Biblia Gutenberga, Biblia Czterdziestodwuwierszowa, Biblia Mazarina – pierwsze
wydawnictwo
dziełowe w Europie wykonane za pomocą
druku
(przy użyciu
czcionki
ruchomej). Jest kompletnym wydaniem
Pisma Świętego
.
Została przygotowana do druku i wydrukowana w latach
1452
-
1455
w
Moguncji
przez
Johannesa Gutenberga
, który był również jej wydawcą.
Łaciński
tekst (tłumaczenie
świętego Hieronima
) wydrukowany jest w wąskim układzie
dwułamowym
, 42-
wierszowym
, stąd druga nazwa. Trzecia popularna nazwa Biblii związana jest z nazwiskiem
kardynała Mazarina
, z którego biblioteki pochodzi pierwszy opisany przez
bibliografów
egzemplarz.
Opis wydawnictwa
Księgi starano się upodobnić do wychodzących spod ręki kopistów. Nie ma strony tytułowej ani też numeracji stron. Zastosowano
gotycką
czcionkę projektu Gutenberga, o majestatycznym wyglądzie, ale nowoczesnym
kroju
.
Skład tekstu
jest najwyższej próby i do dziś uważany za mistrzostwo
typografii
. Pomimo dość ciasno zestawionych znaków charakteryzuje się najwyższą czytelnością. Posiada doskonale rozplanowane
światła
– zarówno odstępy międzywyrazowe (które są wyjątkowo zrównoważone), jak i prawidłowo dobraną
interlinię
czy układ tekstu na stronach (
layout
). Łamy charakteryzują się idealną szarością kolumny, co udało się Gutenbergowi uzyskać pomimo niewielkiej ilości znaków w wierszu, bo tylko ok. 40, co bardzo utrudniało zapanowanie nad odstępami międzywyrazowymi. Szarość została zachowana m.in. dlatego, że Gutenberg użył aż ok. 150 różnych znaków, w tym bogaty zbiór kilkudziesięciu
ligatur
. Obficie korzystał również z
abrewiatur
. Łamy wypełnione są tekstem
wyjustowanym
, w którym na szczególną uwagę zasługuje wyrównanie optyczne prawej krawędzi.
Po wydrukowaniu dodawano ręczne zdobienia. Potem trzy- lub nieraz dwutomowa księga oprawiana była przez introligatorów, m.in. przez słynnego Henryka Costera z
Lubeki
.
Biblia wydrukowana została prawdopodobnie w ok. 200 egzemplarzach – 165 na
papierze
i 35 na
pergaminie
(liczby te kwestionowane są przez niektórych badaczy). Znaki wodne świadczą, że papier grubości od 0,21 do 0,29 mm pochodził z
piemonckich
papierni. Druk przygotowywał Gutenberg, mający spółkę z finansującym go bankierem
Johannem Fustem
. Przy składzie pracowało siedmiu
zecerów
. Pomiędzy wspólnikami dochodziło do sporów. W 1455 r. sąd przyznał własność drukarni Fustowi, nie wiadomo więc czy druk wszystkich egzemplarzy nadzorował Gutenberg.
Egzemplarze istniejące współcześnie
Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy (36 na papierze, 12 na pergaminie) tej najcenniejszej książki świata, z czego tylko 20 kompletnych. Najwięcej w Niemczech – 12, w USA – 11, w Wielkiej Brytanii – 8, we Francji – 4, po 2 w Watykanie, Hiszpanii i Rosji, po jednym w Austrii, Danii, Portugalii, Belgii, Szwajcarii i Japonii.
Swój egzemplarz ma również Polska. Dwutomową wersję na papierze, mającą oryginalną
XV
-wieczną oprawę (wykonaną przez słynnego introligatora, mistrza Henryka Costera z Lubeki), można oglądać w
Muzeum Diecezjalnym w Pelplinie
. Całość obejmuje łącznie w dwóch tomach 641 kart in folio zadrukowanych obustronnie w dwóch kolumnach o wymiarach 285 mm x 85 mm, zawierających 40-42 wierszy. Na stronie 48. znajduje plama tuszu, prawdopodobnie rozlanego przez drukarza, która pokazuje sposób drukowania (tzn.
ruchomą czcionkę
), co czyni pelpińską
Biblię
najcenniejszą książką świata[1]. Brak w niej ostatniej 217. karty w tomie II z tekstem Apokalipsy. Tekst urywa się na rozdziale XX, wiersz 2. Biblia nabyta została prawdopodobnie przez
biskupa chełmińskiego
Mikołaja Chrapickiego
i podarowana
lubawskim
franciszkanom
. Po sekularyzacji zakonu trafiła do biblioteki seminaryjnej w Pelplinie (
1833
). W
dwudziestoleciu międzywojennym
kapituła
zamierzała sprzedać Biblię, aby uzyskać pieniądze na remont
katedry
i rozbudowę seminarium. Dyskusja w prasie i protesty społeczeństwa spowodowały, że księgi zostały w Pelplinie. Przed
II wojną światową
Biblia przez Warszawę trafiła do Paryża. Stamtąd w
1940
r. wywieziono ją do Londynu, a potem Kanady. Do Pelplina powróciła w
1959
r.
W l. 2002-2003 z inicjatywy Wydawnictwa Diecezji Pelplińskiej "Bernardinum" oraz Polskiego Bractwa Kawalerów Gutenberga wykonano
faksymile
dzieła.
Przypisy
- ↑ "Super Polska.Rekordy i ciekawostki" wyd."Carta Blanca" w 2008 r.
Bibliografia
- A. Liedtke, Saga pelplińskiej Biblii Gutenberga, Pelplin 1981.
Zobacz też
Linki zewnętrzne