Sobór Metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie
Sobór Metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w WarszawieSobór metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny – cerkiew prawosławna przy al. Solidarności w Warszawie, wzniesiona w II poł.
XIX wieku
, na potrzeby rosnącej społeczności rosyjskiej osiedlającej się w rejonie dzisiejszej
Pragi Północ
, a także w celu utrwalenia obecności architektury rosyjskiej w zabudowie Warszawy poprzez wzniesienie kolejnego obiektu w stylu bizantyjskim w ważnym punkcie miasta. Po
akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych w II RP
stała się jedną z dwóch wolno stojących
prawosławnych świątyń w Warszawie
, które nie zostały zniszczone lub zaadaptowane na inne cele. Status soboru metropolitalnego posiada od
1921
. Jest główną cerkwią
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego
. Nabożeństwa odprawia w nim metropolita warszawski i całej Polski
Sawa
, zwierzchnik Kościoła. Historia Okoliczności wzniesieniaPoważny rozwój warszawskiej Pragi, jaki miał miejsce w drugiej połowie XIX stulecia, połączony z ogólnym rozwojem znaczenia
Warszawy
, skłonił w tym okresie tysiące ludzi do osiedlenia się na stałe w tej dzielnicy. Wśród przyjeżdżających dominowali Rosjanie oraz mieszkańcy wschodniego obszaru
zaboru rosyjskiego
, wyznający prawosławie. Religię tę wyznawali również żołnierze dwóch rosyjskich garnizonów, jakie zostały ulokowane na Pradze[2]. Łącznie w skali całej Pragi prawosławni stanowili kilkanaście procent wszystkich mieszkańców[3]. Ludność ta była zmuszona korzystać z cerkwi położonych na lewym brzegu Wisły i w związku z tym wielokrotnie zwracała się do biskupa warszawskiego i nowogieorgijewskiego
Joannicjusza (Gorskiego)
o podjęcie budowy nowej świątyni. W listopadzie
1865
zyskał on zgodę namiestnika
Królestwa Polskiego
Fiodora Berga
na sformowanie komitetu, jaki miał nadzorować wznoszenie świątyni. Dwa lata później biskup ogłosił rozpoczęcie prac przygotowawczych[4]. W Komitecie Budowlanym Cerkwi znaleźli się książę
Władimir Czerkaskij
oraz gen. Rożnow[4], dla których budowa cerkwi na Pradze była równocześnie odpowiedzią na realne potrzeby ludności oraz okazją dla wzniesienia w strategicznym punkcie miasta (naprzeciw
Dworca Wileńskiego
) kolejnego obiektu mającego świadczyć o trwałej przynależności Warszawy do Imperium Rosyjskiego[5]. Według słów Rożnowa, cerkiew miała być kolejnym środkiem utrwalenia tu i imienia ruskiego, i narodowości ruskiej[6]. Po ukończeniu budowy gen. Rożnow i kierujący pracami pułkownik Palicyn otrzymali odznaczenia państwowe[7]. Strategiczny charakter budowy cerkwi sprawił, że architekt
Świętego Synodu
Nikołaj Syczew już w
1867
przedłożył gotowy projekt i kosztorys. Zakładał on wzniesienie jednokopułowej cerkwi bez dzwonnicy, czego łączny koszt miał zamknąć się w 122 tys. rubli. Opiniujący wniosek Petersburski Komitet ds. Budownictwa Kościelnego wprowadził jednak istotne modyfikacje, nakazując upodobnić cerkiew do świątyń
Kijowa
, co miało podkreślać związek prawosławia na ziemiach polskich z
metropolią kijowską
i zaprzeczać twierdzeniom o jego obcym pochodzeniu i sztucznym wprowadzaniu. Polecono również wznieść dzwonnicę, co podnosiło łączny koszt całości do 140 tys. rubli. Komitet budowy cerkwi, pragnąc uzyskać państwowe dofinansowanie inwestycji, zaakceptował poprawki, nakazując wznieść świątynię na planie
