Czwartorzęd (Q) – najmłodszy
okres
ery kenozoicznej
, który zaczął się 2,588 mln lat temu z końcem
neogenu
i trwa do dziś. Dzieli się na:
← mln lat temu Czwartorzęd |
← 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | Cz 2 |
Inne podziały
We wcześniejszym podziale okresem poprzedzającym czwartorzęd był
trzeciorzęd
. Został on później podzielony na
paleogen
i
neogen
. Według podziału dokonanego przez
Międzynarodową Komisję Stratygraficzną
w 2004 r. czwartorzęd miał nie istnieć jako okres, a plejstocen i holocen wchodziły w skład neogenu (23 mln lat temu do chwili obecnej). Na skutek protestów społeczności geologów czwartorzędu, w 2006 r. Międzynarodowa Komisja Stratygraficzna przywróciła formalne stosowanie nazwy czwartorzęd w randze podery, przesuwając zarazem jego dolną granicę z 1,87 na 2,59 mln lat, a więc obejmując także ostatnie piętro pliocenu –
gelas
.
"Quaternary is recommended as a formal Period/System of the Cenozoic. It is the interval of oscillating climatic extremes (glacial and interglacial episodes) that was initiated at about 2.6 Ma (set equal to base of Gelasian stage), therefore it encompasses the Holocene and Pleistocene epochs and the late Pliocene."
Klimat
W plejstocenie klimat często ulegał zmianom, ochłodzeniom towarzyszyło powstawania
lądolodów
i zwiększenie wilgotności (na niższych szerokościach geograficznych). Okresom ociepleń towarzyszyło topnienie pokryw lodowych (całkowite lub częściowe) oraz pustynnienie obszarów równikowych. Holocen rozpoczął się około 11,7 tysięcy lat temu, wraz z ustąpieniem ostatniego lądolodu z terenów środkowej Europy.
Migracje
Lądolody kontynentalne powodowały wycofywanie się morza; dzisiejszy szelf Morza Północnego był wówczas obszarem zamieszkanym przez paleolityczne ludy koczownicze. Istnieje teoria, że przez most lądowy przez Cieśninę Beringa została zasiedlona Ameryka.
Obszar Polski
Formacje plejstoceńskie pokrywają ponad 90% terytorium terenu
Polski
. Najstarsze
zlodowacenie Narwi
objęło jedynie Polskę północno-wschodnią po
Polesie Lubelskie
,
Kujawy
i fragment
Wielkopolski
.
Glacjały – zlodowacenia z Półwyspu Fenoskańskiego Zlodowacenie – Dunaju i Grunu Ślady: rzecznolodowcowe piaski, piaskowce, żwiry
I zlodowacenie - Mintel (w Polsce zlodowacenie krakowskie) Ślady: utwory rzecznolodowcowe od Karpat do Sudetów
Interglacjał – Glacjał Wielki (Mazowiecki) Ślady: doliny rzeczne (pierwsza sieć rzeczna)
II zlodowacenie – Risu (w Polsce zlodowacenie środkowopolskie) Chełm, Lublin, Góry Świętokrzyskie, Kielce, Częstochowa, Katowice, Sudety
Interglacjał - Emski transgresja morska objęła obniżenie całej Polski aż po Holandię, po rzekę Em Ślady: osady morskie z morską fauną małżów
III zlodowacenie – Wirnu (w Polsce zlodowacenie bałtyckie) Czoło lodowca sięgało Gubin, Zielonej Góry, Leszna, Ostrołęki. Ślady: formy morfologiczne (rzeźba glacjalna), wygłady
Zobacz też
Linki zewnętrzne