Trasa przemarszu oddziałów rewolucyjnych.
Rewolucja
kubańska
— walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych przeprowadzonych na
Kubie
w latach
1956
–
1959
. Skierowana była przeciwko trwającej od roku
1952
krwawej dyktaturze
Fulgencio Batisty
.
Zdecydowane działania przeciw dyktaturze gen. Batisty zostały podjęte przez niewielką grupę działaczy demokratycznych, zorganizowaną przez młodego adwokata
Fidela Castro Ruz
.
26 lipca
1953
r. wraz z niewielką grupą dokonał on ataku na koszary Moncada w
Santiago
. Akcja skończyła się totalną klęską — aresztowaniem i skazaniem Castro na 15 lat więzienia, z którego został jednak zwolniony po 2 latach w wyniku amnestii zarządzonej na czas wyborów przez Batistę. Stąd udał się on na emigrację do
USA
i
Meksyku
, gdzie szukał sponsorów.
Podczas pobytu w Meksyku w
1955
Castro założył
Ruch 26 lipca
, który szybko zyskiwał na popularności, oraz zaczął organizować oddziały partyzanckie do ponownego podjęcia walki z
reżimem
Batisty. Drugą próbę obalenia dyktatora Castro podjął
2 grudnia
1956
r., kiedy to jego 82 partyzantów dopłynęło z
Meksyku
na starym amerykańskim jachcie
Granma
, wylądowało na wyspie i — podobnie jak 3 lata wcześniej — zostało rozgromionych przez wojska rządowe. Castro wraz ze słynnymi później dwunastoma towarzyszami znalazł schronienie w niedostępnych górach
Sierra Maestra
.
W styczniu 1957 r. dokonali oni pierwszej akcji bojowej skierowanej na posterunek wojskowy La Plata. Po uzyskaniu poparcia miejscowej ludności oraz innych ugrupowań opozycyjnych, w połowie roku
1958
, partyzanci Ruchu 26 lipca przystąpili do nasilonej walki, a ich oddziały rozrosły się do ponad 80 osób. Inny oddział często dokonywał ataków na różne obiekty wojskowe w prowincji Oriente i choć akcje te nie stanowiły istotnego zagrożenia dla dyktatury Batisty, jednak przez nie Castro zdobył duży rozgłos i popularność. Akcje te przyczyniały się też do ogólnonarodowej niechęci do Batisty. 13 marca
1957
roku grupa ponad 100 członków Związku Studentów Kubańskich podjęła nieudaną próbę przejęcia władzy w Hawanie. Rebelianci zdołali opanować na krótko część placu prezydenckiego, ale ostatecznie oddziały wierne rządowi stłumiły zamach. 5 września 1957 doszło do buntu blisko 400 marynarzy z bazy morskiej w
Cienfuegos
. Rewolta była częścią szerszego spisku antybatistowskiego w armii, wybuchła jednak wcześniej niż planowano i zakończyła się porażką. W trakcie walk w Cienfuegos zginęło 200 marynarzy, 600 cywilów i ponad 100 żołnierzy z oddziałów rządowych.
Partyzantka Castro w 1958 rozszerzyła wtedy pole działania na góry Sierra del Cristal i Sierra de Nicaro, rejon miast Manzanilla i Bahamo, a nawet pobliże stolicy Oriente — miasto
Santiago de Cuba
. Było to spowodowane rozrostem liczebnym oddziałów partyzantki. Oczywiście Batista, gdy tylko się zorientował, postanowił działać i w maju 1958 r. rozpoczął wielką operację antypartyzancką pod kryptonimem „Verano”, zakończoną fiaskiem i śmiercią półtora tysiąca żołnierzy Batisty. Rozgromienie tej akcji spowodowało rozszerzenie walk partyzanckich. W październiku
1958
roku oddziały partyzanckie dowodzone przez
Ernesto „Che” Guevarę
,
Camilo Cienfuegosa
i Jamie Vegę rozpoczęły walkę w kolejnych dwóch prowincjach:
Las Tunas
i
Camagüey
.
Siły rządowe nie były już w stanie walczyć z ogromną partyzantką, do której masowo wstępowali chłopi zachęceni reformą rolną. W wyniku sojuszu „Ruchu 26 lipca” z innymi organizacjami opozycyjnymi w lipcu 1958 r. powstały „Oddziały Cywilnego Zjednoczonego Frontu Walki Rewolucyjnej”.
Ostateczna ofensywa nastąpiła w końcu grudnia 1958. Po trwającym tydzień szturmie, oddziały rebelianckie zdobyły 1 stycznia 1959 roku Santiago de Cuba. Tego samego dnia skapitulowały koszary im. Leoncia Vidal, ostatni punkt oporu sił batistowskich w mieście
Santa Clara
— stolicy prowincji
Villa Clara
. Opór stawiany przez wojsko i policję załamał się ostatecznie na wiadomość o ucieczce Batisty, który w noc sylwestrową odleciał do Dominikany. 2 stycznia 1959 roku rebelianci pod dowództwem Che Guevary wkroczyli do Hawany. Wojna domowa pochłonęła około 30 tysięcy ofiar. Z początkiem następnego roku (
8 stycznia
1959
) oddziały Castro wkroczyły do
Hawany
.
Premierem był początkowo opozycyjny demokrata gen. Jose Miro Cardona, został jednak pozbawiony tego stanowiska w połowie lutego przez autentycznie popieranego przez ludność przywódcę partyzanckiego El Comandante —
Fidela Castro
.