krzyża greckiego
i nakryć pięcioma kopułami zgrupowanymi wokół największej, centralnej. Po zmianach w projekcie budynek miał powierzchnię 776 metrów kwadratowych i był przygotowany do równoczesnego udziału 800-1000 osób w nabożeństwie[8]. BudowaWidok cerkwi św. Marii Magdaleny w panoramie ówczesnej ul. Aleksandryjskiej (dzisiejsza
Aleja Solidarności
) Kamień węgielny pod budowę cerkwi został położony
14 czerwca
1867
, jednak przed przystąpieniem do właściwej fazy wznoszenia świątyni konieczne były prace nad stabilizacją grząskiego gruntu. Mimo tych początkowych opóźnień obiekt był gotowy w stanie surowym już w końcu
1868
, a prace nad urządzeniem wnętrz zakończono w ciągu kolejnych sześciu miesięcy[9]. Pracami budowlanymi kierował inżynier pułkownik Palicyn[10]. Powstała w ten sposób pierwsza całkowicie samodzielna architektonicznie świątynia prawosławna w Warszawie – inne, jak cerkiew św. Trójcy na Podwalu, były cerkwiami domowymi bez wyraźnych cech wschodniej architektury sakralnej, lub jak
cerkiew Ikony Matki Boskiej Włodzimierskiej na Woli
, mieściły się w budynkach odebranych
Kościołowi rzymskokatolickiemu
[11], ewentualnie stanowiły część większych kompleksów architektonicznych, co stanowiło naturalne ograniczenie dla ich twórców (np.
cerkiew św. Aleksandra Newskiego w Cytadeli Warszawskiej
). Przy budowie cerkwi pracowali wyłącznie artyści rosyjscy[12]. Poświęcenie cerkwi było połączone z uroczystą procesją pracującego w Warszawie kleru prawosławnego, jaka wyruszyła przy dźwiękach dzwonów o dziewiątej rano z
soboru Trójcy Świętej
przy
ulicy Długiej
. Pochód przywitał biskup Joanicjusz, który około dziesiątej rozpoczął uroczystość, a następnie odprawił Świętą Liturgię i nabożeństwo dziękczynne[13]. Funkcjonowanie cerkwi do I wojny światowejJedna z bocznych kopuł cerkwi Cerkiew św. Marii Magdaleny do końca I wojny światowej pełniła jedynie funkcje cerkwi parafialnej. Mimo to, jej budowę, a następnie utrzymanie, władze rosyjskie traktowały niezwykle prestiżowo, ze względu na lokalizację obiektu. Chołmsko-Warszawskij Jeparchial'nyj Wiestnik, oficjalny organ prasowy eparchii chełmsko-warszawskiej, pisał w
1895
: | Kierując się z dworca do Warszawy, [Rosjanie] napotykają przede wszystkim przepiękną świątynię, oczywiście jest to świątynia prawosławna (...). Wygląd tej świątyni oddziałuje na ich uczucia i sprawia (...) że zapominają o smutnym losie Rosjan w tym kraju. Dźwięk rosyjskiego dzwonu zaciera w ich duszy myśl o Polsce jako miejscu, gdzie zostało przelanej dużo krwi rosyjskiej [14] |
W związku z tym szczególnym znaczeniem cerkwi już w
1895
przystąpiono do jej generalnego remontu, o który prosił arcybiskup
Flawian (Horodecki)
w liście do oberprokuratora
Świętego Synodu
Konstantego Pobiedonoscewa
. Twierdził on, że cerkiew jest w złym stanie technicznym i może sprawiać niekorzystne wrażenie w porównaniu z położonym w niedalekiej odległości rzymskokatolickim
kościołem św. Michała i św. Floriana
, będącym jeszcze w budowie. Arcybiskup wskazywał również na fakt, że cerkiew budziła często żywe zainteresowanie zagranicznych gości Warszawy[15]. Remontem kierował Władimir Pokrowski, pełniący funkcję głównego architekta eparchii. Dokonał on wzmocnienia obicia obluzowanych partii tynku, oczyszczenia ścian z dymu świec i poprawy stanu pozłoty kopuł i ikonostasu. Po ukończeniu prac,
