Jan Nepomucen Umiński, organizator 10 Pułku Huzarów
10 Pułk Huzarów Księstwa Warszawskiego (Złoci huzarzy) – polski pułk kawalerii okresu
Księstwa Warszawskiego
.
Formowanie
Po raz pierwszy z inicjatywą utworzenia oddziału polskich huzarów wystąpił do Napoleona książę
Jan Nepomucen Sułkowski
w
1807
.
Pułk powstał jednak dopiero w maju
1809
w departamentach wielkopolskich. Organizował go
Jan Nepomucen Umiński
.
W 1811 stacjonował w
Płocku
, a jego zakład (szwadron rezerwowy) w Piotrkowie.
Barwa
Ubiór huzarów w owym czasie należał do najatrakcyjniejszych, a służba w huzarskich pułkach była zaszczytem.
W skład munduru galowego oficera pułku wchodził:
-
mentyk
– kurtka wierzchnia granatowa, podszyta suknem karmazynowym z obrzeżem z baranka, ozdobiona pięcioma rzędami guzików po 18 lub 20 w rzędzie, szamerowaniami złotymi obszyta
galonem
dookoła i na plecach
- spodnie (
rajtuzy
) obcisłe, niebieskie z
galonem
na boku i wyszywane wzorem węgierskim na przodzie w sznytasy z wywijasami lub w kształcie grotu
lancy
- buty węgierskie, czarne z przybitymi
ostrogami
-
czako
okrągłe z daszkiem, kokardą, agrafą, kordonami i kitą
- pas srebrno-karmazynowy
Mundur mały składał się z:
-
dolmana
(doliman) sukiennego z
karmazynowym
kołnierzem, zapiętego na 5 guzików w trzech rzędach z pętlicami
- rajtuzów z szarego sukna z karmazynowymi lampasami o nogawkach zapiętych na 6 białych guzików
Oficerowie nosili oznaki stopni według systemu francuskiego w formie galonów naszytych na rękawach i wyszycia na przodzie spodni, a przy szabli temblaki plecione z czarnego rzemienia z chwastem z srebrnej frędzli lub bulionami.
Kompania wyborcza pułku wyróżniała się czakiem (kołpakiem) futrzanym z daszkiem i wierzchem sukna granatowego ze szkarłatnymi sznurami i podpinkami metalowymi koloru guzików.
Ubiór huzarów polskich był bardzo podobny do mundurów huzarskich armii nieprzyjacielskich. Aby zapobiec pomyłkom na polu bitwy, dbano o to, by kity na czapkach były wąskie i opadające w dół, odpowiednio pochylone w odróżnieniu od sztywnych i mocno rozbudowanych w innych armiach.
Przynależność narodową podkreślano także karmazynowymi kołnierzami i wyłogami rękawów oraz dużym wizerunkiem orła na
szabeltasach
, a czasem i na
czaprakach
.
Uzbrojenie
Huzarzy uzbrojeni byli w
szable
różnych typów, przeważnie francuskie wz.1786 z żelazną polerowaną jednokabłąkową rękojeścią w metalowej pochwie.
Broń palna to
pistolety
skałkowe wz. 1799 i 1804 oraz karabinki kawaleryjskie wz. 1799.
Działania wojenne
Na wyprawę wojenną w 1812 10 pułk huzarów wyszedł z II Korpusem Jazdy Rezerwowej gen.
Ludwika Montbruna
w 16 Brygadzie gen.
Jacques'a Subervie
.
W chwili przekroczenia granicy rosyjskiej pułk liczył 28
oficerów
, 653 podoficerów i huzarów w czterech
szwadronach
. Posiadał 57 koni oficerskich i 647 żołnierskich. Dowodził nim doświadczony kawalerzysta pułkownik Jan Nepomucen Umiński.
Swój chrzest bojowy pułk przeszedł
10 czerwca
1812. Jego szwadrony starły się z
kozakami
gwardii pod Łopiejkami, atakując "z brawurą godną najwyższych pochwał". Generałowie francuscy podziwiali dzielność i zimną krew żołnierzy całego pułku. Później trudy marszu wraz z całą jazdą odwodową Joachima Murata spowodowały duże straty w pułku, nim jeszcze stanął na polu największej bitwy pod Borodino.
Pułk wraz z innymi jednostkami kawalerii francuskiej wziął udział w szarży na wzgórze przed wsią Siemienowskaja, gdzie w południe
7 września
rozegrała się największa bitwa jazdy.
Kronikarze odnotowali, że huzarze 10 pułku, jako straż przednia,
14 września
1812 roku jako pierwsi weszli do
Moskwy
.
W Wielkim odwrocie resztki pułku huzarów biły się jeszcze pod Drują i Borysowem, nad oblodzonymi brzegami Berezyny.
Reorganizacja
Po powrocie do kraju pułk zbierał się w Kozienicach. W lutym 1813 roku pułk wspólnie z 13 pułkiem wszedł w skład brygady prawej z miejscem postoju w Będkowie.
W bitwie z Rosjanami pod Kaliszem rozegranej 13 lutego część żołnierzy 10 pułku z szefem szwadronu Ludwikiem Bukowskim została odcięta od głównych sił. Później weszła w skład dwu pułków ułanów kawalerii 17 Dywizji generała Jana Henryka Dąbrowskiego.
Rozwiązanie 10 pułku (złotych) huzarów
Na mocy dekretu cesarskiego z
26 czerwca
o organizacji nowego
VIII Korpusu Polskiego
, 13 pułk huzarów wchłonął ocalałych żołnierzy 10 pułku. W ramach reorganizacji wojska kawaleria polska podporządkowana została dowódcy
IV Korpusu Jazdy Rezerwowej
generałowi Franciszkowi Kellermanowi, który tworzył z polskim VIII Korpusem jedną całość.
Bibliografia
-
Bronisław Gembarzewski
, Wojsko polskie. Księstwo Warszawskie. 1807-1814 (1905).
-
Marian Kukiel
, Dzieje oręża polskiego w epoce napoleońskiej 1795-1815, Poznań 1912.
- Gabriel Zych, Armia Księstwa Warszawskiego 1807-1812.