Deizm – pogląd
filozoficzny
uznający istnienie
boga
jako stwórcy
wszechświata
, lecz odrzucający przekonania, w myśl których bóg ma moc ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym. Według deistów, o istnieniu duchowej siły sprawczej świadczy racjonalny porządek świata materialnego.
Deiści nazywani niekiedy bywają
agnostykami
poznawczymi z uwagi na to, że wyznają pogląd, iż bezpośrednie poznanie duchowej siły sprawczej nie jest dostępne dla człowieka. Deiści twierdzą natomiast, iż o istnieniu stwórcy można wnioskować w sposób pośredni, a mianowicie poprzez odkrywanie porządku świata w rozumieniu praw fizyki rządzących materią. Deistów, jako uznających istnienie metafizycznej siły sprawczej, nie należy zatem mylić z
agnostykami
sensu stricto.
Deiści odrzucają głoszone przez wyznawców religii
monoteistycznych
przekonania religijne, w myśl których objawienia, cuda, proroctwa i święte księgi posiadają faktyczną wartość poznawczą.
Za najstarszą
filozoficzną
szkołę, która wyznawała deizm, trzeba uznać
epikurejczyków
, którzy uznawali, iż bogowie istnieją, lecz nie są zainteresowani losem świata, ani
człowieka
i nie ingerują w dzieje świata. Według ich nie ma potrzeby bać się gniewu bogów, ani oddawać im cześć.[1]
Deizm był bardzo popularny w
XVIII wieku
zwłaszcza we
Francji
oraz w
Stanach Zjednoczonych
. Najbardziej znanymi deistami tych czasów byli
Benjamin Franklin
,
Jan Jakub Rousseau
,
Denis Diderot
,
Jerzy Waszyngton
,
Thomas Jefferson
,
Maksymilian Robespierre
,
Napoleon Bonaparte
i książę
Adam Jerzy Czartoryski
.
Jedną z najstarszych[] znanych
grup społecznych
wyznających formę deizmu byli żydowscy
saduceusze
, którzy nie wierzyli w istnienie świata duchowego poza samym Bogiem (
Dzieje Apostolskie
23:8) oraz w
zmartwychwstanie
(
Mateusza
22:23), odrzucając prawdopodobnie tym samym wiarę w
Sąd Ostateczny
i
życie pozagrobowe
. Elementów deizmu można także doszukiwać się w różnych szkołach filozoficznych
starożytnej Grecji
.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Z. Zdybicka, Człowiek i religia, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1993, s. 44- 45