8 września
1895
, obiekt został ponownie konsekrowany[15]. Okres międzywojenny i II wojna światowaZniszczone dzwony soboru św. Marii Magdaleny w Warszawie W
1921
cerkiew św. Marii Magdaleny została przemianowana na sobór metropolitalny, stając się po uzyskaniu autokefalii przez
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
jego najważniejszą świątynią[16]. To w soborze ogłoszono decyzję o uznaniu Kościoła w Polsce za autokefaliczny Kościół prawosławny, zawartą w tomosie patriarchy konstantynopolitańskiego. Miało to miejsce 17 września 1925[17]. Decyzja o podniesieniu cerkwi św. Marii Magdaleny do rangi soboru była związana z postępami
akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych
– w stolicy Polski pozostały tylko dwie cerkwie prawosławne. Inne zwrócono przedrozbiorowym właścicielom (dotyczyło to zarekwirowanych przez carat świątyń katolickich), przekazano innym wyznaniom lub zburzono. Plany rozbiórki istniały również w odniesieniu do soboru; władze lokalne ostatecznie zrezygnowały z tego w
1926
. Dla uczczenia tej decyzji do świątyni wstawiona została Częstochowska Ikona Matki Bożej, wizerunek szczególnie czczony przez katolików polskich. W
1928
w podziemiach cerkwi urządzono drugą świątynię, kaplicę Męki Pańskiej, do której trafiła część uratowanego wyposażenia z rozebranego
soboru św. Aleksandra Newskiego
[18]. Wcześniej, w
1925
, rozpoczęty został generalny remont soboru. Z powodu braku pieniędzy musiał on zostać przerwany po wykonaniu jedynie prac w zewnętrznej części budynku. Dopiero w
1930
możliwe stało się podjęcie również prac renowacyjnych we wnętrzu, w szczególności czyszczenia fresków[19]. Komisja remontowa na czele z biskupem
Sawą (Sowietowem)
nakazała również odnowienie ikonostasu św. Jowa Poczajowskiego i naprawę
instalacji elektrycznej
[20]. W czasie
II wojny światowej
cerkiew nie poniosła większych strat[21]. W
1939
wybuch bomby lotniczej w sąsiedztwie soboru wywołał niewielkie uszkodzenia dachu nawy bocznej[20]. Jesienią
1944
, po ostrzelaniu Pragi przez Niemców, jeden z pocisków trafił w największą z kopuł, powodując zawalenie się jej dachu. Straty powstałe w tej sposób naprawiono tymczasowo w
1945
. W latach
1952
-
1953
został przeprowadzony poważny remont[18]. Od rozległego pożaru i w efekcie zniszczenia cerkwi uratowała ją w
1944
spontaniczna reakcja ludności Pragi[20]. W 1944 Niemcy zażądali również oddania im dzwonów soboru z przeznaczeniem na pociski. Dzwony zostały pocięte przed zdjęciem, a następnie w częściach opuszczone na dół. Okazało się jednak, że Niemcy błędnie ocenili, z jakiego stopu wykonano dzwony, i że nie nadają się one do przetopienia. Zniszczone dzwony zostały zespawane i ustawione obok wejścia do soboru[22]. Nowy dzwon zakupiono dla cerkwi w
1947
, ze składek wiernych. Kilkakrotnie prośby kierowane przez proboszcza ks. Kowalenkę do Ministerstwa Administracji Publicznej zaskutkowały przyznaniem w
1951
pięciu kolejnych dzwonów z magazynu w
Gdańsku
[23]. W PRLCerkiew w panoramie Placu Wileńskiego Natychmiast po wojnie duchowni soboru planowali dokonanie jego remontu. Uniemożliwił to jednak brak środków finansowych oraz spadek liczby parafian, co nie dawało szans na zorganizowanie skutecznej zbiórki dobrowolnych ofiar na ten cel. Dopiero w latach
1955
-
1957
