje o "Maria Skibniewska":
Biskup
...
Brescia
...
Brno
...
Iwan IV Groźny
...
XVI wiek
...
1972
...
Elegia
...
Parafia mariawicka w Kownie
...
1408
...
1749
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Maria Skibniewska":
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 3)
...
219 Kultura, nauka i oświata w okresie II wojny światowej (plansza 3)
...
106 Walka o hegemonię w Europie w XVI w. (plansza 17)
...
|