, w 90% z funduszy Konserwatora Miejskiego, Społecznego Funduszu Odbudowy miasta Warszawy i Funduszu Kościelnego, dokonano odnowienia schodów, otoczono sobór płytami chodnikowymi i wzniesiono nową bramę wjazdową. Nie podjęto natomiast – z braku środków – prac nad renowacją fresków, uszkodzonych przez wilgoć[24]. W czasie trwania remontu parafia kilkakrotnie procesowała się z jego wykonawcami, gdyż w czasie prac konserwatorskich dochodziło do marnotrawienia zakupionych materiałów[24]. Inicjatorem kolejnych prac remontowych był metropolita warszawski i całej Polski
Stefan (Rudyk)
. Wybrany w
1966
Komitet Remontowy z ks. Atanazym Semeniukem na czele zwrócił się w roku następnym o dofinansowanie projektu ze środków publicznych. Władze PRL faktycznie przyznały na ten cel milion złotych, jednak wobec ogromu strat, jakie poniosło wnętrze soboru z braku regularnej konserwacji, Komitet poszukiwał również innych źródeł wsparcia, także za granicą[25]. Zły stan fresków sprawił, że Komisja Artystyczno-Teologiczna, współpracująca z Komitetem, rozważała nawet wykonanie we wnętrzu zupełnie nowej dekoracji malarskiej. Znany jest niezrealizowany projekt tej dekoracji. Zakładał on pozostawienie z pierwotnego rozkładu fresków jedynie kompozycji Ostatnia Wieczerza w pomieszczeniu ołtarzowym. Obok niej miał znaleźć się wizerunek Chrystusa w ogrodzie Getsemani, zaś wyżej fresk Oranta. Na ścianach bocznych soboru planowano wykonanie wizerunków Trzech Świętych Hierarchów, św. Stefana oraz patronów metropolitów warszawskich: świętych Jerzego, Dionizego, Tymoteusza i Makarego. Nad wejściem do soboru miała znaleźć się kompozycja ukazująca narodziny Chrystusa, zaś nad ikonostasem – Chrystus Zbawiciel. Projekt nie przedstawiał zagospodarowania całej powierzchni ścian soboru, pozostawiając niektóre ich partie do uznania artysty, zalecając im jednak wprowadzenie wizerunków wybranych świętych oraz scen ukazujących 12 wielkich świąt prawosławia[25]. Zaproponowano również umieszczenie w przedsionku tablic informacyjnych nt. dziejów cerkwi[26]. Komitet Remontowy rozpisał konkurs na realizację projektu, jednak inicjatywę tę zablokował Urząd Konserwatorski, nakazując – zamiast proponowanych zmian – dokładne odtworzenie wyglądu fresków z pierwszych lat istnienia soboru. Pracami kierowali Tadeusz Romanowski i Ryszard Bielecki, zaś przedstawicielem Kościoła nadzorującym prace był
ihumen
Sawa (Hrycuniak)
. W tym etapie remontu dokonano również wymiany instalacji elektrycznej oraz zainstalowano urządzenia nagłaśniające[26]. W
1965
sobór znalazł się w rejestrze zabytków[27]. W czasie prac w soborze nie odbywały się nabożeństwa. Wierni modlili się w dolnej kaplicy lub w prywatnej kaplicy metropolity warszawskiego pod wezwaniem św. Michała[27]. W ramach drobniejszych prac we wnętrzu katedry Adam Stalony-Dobrzański wykonał nowy witraż ukazując spotkanie Chrystusa z Marią Magdaleną, zaś w
1980
po raz kolejny wymieniono pokrycie dachowe[27]. Prawdopodobnie również w tym okresie ostatecznie usunięto z fasady zewnętrzną dekorację malarską, o której istnieniu wspominają jeszcze sprawozdania remontowe w
1968
[28]. W III RPWizyta patriarchy jerozolimskiego
Teofila III
w soborze, z lewej metropolita warszawski Sawa (Hrycuniak), z prawej biskup siemiatycki
Jerzy (Pańkowski)
. Sobór Metropolitalny jest tradycyjnym miejscem oficjalnych powitań i pożegnań gości przybywających do PAKP W
1996
nowy proboszcz, ks.
Jan Sezonow
, podjął gruntowną renowację dolnej kaplicy[28]. Nowe remonty zainicjował z kolei metropolita warszawski Sawa (Hrycuniak) po objęciu tej godności. Po
1998
dokonano wymiany podłogi katedry, zastąpiono drewniane okna PCV, wymieniono instalację elektryczną i schody wejściowe. W
1999
założono nowe zabezpieczenia przed gromadzeniem się wód gruntowych. Na początku XXI wieku dokonano kolejnej renowacji fresków, które okazały się być w gorszym stanie, niż przypuszczano. W związku z tym niektóre elementy – np. słowa modlitwy
Ojcze Nasz
wypisane w bębnie głównej kopuły – musiały zostać zamalowane[29]. Poprawiono również pozłotę kiotów i krzyży na kopułach[30]. Sobór jest obecnie świątynią dwóch parafii – św. Marii Magdaleny oraz
wojskowej św. Mikołaja
. Od lat 90. nabożeństwa tej drugiej odbywają się przed ołtarzem św. Jowa Poczajowskiego[31]. ArchitekturaBudynek powstał na planie krzyża greckiego, jest orientowany, nakryty czterospadowym dachem. Cerkiew posiada pięć cebulastych
kopuł
z krzyżami prawosławnymi, położonych na ośmiobocznych
bębnach
. Boczne bębny pełnił równocześnie funkcję dzwonnicy z dziesięcioma dzwonami odlanymi w
Westfalii
[21]. Wszystkie okna w budynku są półkoliste, ozdobnie obramowane motywami kolumn oraz motywami roślinnymi. Ponadto bębny, poniżej poziomu dachu, zdobione są rzędami oślich łuków[32]. Pierwotnie na zachodniej ścianie cerkwi, w
tondzie
, znajdowała się kompozycja Winogradowa przedstawiająca Chrystusa Pantokratora w otoczeniu świętych Cyryla i Metodego. Ten sam artysta namalował w tondzie na ścianie wschodniej Orantę ze świątyni Antonim i Teodozjuszem Pieczerskim, na ścianie północnej wizerunek
Bogurodzicy
oparty na
Kazańskiej Ikonie Matki Bożej
, postacie męczennic św. Katarzyny i św. Aleksandry, zaś na południowej – świętych Heleny i Olgi[33]. Wszystkie wymienione wizerunki uległy stopniowej degradacji i nie zachowały się do dnia dzisiejszego[34]. Główne wejście do cerkwi zlokalizowano od zachodu i zamknięto półkolistym
portykiem
z podwójnymi półkolumnami położonymi na cokołach. Ponad portykiem wykuto biforalne okno z ozdobnym obramowaniem, poniżej którego znajdują się trzy puste już tonda. Cała fasada zachodnia powtarza kształt portyku. Wejście do dolnej cerkwi, położonej poniżej poziomu cerkwi głównej, znajduje się od strony południowej. Od wschodu cerkiew posiada
absydę
z rzędem półkolistych okien. W jej wnęce znajduje się wizerunek patronki cerkwi[32]. Wnętrze FreskiWidok na główny ikonostas. Po jego lewej stronie ikonostas przesłaniający ołtarz św. Jowa Poczajowskiego. Po jego prawej stronie, przed filarem, ikona św. Sergiusza z Radoneża, dalej ikona Chrystusa z dziećmi Jeszcze do końca XIX stulecia kontynuowane były prace nad dalszą dekoracją wnętrza świątyni. Zespół 27
fresków
wykonał Siergiej Winogradow: wykonał on na sklepieniu wizerunki Bogurodzicy,
Mojżesza
,
Eliasza
,
Dawida
,
Izaaka
, ewangelistów oraz ozdobny zapis tekstu modlitwy
Ojcze nasz
. Na ścianach bocznych cerkwi ten sam twórca namalował postacie
Konstantyna Wielkiego
oraz
św. Włodzimierza
, a także
apostołów
Jakuba, Filipa, Bartłomieja, Tomasza, Szymona i Judę Tadeusza i świętych
Bazylego Wielkiego
,
Jana Chryzostoma
,
Mikołaja Cudotwórcy
, Grzegorza Nowego Teologa,
Sergiusza z Radoneża
[35] oraz tzw. "moskiewskich cudotwórców" – świętych Aleksego, Jonasza i Piotra[36]. W pomieszczeniu ołtarzowym znalazł się fresk Wasiljewa Ostatnia Wieczerza oraz postać Boga Ojca tego samego malarza[35]. Ponad drzwiami wejściowymi na stronie zewnętrznej zlokalizowany został fresk z wizerunkiem Matki Bożej wariantu
"Znak"
, zaś ponad oknami postacie św. Włodzimierza i św. Konstantyna Wielkiego[34]. Rozmieszczenie wizerunków świętych miało oddawać ich znaczenie w historii zbawienia. Postacie proroków starotestamentowych, zgodnie z tradycją bizantyjską, znalazły się na wewnętrznej stronie głównego bębna, co miało wskazywać na ich pośrednictwo między ziemią a sferą niebiańską[34]. Natomiast postacie świętych związanych z historią Rusi i Rosji miało przypominać o statusie prawosławia jako religii państwowej w tym kraju[36]. IkonostasySześć tysięcy rubli kosztowała budowa trzyrzędowego
ikonostasu
, dla którego
ikony
(każda ponad dwumetrowej wysokości) napisał Bazyli Wasiliew. Centralnym punktem najniższego rzędu są ażurowe
carskie wrota
, na których znalazły się ikony Zwiastowania i Ewangelistów. Po obydwu stronach wrót tradycyjnie rozmieszczone zostały postacie Chrystusa i Matki Bożej. Po lewej stronie carskich wrót znajdują się ikony proroka
Elizeusza
oraz św. Włodzimierza, po prawej – św. Stefana i Marii Magdaleny. Drugi rząd tworzą (od lewej do prawej) ikony Zaśnięcia Matki Bożej, Narodzenia Matki Bożej, Ostatniej Wieczerzy, Chrztu Pańskiego i Narodzenia Chrystusa. W rzędzie najwyższym znajduje się ikona Świętej Trójcy, Zmartwychwstania i Wniebowstąpienia Pańskiego[37]. W
1892
w cerkwi pojawił się boczny ikonostas przed ołtarzem św.
Jowa Poczajowskiego
. Jest on dwurzędowy i zawiera wizerunki Chrystusa, Matki Bożej, archanioła Gabriela i św. Jowa Poczajowskiego w rzędzie dolnym oraz ikonę Ostatniej Wieczerzy w rzędzie górnym. Carskie wrota zawierają te same ikony, co wrota głównego ikonostasu[37]. Według informacji z prasy prawosławnej końca XIX wieku wydawanej w Warszawie, ikonostas ten znajdował się pierwotnie w
cerkwi św. Tatiany Rzymianki
[37]. W drugim z ołtarzy umieszczono w
1926
Częstochowską Ikonę Matki Bożej
. Ołtarz ten jest wotum dziękczynnym za przetrwanie przez cerkiew akcji rewindykacji prawosławnych obiektów sakralnych[21]. Inne elementy wyposażeniaWidok wnętrza katedry z ikonami: św. Mitrofana (po prawej stronie, przy filarze), św.
Serafima z Sarowa
(przy równoległym filarze), św. Mikołaja (po lewej stronie ikony św. Serafima) oraz Poczajowską Ikoną Matki Bożej (po prawej stronie ikony św. Serafima). Przed ikonostasem widoczne kioty z ikonami Chrystusa i Częstochowską Ikoną Matki Bożej W cerkwi znajdowały się ponadto dwa piece kaflowe, które spełniały zadania związane z ogrzewaniem obiektu[35]. Pierwotne plany zakładały instalację nowoczesnego i niespotykanego dotąd w cerkwiach oświetlenia gazowego, przeciwko czemu zaprotestował jednak arcybiskup Joanicjusz, żądając tradycyjnego wykorzystania woskowych świec[21]. Jak argumentował arcybiskup, Wosk rozmięka od ognia, co przypomina człowiekowi, by jego serce stawało się coraz miększe w świetle nauki Chrystusa[13]. Oprócz ikon zlokalizowanych w ikonostasach, cerkiew posiadała również wizerunki świętych ustawione osobno w kiotach. Z okresu budowy świątyni pochodziły przedstawienia św. Aleksandra Newskiego i Wniebowstąpienia Pańskiego, które zlokalizowano po obydwu stronach głównego ikonostasu. Ikony te ufundowało w
1869
dowództwo wojsk okręgu warszawskiego jako dar dziękczynny za ocalenie życia
cara Aleksandra II
z kolejnego zamachu[15]. W
1890
po prawej stronie ikonostasu znalazła się kopia
Poczajowskiej Ikony Matki Bożej
. Została ona przekazana dla cerkwi przez
archimandrytę
Makarego, mnicha z Góry Athos, zaś w
1915
, w czasie
bieżeństwa
, wywieziona do Rosji. Obecny wizerunek jest kopią wykonaną w późniejszym okresie[21] przez archimadrytę Paisjusza, zakonnika z
Ławry Poczajowskiej
[15]. Sobór posiada 15 łącznie wizerunków świętych umieszczonych w złoconych kiotach. Są to (wymieniając od ściany północnej) ikony św. Andrzeja, św. Aleksandry, św. Sergiusza z Radoneża, Chrystusa błogosławiącego dzieci, Wniebowstąpienia Pańskiego, św. Aleksandra Newskiego, św. Mikołaja, św. Serafima z Sarowa, Poczajowska Ikona Matki Bożej, św. Pantelejmona, św. Teodozjusza Pieczerskiego[38]. Pod filarami soboru znajdują się natomiast ikony św. Stefana Arcydiakona, św. Antoniego Pieczerskiego, św. Elżbiety i św. Mitrofana[39]. W XIX wieku, również w Ławrze Poczajowskiej, powstały ponadto dwie chorągwie cerkiewne, przedstawiające odpowiednio Zmartwychwstanie Pańskie i patronkę cerkwi oraz Pokrowę i św. Jowa Poczajowskiego[40]. Kaplica dolnaWejście do kaplicy dolnej Obecny wygląd kaplicy Męki Pańskiej w piwnicach soboru uformował się w II połowie lat 90. XX wieku. W tym okresie Lidia i Sotyrys Pantopulosowie wykonali w niej freski na suficie. We wnętrzu wyeksponowano mozaiki z soboru św. Aleksandra Newskiego, które w
1985
parafia uzyskała od
warszawskiego Muzeum Narodowego
. W tylnej części kaplicy zlokalizowano Golgotę. Obok ikonostasu w kaplicy umieszczono fragment
malachitowego
filaru z soboru na Placu Saskim. Główną ikoną dolnej kaplicy jest wariant
Iwerskiej Ikony Matki Bożej
[28], dar mnichów z Athos[21]. Przypisy- ↑
Rejestr zabytków nieruchomych m. st. Warszawy
. [dostęp 2010-01-22].
- ↑ Ks. D. Sawicki, Historia Katedry Metropolitalnej w Warszawie [w:] Wiara i poznanie. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Eminencji Profesorowi Sawie (Hrycuniakowi) prawosławnemu metropolicie warszawskiemu i całej Polski, s. 443.
- ↑ M. Pilich, Warszawska Praga. Przewodnik, s. 81.
- ↑ 4,0 4,1 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 443.
- ↑ P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915, s. 83-84.
- ↑ M. Pilich, Warszawska Praga, s. 81.
- ↑ P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 86.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., ss. 443-444.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 444.
- ↑ K. Sokoł, A. Sosna, Kopuły nad Wisłą. Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w latach 1815-1915, s. 86.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 446.
- ↑ P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 87.
- ↑ 13,0 13,1 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 85.
- ↑ P. Paszkowski, Pod berłem Romanów, s. 83.
- ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 91.
- ↑ H. Sienkiewicz, Cerkwie w krainie kościołów, s. 174.
- ↑ K. Urban, Kościół prawosławny w Polsce 1945-1970, s. 43.
- ↑ 18,0 18,1 H. Sienkiewicz, Cerkwie..., s. 175.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 451.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 453.
- ↑ 21,0 21,1 21,2 21,3 21,4 21,5 Judyta Łuczyńska, Julia Paterek, Natalia Sitarek:
Metropolitalna Cerkiew Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw. św. Marii Magdaleny, al. Solidarności 52
(
pol.
). [dostęp 10 sierpnia 2009].
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 454.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., ss. 454-455.
- ↑ 24,0 24,1 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 455.
- ↑ 25,0 25,1 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 456.
- ↑ 26,0 26,1 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 457.
- ↑ 27,0 27,1 27,2 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 458.
- ↑ 28,0 28,1 28,2 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 459.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., ss. 461-462.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 462.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 461.
- ↑ 32,0 32,1 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów..., s. 87.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 446-447.
- ↑ 34,0 34,1 34,2 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 88.
- ↑ 35,0 35,1 35,2 D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 447.
- ↑ 36,0 36,1 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 89.
- ↑ 37,0 37,1 37,2 P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, s. 90.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., ss. 449-450.
- ↑ D. Sawicki, Historia Katedry..., s. 450.
- ↑ P. Paszkiewicz, Pod berłem Romanowów, ss. 91-92.
Bibliografia- Łuczyńska J., Paterek J., Sitarek N.,
Metropolitalna Cerkiew Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego pw. św. Marii Magdaleny, al. Solidarności 52 (pol.)
, [dostęp 2009-08-10].
- Paszkiewicz P., Pod berłem Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815-1915, Warszawa 1991.
- Pilich M., Warszawska Praga. Przewodnik, Fundacja "Centrum Europy", Warszawa 2008, .
- Ks. Sawicki D., Historia Katedry Metropolitalnej w Warszawie [w:] Wiara i poznanie. Księga pamiątkowa dedykowana Jego Eminencji Profesorowi Sawie (Hrycuniakowi) prawosławnemu metropolicie warszawskiemu i całej Polski, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2008, .
- Sienkiewicz H., Cerkwie w krainie kościołów, TRIO, Warszawa 2006, .
- Sokoł K., Sosna A., Kopuły nad Wisłą. Prawosławne cerkwie w centralnej Polsce w latach 1815-1915, Moskwa, MID "Synergia", .
Inne hasła zawierające informacje o "Sobór Metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie":
Wszystkich Świętych
...
Biskup
...
Wincenty Okołowicz
...
Tiumeń
...
I wiek
...
Władysław Komar
...
Huldrych Zwingli
...
Kościół św. Michała Archanioła w Kownie
...
Iwan IV Groźny
...
XVI wiek
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Sobór Metropolitalny Świętej Równej Apostołom Marii Magdaleny w Warszawie":
02a Pojęcia podstawowe - część 1 (plansza 5)
...
203 Okres międzywojenny na świecie. Postęp techniczny i kryzys gospodarczy (plansza 3)
...
012. Islam (plansza 7)
...
|